Espainiako Gobernuak Enpleguko Pentsio Planak Sustatzeko Arautzeko Lege Aurreproiektua onartu berri du – Diputatuen Kongresuan eztabaidatuko da datorren irailean, datorren urteko urtarrilaren 1etik aurrera aplikatzeko –, eta horrek berretsi egin du, behingoz, herrialde honetan enpleguko BGAEen eredu propioa ezartzeko eta garatzeko borondaterik eta erabakirik ez dagoela, nahiz eta pentsio horiek aitzindariak izan Estatuan, nahiz eta urte horietan aitzindariak izan.

Gai honetan zerikusia duten eragile guztiek, bai erakundeek, bai enpresaburuek eta sindikatuek, izan duten eraginkortasunik ezari esker, Espainiako Gobernuak ez du Geroa Pentsioen eredua bakarrik hartu eredu gisa bere enplegu-BGAE propioa martxan jartzeko, baizik eta hobetu egin du, sistema berri bat sortzeraino, non langileak ez ezik autonomoak ere barne hartzen dituen. Euskal sisteman agertzen ez den kolektibo bat.

Gizarte Segurantzako ministerioak landutako ereduan planteatzen den enpleguko BGAEetan autonomoak sartzeak benetako berrikuntza bat dakar, eta, horri esker, alde batetik, aurreikuspen-plan horren bazkide harpidedun gehiago sartu ahal izango ditu, eta, bestetik, gaur egun bi milioi onuradun izatetik 10 milioi izatera igaroko da; horrenbestez, aurrezki-bolumena 35.000 milioi eurokoa izatetik etorkizunean 200.000 milioi eurokoa izatera igaroko da, sustatzaileen kalkuluen arabera.

Euskadin, Geroa Pentsioak motako enpleguko BGAE bat garatu izan balitz Euskal Autonomia Erkidegoko (EAE) hiru lurraldeetan, erakunde horrek 15.000 milioi euroko ondarea administratuko luke. Kopuru hori, garrantzitsua bada ere, oso urrun dago José Luis Escrivá Gizarte Segurantzako ministroak bultzatutako ekimenak etorkizunean izango duen baliabide-potentzialtasunetik.

Kontu hori oso garrantzitsua da, eta langileen eta enpresen ekarpenak funts batera bideratzea eragin dezake; izan ere, funts horrek, abiapuntuan, kaudimen eta berme handiagoa eskaintzen du pentsio publikoak osatzeko jarritako aurrezkiak kapitalizatzeko orduan. Ildo horretan, funts horrek, mundu osoan ezaugarri berberak dituzten askok egiten duten bezala, inbertsioak egingo ditu, nazioarteko merkatuetan ez ezik, jatorrizko merkatuetan ere, administratutako baliabideei ahalik eta etekinik handiena ateratzeko. Funts horren erabakigunea Euskadin ez badago, argi dago egin beharreko inbertsioek ez dutela lurralde hori izango lehentasunezko helburua.

Bere errentagarritasuna maximizatzeko prest dagoen aurrezki-maila hori izatearen abantaila alde batera utzita, Espainiako Gobernuaren enpleguko BGAEak oso lehiakor egiten duen alderdi garrantzitsu bat du, hala nola Estatuaren bermea izatea, eta hori oso erakargarria da bere garapenaren hasierako uneetan, ez bakarrik esparru politikoan, baita enpresaburuen eta sindikatuen aldetik ere, nahiz eta azken bi kolektibo horietan arrazoi desberdinengatik izan daitezkeen errezeloen aurrean.

Madrilek bultzatutako enpleguko BGAEaren abiapuntua da, planen finantzaketa pribatua izan arren, Espainiako Gobernua izango dela pentsio-funtsak kontrolatzeko agintaritza gorena. Hau da, funtsen erakunde kudeatzaileak eta gordailuzainak hautatuko ditu, epe luzerako inbertsio-estrategia, pentsio-funtsen eraketa eta Kontrol Bereziko Batzordea gainbegiratuko ditu. Batzorde hori Gizarte Segurantzako Ministerioko, patronaletako eta sindikatuetako ordezkariek osatuko dute.

Faktore horrek lasaitasuna eman diezaieke fondoko harpidedunei, batez ere bizitzea egokitu zaigun une aztoratuetan, etenik gabe, Ukrainako gerrarekin ikusten ari garen bezala, eta, aldi berean, palanka gisa balio du finantza-baliabideak gehiago erakartzeko.

Harrigarria da euskal langileen eta enpresen ekarpenak Estatuko enpleguko BGAE batera zuzendu ahal izatea eta Madrildik administratzea, euskal BGAE batek administratu beharrean, pentsio publikoen eredu propio osagarria bultzatzeko orduan herri honetako erakunde, enpresaburu eta sindikatuek erakutsi duten eraginkortasunik ezagatik. Are larriagoa, bost bosturtekotan frogatua eta eraginkorra den Geroa Pentsioak eredu batetik abiatzen zirenean.

EAEko aldundiek foru-ogasunak kontrolatzen dituzte, eta enpleguko BGAEak diru-bilketarako iturri gisa ikusteko ikuspegiarekin jarraitzen dute, eta ez pertsonen bizitzaren azken zatian ongizate-estatua eta gizarte-kohesioa mantentzeko funtsezko tresna gisa, batez ere errenta baxuak edo ertainak dituztenetan.

Oraindik ere ez diote tratamendu fiskal egokirik ematen pentsio publikoen eredu osagarri horri, ez baitu errenta-sistema lehenesten, eredu horren filosofia baita, eta ez kapital-erreskatearena. Ez da ulertzen aurrezkia errenta moduan jasotzea PFEZren zerga-oinarri orokorraren % 100arekin zigortzen denik; inbertitutako kapitalaren erreskatean, berriz, zerga-karga % 60koa da. Enpleguko BGAEak beste finantza-produktu bat bezala hartzea da, gizarte-aurreikuspenaren osagaia nahita kentzen zaiona, batez ere langile behartsuenei mesede egiten diena.

Enpresaburuek mesfidantzak erakusten dituzte pentsio-eredu horren aurrean, enpleguko BGAEak lan-kostuen igoeratzat jotzen dituztelako, beste behin ere agerian geratu den bezala, lanbide arteko gutxieneko soldataren igoerari uko egin diotelako.

Kontraesanean, sindikatuek eredu horren ontasunak ikusi gabe jarraitzen dute, are gehiago planteamendu ideologikoengatik, pentsioen sistema publikoa eta bere jasangarritasuna zalantzan jartzen dituela uste dutelako. Horri gehitu behar zaio nahiago dutela epe laburreko soldata-igoerak defendatu, geroratuta, enpresek langileen alde funtsari egiten dizkioten ekarpenak kasu.

Dena dela, Euskadik etorkizunari aurrea hartzeko beste aukera handi bat galdu du, horretarako zume guztiak eskuan zituenean, eta 25 urteko esperientzia bat bota du kareletik, besteek ahalik eta modu egoki eta berritzaileenean erabiltzen jakin dutena. Enpleguko BGAEek Euskadin azken urteotan sortu duten interes txikienaren erakusgarri bat gehiago, pentsioen sistema publikoak bizi duen egoera delikatua gorabehera. Kexatzeak ez du ezertarako balioko.

Harrigarria da euskal langileen eta enpresen ekarpenak Estatuko enpleguko BGAE batera zuzendu ahal izatea eta Madrildik administratzea

Egilea Andoni Beitia