Auzitegi Gorenak apirilean ebatzi zuen, koronabirusaren krisiaren esparruan, Zigor Kodeak baztertu egiten duela gaur egun “Osasun kolektiboaren” aurkako delituzko jokabideak tipifikatzea. Beste era batera esanda, ez daude jasota Espainiako legerian “infekzio edo gaixotasun bat hedatzeko arriskuari aurre egiteko arrisku potentzialeko delituak”.

Gabon hauetan, bi dozena ukatzaileren manifestazio bat ikusi dut, Bilboko kokapenagatik, Justizia Jauregiaren edo Sabin Etxearen aurka edo bi eraikinek sinbolizatzen dutenaren aurka manifestatzen egon zitezkeenak. Kausen legitimitatea deialdi-gaitasunaren arabera neur badaiteke, ikusiko dugu zein den negazionismoari dagokiona (ulertzen da covid-aren, txertoen eta abarren aurkakoa dela, gure gizartean baldintza anitzeko ukatzaileak daudelako).

Egun horretan bertan, aurrekoaren kontrako egoera ikusi nuen. Talluditen bikote bat txertoak agortu ziren osasun-zentro batean txertatzen saiatzen ari zen, eta ia ukatzaile guztiek adierazten duten alterazioarekin eskatzen zuen edozein egoeratan txertoa jasotzeko lehentasunezko eskubidea hartzen zutela, txertoei buruzko posizioengatik damutu zirelako, eta osasun-zentroari eskatzen zioten txertoak edonon lor zitzala. Jakina, zentroko segurtasunaren eskuetan amaitu zuten.

Negazionismoak beti gogorarazten du youtuber ospetsu baten txioa, esaten duenean gai honetan ez dakiela jakintzari edo herriaren tontuari jarraitu ala ez, badaezpada ere zientziaren atzetik nabilela.

Gertaera deigarriak dituzten munduko ukatzaileen artean gaude. Frederic Sinistra king boxing munduko txapeldunak, txertaketaren eraginkortasuna ukatzeaz gain, covid-aren existentzia bera ukatu zuen, covid-ak hil zuen eta bere emazteak pandemia eta txertaketa ukatzen jarraitu du.

Johann Biacsics, mediku eta negazionismoaren lider austriarra, covidak jota hil zen, bere gaixotasunaren aurkako terapia gisa erabiltzen zituen lixiba konposatuak oka eginez.

Stephen Harmon, Hillsongeko megaelizako kidea, txertoen aurka agertu zen argi eta garbi, txertorik hartu ez izanarekin zerikusia zuten hainbat txantxa eginez, eta, irakurleak pentsa dezakeenez, covid gisa hil zen.

Ez dira gutxi UCIk bere uste sendoengatik eta bere hedapen sozialagatik barkamena eskatu duten ukatzaileak. Ziurra dena da guztiek, covid-aren sintomak sentitzen dituztenean, beren uste zorrotzak alde batera uzten dituztela eta lehenak direla ospitaleko larrialdietara edo osasun-zentroetara joaten.

Auzitegi Gorenak apirilean ebatzi zuen, epai baten bidez, Zigor Kodeak baztertu egiten duela gaur egun “Osasun kolektiboaren” aurkako delituzko jokabideak tipifikatzea. Beste era batera esanda, ez daude jasota Espainiako legerian “infekzio edo gaixotasun bat hedatzeko arriskuari aurre egiteko arrisku potentzialeko delituak”. Baina ez zen beti horrela izan. Indargabetu egin da Zigor Kodearen 348 bis artikuluko gaixotasun transmitigarriaren hedapen maltzurraren delitua.

Ikusi ahal izan denez, erantzukizunaren aldeko deia gizarteko sektore ez txikiei zuzentzen zaie, sasizientziaren jarraitzaile bizkorrenei, benetako nahasteek sarean sartutako konspirazio-teoriei, edari alkoholdunak eta zibotak libatzeko askatasunaren apologetei, zeinen intelektualtasun-iturri bakarra reggaetoiaren letrak baitira, eta erantzukizun hori silbar baten baliokidea baita.

Teoria ukatzaileen esparruan, zorroztasunez hausnartzen hasi behar da baliokidetasun kezkagarri bati buruz: alderdi faxista eta eskuin muturreko guztiek kausa hori besarkatu dute, beti nahi dutena lortzeko, instituzionaltasun demokratikoa higatzeko. Aurrekoei Trump bezalako pertsonaia bereziak batu behar zaizkie (bide batez, zergatik txertatu den azaldu behar du); Bolsonarok, eldarnio amorragarri batean, txertoek – Eta hitz testualak dira horiek – Gizonei titiak ateratzen zizkietela esan zuen, covid-aren gogortasunak ere pairatu zituen eta, oro har, eskuin muturreko populismo guztia.

