Lan-erreformak administrazio-diseinu berria onartu du aldi baterako enplegu-erregulazioko espedienteetarako (ABEE), pandemian masiboki erabili ondoren. Eskema berri horrekin, enpresek tresna hori sinatzeko aukerak zabaldu dituzte, eta lanaldia murriztea lehenesten da enplegu-etetearen aurretik, eta, teorian, azken hori kaleratzeari dagokionez, krisi ekonomikoak edo enpresaren beraren krisiak gertatzen direnean.
Pandemiak eragindako aldi baterako lan-erregulazioen baldintza bereziak otsailaren 28an amaituko dira, baina Gobernuak atzo patronalarekin eta sindikatuekin adostu zuen maiatzaren 31ra arte luzatzea aldi baterako lan-erregulazioen egungo baldintzak (oraindik 100.000 langileri baino gehiagori eragiten dietenak). Helburua da aldi baterako lan-erregulazioarekin jarraitu behar dutela uste duten enpresak hilabete honetan lan-erreforman onartutako eredu berrietara igarotzea. Gaur egun 100.000 langile baino gehiago daude pandemiaren ondorioz enplegua erabat edo partzialki etenda.
Oro har, erreforma egin aurretik – Abenduaren 31n sartu zen indarrean, ERTEei buruzko zenbait gai izan ezik –, lan-araudiak aldi baterako bi enplegu-doikuntza mota jasotzen zituen: argot juridikoan ETOP izenez ezagutzen zirenak (arrazoi ekonomikoengatik, teknikoengatik, antolakuntzakoengatik edo ekoizpenekoengatik gertatzen zirenak), gehienak gertatzen baitziren. Eta, bigarrenik, ezinbesteko aldi baterako lan-erregulazioek, aurrekoek ez bezala, lan-agintaritzaren baimena behar zuten oraindik ere, eta muturreko egoerek (instalazioko suteak, uholdeak edo antzekoak) eragindako enpresetara mugatuta zeuden. Pandemia iritsi zen arte, eta Gobernuak Covid-19a sartu zuen kausa nagusi gisa, eta aldi baterako lan-erregulazioek 3,6 milioi langileri eragin zieten 2020ko maiatzean. Ordutik, Jaurlaritzak eta gizarte-solaskideek aldi baterako lan-erregulazioen luzapenak hitzartu dituzte, Covid-era egokituta, eta akordio bakoitzean baldintzak eta laguntzak aldatu dituzte.
Orain, lan-erreformak tresna horien behin betiko diseinua onartu du, ERTE ETOP eta ezinbesteko bi modalitate horiek aldatzen dituena eta enpleguaren aldi baterako hirugarren doikuntza mota bat sortzen duena: Red mekanismoa, krisi ekonomiko orokor eta koiunturala dagoenerako (ERTE ziklikoak) edo trantsizio edo birmoldaketa motaren batek (ERTE sektoriala) eragindako sektoreren bat dagoenerako. Bi kasu berrietan (Langileen Estatutuaren 47 bis artikuluan arautuak), Gobernuak baimena eman beharko du ministro-kontseilu batean aplikatzeko. Hain zuzen ere, Jaurlaritzak bidaia agentzientzako aldi baterako lan-erregulazio sektoriala apiriletik aurrera aktibatzeko asmoa du.
Horren guztiaren arabera, hauek dira datorren apirilaren 1etik aurrera behin betiko egongo diren ERTE ereduen ezaugarri nagusiak:
Doikuntza orokorrei eutsiko zaie, eta, ziurrenik, ohikoagoak izaten jarraituko dute, eta enpresek egokitu egingo dituzte arazo ekonomikoak, teknikoak, antolakuntzakoak edo ekoizpenekoak dituztenean. Hala ere, administrazio-izapideen prozedurak eta epeak laburtu eta sinplifikatu egiten dira. Aldi baterako lan-erregulazioetan, oraindik ez da lan-agintaritzaren oniritzirik behar – 2012ko erreforman ezabatu egin zen hori, enplegua azkentzeko edo aldi baterako doikuntzetarako, indar handienekoetarako izan ezik –; baina langileen legezko ordezkariekin negoziatzen jarraitu behar da.
Hala ere, aldi baterako lan-erregulazioak negoziatzeko kontsulta-aldia 15 egunetik 7ra murriztu da 50 langile baino gutxiago dituzten enpresetan; gainera, negoziazio-batzordea eratzeko epea 7 egunetik 5 egunera igaro da. Enpresan langileen legezko ordezkaritzarik ez badago, ordezkaritza-batzordea eratzeko epea 15 egunetik 10 egunera bitartekoa izango da. Gainera, enpresak aldi baterako lan-erregulazioaren indarraldia luzatu ahal izango du indarrean dagoen bitartean, betiere aldez aurretik negoziazio-batzordearekin gehienez bost eguneko kontsulta-aldia mantentzen badu.
