2021a Notariotzaren Kontseilu Nagusiak (NKN) biltzen duen sail historiko osoko herentziei uko gehien egiten dien ekitaldia izango da. Oraindik goiz da zifra zehatzak emateko, notarioek azken hilabeteetako informazioa biltzen jarraitzen baitute, baina urteko lehen erdian erregistratutako erritmoa uztailetik abendura bitartean mantentzen bada, 2021a 55.000 herentzia ingururekin itxiko da, maximo eztabaidaezina. «Ez dugu arrazoirik pentsatzeko joera hori 2021eko bigarren seihilekoan aldatuko denik», baieztatu du Maria Teresa Barea NKNko bozeramaileak, pandemiaren eraginpean dagoen bigarren urteko errekor berria ikusten baitu.

Laster, datu ofizialekin, 2021eko urtarriletik ekainera bitartean, espainiarrek oinordetza-titulu bakoitzeko egindako 182.000 esleipenetatik 28.000 herentzia inguru baztertu zituzten, % 15,4. Aurreko urteetan, ekitaldi osoko datu finkatuekin, uko egiteen ehunekoa 2012ko % 8,5etik 2020ko % 14,9ra bitartekoa zen, eta urte horretan, 2021ean zer gertatzen den jakin gabe, orain arteko errekorra izan du. Zifra absolutuetan, bestalde, 2019an erregistratu zen maximoa, 47.400 ezespenekin, % 14,8. 2021ean, beraz, marka ezohikoak erregistratu ziren, bai kopuru osoan, bai proportzioan.

Bareak azaldu duenez, zifra horien atzean arrazoi ugari egon arren, ohikoena zorrak egotea da: «Oinordekoak uste du hildakoak pasibo gehiago utzi duela aktibo baino, eta esleipena baztertzea erabakitzen du».

2020an zein 2021ean jasotako uko-egite tasa handiak, Bareak iradoki duenez, Covid-19aren pandemiak eragindako krisi ekonomikoagatik azal litezke. Oso litekeena da zailtasun ekonomikoak ditugun garai batean jaraunspen pasibo gehiago izatea aktibo baino, nabarmendu du bozeramaileak, eta gogorarazi du badagoela figura bat, inbentarioaren onuraren araberako onarpena, balizko zorraren aurretiko ondarea salbu uzteko aukera ematen duena.

Formula hori, jarraitu du, herentzia gris haietan erabiltzeko asmatua dago, jasoko diren ondasun eta betebeharrei buruzko informazio zehatzik ez dagoenean. Horrela, jaraunsleak legatuaren beraren barruan kokatzen diren ondasunekin bakarrik egin ditzakeen zorrei erantzuten die, aldez aurreko ondarea arriskuan jarri gabe.

Aukera hori, deitoratu du Bareak, ia ezezaguna da Espainian. NKNren datuen arabera, 2021eko lehen seihilekoan 743 jaraunsle baino ez ziren atxiki. Aurreko hiru urteetan 796 eta 854 pertsona artean ibili ziren.

Zor posibleen beldurra, ordea, ez da oinordeko bat oinordetzari uko egitera daraman arrazoi bakarra. Bareak dioenez, ohikoak dira hildakoarekiko harremanik eza bezalako arrazoi pertsonalek eragindako uko-egiteak, eta, horren ondorioz, asko eta asko bidegabeki baliatzen dira ia ezagutzen ez zuten norbaiten herentziaz, ilustratu egiten du. Hori izaten da ia traturik ez duten urruneko senideen kasua.

Hala ere, pasiboarekin eta beste betebehar batzuekin topo egiteko errezeloaren ondoren, asko herentziari uko egitera eramaten dituen beste arrazoi nagusia izapidetzearekin berarekin lotutako kostuak dira. Hemen, besteak beste, Oinordetza zergak edo ondasun higiezinen udal-gainbalioak sartuko lirateke jokoan. Bareak azaldu duenez, uko egite horiek likido gutxiko herentzien kasuetan gertatzen dira, adibidez, etxebizitza bat jasotzen denean, baina ez dirurik. Bozeramailearen arabera, egoera hori oso ohikoa da, eta, horren ondorioz, une horretan likideziarik ez duten oinordeko askok oinordetza atzera bota behar dute, lotuta daramatzan izapideak ezin dituztelako ordaindu, eta, gainera, sei hilabeteko epean konpondu behar dira.

NKNk, erakunde gisa, ez du zergen diseinua edo egokitasuna oinordetza gisa baloratzen, baina ikusten du, Bareak dioenez, zerga horietan hobari garrantzitsuak dituzten eskualdeek – Hildakoaren eta oinordekoaren ahaidetasunarekin lotuta egon ohi direnak – Batez besteko nazionalari uko egitearen proportzio txikiagoak erregistratzen dituztela.

Oinordetzetan, kargak % 7,6 eta % 34 artekoak dira, jaraunspenaren arabera, eta zenbateko handienak Asturiasen, Gaztela eta Leonen eta Valentziako Erkidegoan erregistratzen dira. Beste aldean Galizia, Kantabria, Andaluzia eta Madril daude, % 99ko hobariarekin zuzeneko senideentzat. Eskualdeka, uko egiteen proportziorik handiena Asturiasen izan zen 2021eko urtarriletik ekainera bitartean ( % 24), baina beste batzuek, Andaluziak kasu, % 21 izan zuten. Madrilen % 13koa izan zen, baina Extremaduran % 12koa.

Aldi berean, notarioek ohartarazi dutenez, krisi sanitarioak eta ekonomikoak espainiarren ohiturei ere eragin die, “Ziurgabetasun-egoeretan dena txukun uzterakoan”, azaldu du Bareak. Horregatik guztiagatik, aurreikustekoa da 2021ak ere errekorra izango duela formalizatutako testamentuen kopuruan. Urtearen lehen erdian, notarioek 368.000 dokumentu baino gehiago formalizatu dituzte Espainia osoan, eta kopuru horrek, joerak jarraituz gero, 735.000 testamentu baino gehiago emango lituzke urteko metatuan. Errekorra, oraingoz, 2019an dago, 641.000 dokumenturekin. Kontuan izan behar da harrabots horren zati bat arraste-efektutik datorrela, 2020ko zenbait hilabetetan konfinamendua eta murrizketak jasan ondoren, baina kontseilutik joera aldaketa bat ikusi dute.

Egilea Andoni Beitia