Botere judizialaren betebeharra da herritarren eskubideak babestea eta gizartearen zati bakoitzari dagozkion betebeharrak eta erantzukizunak betearaztea. Botere judizialaren nortasuna osatzen duten elementuen artean, herritarren eskubideak babestea dago, baita osasunarena eta bizitzarena ere.

Osasun kolektiboa babesteko neurriek kalte egin diezaiekete Espainiako Konstituzioak aitortutako oinarrizko askatasun eta eskubideei. Esan dezakegu nahitaezko tratamendu medikoak ezartzea kontraesanean dagoela EKren 15.1 artikuluak aitortzen duen osotasun fisiko eta moralerako eskubidearekin, nahitaezko ospitaleratzeak Espainiako Konstituzioaren 17. artikuluak bermatutako askatasun pertsonalari, askatasunerako eta segurtasunerako eskubideari, kalte egiten baitio; gauza bera esan daiteke EKren 19. artikuluak jasotzen duen zirkulazio- eta bizileku-askatasunerako eskubideaz; 18.2 artikuluak bere 18.2 artikuluan jasotzen duen intimitate-eskubide korporagarritasunerako eskubideaz; Eta neurri horiek guztiak judizialki bermatu dituzte organo judizialek.

Aurrekoari jarraiki, botere publikoek, tesi ukatzaileak zorrotz baztertzeaz gain, pandemiaren intentsitateak eskatzen dituen eskubideak murrizteko neurriak ezarri behar dituzte.

Auzitegi Gorenaren bi epaik botere publikoen hertsapenaren mugak ezartzen dituzte, oinarrizko eskubideen eta osasun publikoaren dialektikaren baitan. Neurriek kanon hirukoitza gainditu behar dute: bideragarriak izatea, modu proportzionatuan ezartzea eta, oro har, lurraldeak bereiztea eta denbora-mugaren bat ezartzea. Nire ustez, Eusko Jaurlaritzak onartutako arauek ezin hobeto betetzen dute errekerimendu hirukoitz hori.

Negazionistei dagokienez, zaila da kausalitate-erlazioak ezartzea haien jokabidearen eta kutsatzeen ugaritzearen artean, nahiz eta agerikoa den existitzen dela, eta ez da erraza, era berean, haien jokabideak dakarren doluzko jarrera edo kutsatzeko borondate kontzientea frogatzea. Nolanahi ere, eta negazionismoa bezalako jarreren aurkako ekintza penala neurrigabea izanik, pentsamenduak askatasunez adierazteko eta zabaltzeko askatasunean nolabaiteko harrera izan dezakeen arren, modu frogagarrian frogatzen denean jokabide horietakoren batek herritarren baten osotasun fisikoa edo, hala badagokio, osasun publikoa kaltetzea eragiten duela, orokorrean hartuta, honako honetan aurreikusitako administrazio-zehapen eskubidea:

  • 33/2011 Lege Orokorra, urriaren 4koa, Osasun Publikoari buruzkoa.
  • 8/1997 Legea, ekainaren 26koa, Euskadiko Antolamendu Sanitarioarena.
  • 2/2021 Legea, ekainaren 24koa, covid-19aren pandemia kudeatzeko neurriei buruzkoa.

Ondorio orokor gisa, osasuna babestuz bizitza babesten da, Konstituzioaren 15. artikuluak ematen duen bizitzeko eskubidea, Konstituzioaren 43.2 artikuluaren osasun-eskubidearekin hertsiki lotuta dagoena. Izan ere, jurisprudentzia konstituzional luzea dago, osasunerako eskubidea eskubide horren funtsezko edukiaren zati gisa hartzen duena.

Ondorio orokor gisa, osasuna babestuz bizitza babesten da, Konstituzioaren 15. artikuluak ematen duen bizitzeko eskubidea, Konstituzioaren 43.2 artikuluaren osasun-eskubidearekin hertsiki lotuta dagoena. Izan ere, jurisprudentzia konstituzional luzea dago, osasunerako eskubidea bizitzarako eskubidearen funtsezko edukiaren zati gisa hartzen duena. Legelaria

Egilea Andoni Beitia