Aldi baterako ezinbesteko egoeragatik
Enpresak nahitaez eskatu beharko dio dagokion lan-agintaritzari (autonomikoa edo nazionala) aldi baterako lan-erregulazioko espediente hori egiteko baimena, eta eskaera horretan egiaztatu beharko dira ezinbesteko egoera gertatzen dela adierazten duten frogak. Aldi berean, enpresak langileen ordezkariei jakinarazi behar die. Berritasun gisa, pandemiaren garaian hartutako neurri bat gehitzen zaio lege arruntari: lan-agintaritzak bost eguneko epean ebatzi beharko du eskaera, ezinbesteko kasua dagoen ala ez onartuta. Eta epe hori erantzunik gabe igarotzen bada, administrazioaren isiltasun positiboa egongo da, eta aldi baterako lan-erregulazioa automatikoki baimenduko da.
Lanaldia murrizteko aldi baterako lan-erregulazioen modalitatean (enplegua aldi baterako eteteko ere izan daitezke), lanaldiaren % 10 eta % 70 artean murriztu ahal izango da. Eta, berritasun gisa, arauak lehentasuna ematen die lanaldia murrizteko aldi baterako lan-erregulazioei, kontratuak etetekoak baino. Ildo horretan, eta ERTE Covid-ekin egin den bezala, legeak jasotzen du, halaber, enpresek aukera dutela langileak premien arabera doikuntzatik ateratzeko edo sartzeko. Hori bai, enplegatuei eragiteko edo eragiteko, enpresak langileen ordezkariei eta Enplegu Zerbitzu Publikoaren (SEPE) bulegoei ere jakinarazi beharko die aldez aurretik.
Bi ERTE motetan, murrizketa horietako bat duten enpresetako langileek aparteko orduak egiteko, jarduerak kanporatzeko edo kontratazio berriak egiteko debekua mantenduko da, salbu eta konpainian inor ez badago kanpoko lanak edo kontratazio berrikoak egiteko.
Aldi baterako lan-erregulazioen kasuan, enpresa-exonerazioak % 20koak izango dira, prestakuntza-ekintzak egitearen baldintzapean, eta ezinbesteko kasuetan, % 90ekoak. Bi modalitate horietan, egokitzapenaren ondorengo sei hilabeteetan enpleguari eusteari lotuta egongo dira laguntza horiek, eta prestakuntzarako kreditu erabilgarria handituko zaie enpresei.
Sareko Mekanismo Berria
Lan-erreformak barne hartu zuen aldi baterako lan-erregulazioko hirugarren modalitate bat sortzea, Alemanian horrelako doikuntzetan oinarrituta, eta apirilaren 1ean sartuko dira indarrean. Sareko mekanismoa izenekoa da. Doikuntza horiek Langileen Estatutuaren 47. artikuluko aldi baterako lan-erregulazioen eta ezinbesteko egoeren bidez arautuko dira, zenbait berezitasunekin. Lehenengoa eta garrantzitsuena da aktibazioa Gobernuaren esku egongo dela, eta Ministroen Kontseilu batean baimendu beharko dituela.
Modalitate berri honek enpleguko aldi baterako doikuntzen bi azpimota izango ditu: ziklikoak, egoera ekonomikoak irauten duenean aktibatuko direnak eta gehienez urtebete iraun dezaketenak. Sare-mekanismoko aldi baterako lan-erregulazioen bigarren klasea sektore-modalitatea izango da, eta Gobernuak aktibatuko du jarduera-sektore jakin batek hala behar duenean, baldin eta bitarteko edo kanpoko kausek eragindako krisi bat gertatzen bada eta langileen birmoldaketa- edo birkualifikazio-prozesuak igaro behar baditu. Kasu horretan ere urtebeteko iraupena izango dute, baina sei hilabeteko bi luzapen ere izan ditzakete.
Jaurlaritzak konpromisoa hartu du apirilean aldi baterako enplegu-erregulazioko espediente sektorial horietako bat aktibatzeko bidaia-agentzientzat, Coviden pandemiak eragindako heriotza-zauriengatik eta jarduera horiek aldaketa sakonak jasaten dituztelako, teknologia sartu delako eta erreserba turistikoen webgune ugari daudelako.