Gaur eta bihar Bruselan egingo den Kontseilu Europarrak onartuko dituen neurriez gain (mahai gainean dauden aukera ugariez gain), elektrizitatearen prezioen gorakadak kontsumitzaileen fakturan duen eragina arintzeko, Espainiako Gobernuak (eta gainerakoek) batekoa dute mahukan: elektrizitateek jasotzen dituzten aparteko mozkinak edo winfall profitak gutxitzea, geroko prezio garestiak ere argiaren prezioan barneratzeagatik.
Pedro Sanchezen Gobernuak alde biko kontratuak (merkaturatzaile baten eta azken bezero baten artekoak) eta talde barruko aldebikoak (enpresa-talde bereko sortzaile baten eta merkaturatzaile baten artekoak) alde batera utzi zituen joan den urriko 21/2021 Errege Lege Dekretuan, zeinak iraileko beste RDL polemiko bat zuzentzen baitzuen, handizkako merkatuan gasaren windfall kopurua gutxitzea ezartzen duena eta, beraz, epe finkoan kontratuak salbuesten zituena. Hala ere, Bruselak duela zenbait aste onartutako komunikazio edo Toolbox II delakoari esker, krisia piztu ondoren sinatutako eta gasaren prezioa barneratzen duten kontratu guztien aparteko onurak murriztu daitezke.
Hala, aipatutako jakinarazpenaren II. eranskinaren arabera – Argindar azpiko onurei buruzko zerga-neurriak aplikatzeari buruzkoa (prezio marjinala markatzen ez duten baina gasa markatzen duen garestienaz (nuklearra, hidraulikoa eta berriztagarria) baliatzen diren energiena) –, estatu kideek neurri fiskalak hartzea erabaki dezakete, salbuespen gisa, elektrizitate-ekoizle jakin batzuek lortzen dituzten onuren zati bat bereganatzeko. Horrek, neurri batean, saihestu egingo luke gasaren egungo prezio handiek azken kontsumitzaileek jasandako kostuak handitzea, gaineratzen du, eta horrek handizkako elektrizitatearen prezio marjinalak babestuko lituzke, eraginkorrak eta beharrezkoak izango liratekeenak Europako merkatu bakarrean merkatuak eraginkortasunez banatzeko eta egokitzeko.
Bruselak Ukrainako gerrak eragindako energia-krisiarekin lotu du bere gomendioa, eta argi utzi du ezin duela atzeraeraginezkoa izan; izan ere, adierazi du kontuan izan behar duela ekoizleek ekoizpenaren zati bat prezio merkeagoan saldu ahal izan dutela krisia hasi aurretik. Gutxiagotzetik edo tasatik salbuetsita gera dadila eskatzean, poolaren prezioen igoeraz baliatu ez den energia, epe jakin baterako (lehenago) salduta zegoelako, kontrakoa irekita uzten du: prezioak igo ondoren, gasaren kotizazioak (koiunturazkoak) barneratu dituzten prezioei eperako saldu dietenei susperraldia aplikatu ahal izatea.
Elektrikoek behin eta berriz esaten dute ez dutela windfall profitik kobratzen, ez dutelako energia poolean saltzen eta guztia edo ia guztia aldebikotuta daukatelako. Hala ere, Bruselaren arrazoiari jarraiki, krisiaren aurreko aldebikoen kasuan hori egia bada ere, ez da beharrezkoa kontratu berrientzat, kontratu horiek oso prezio altuetan berritu baitira edo berritzen ari baitira, lineakoak edo poolekoak baino garestiagoak.
Milioika kontratu
Murrizteko LEDaren arabera, konpainiek, zinpeko aitorpenarekin, beren kontratuak entregatu behar zizkioten sistemaren operadore REEri, eskaria eskaintzarekin ezkontzen zela egiaztatzeko. Orain, kontratuak ikertzen ari da CNMC, eta gasaren prezioak horietan barneratu diren egiaztatu behar du. Bere zifra hamar milioitik gorakoa da, Endesak soilik bost milioi eman baititu.
Oraingoz, urritasuna, urriko arauaren arabera, alde bikoak ez direnetara mugatzen da, eta, beraz, bilketa ia testimoniala izaten ari da (100 milioi euro). Baina Gobernuak aldatzea erabakitzen badu Batzordearen gomendioari jarraitzeko eta murrizketa eskalada ondoko aldebiei ere aplikatzeko, egoera izugarri aldatuko litzateke. Elektrizitateek 0,24 euro kWh-tik 0,40 euro kWh-ra bitarteko etxeko tarifak eskaintzen dituzte, edo, bestela esanda, 240 euro MWh edo 400 euro/MWh, poola baino askoz gehiago.
Nolanahi ere, teknikarien arabera, oso zaila da frogatzea kontratuaren zati bat gasaren ondoriozko mozkin gehigarri batera bideratzen dela, gasak egiturazko prezioa duelako, ziklo konbinatuek isurketa-eskubideak ordaintzen dituztelako, eta kontratu batean aparteko diru-sarrera zein den zehaztea zaila da, nahiz eta Bruselak estatu-laguntzei buruz egindako komunikazio-zirriborro batek orientabide batzuk ematen dituen.
Momentuz, enpresa elektrikoek espero dute Bruselak, presioa egiten ari zaienak, konponbide errazagoa eta beren interesekin bat datorrena ahalbidetuko duela: gas-planten kostuak konpentsatzea, beren eskaintzek poolean behera egin dezaten eta marjinala edo marjinala txikiagoa izan ez dadin, eta horrek katean eragina izango luke prezioaren jaitsieran. Puntu honetan, arazoa konpentsazioa nork ordaintzen duen da. Kontsumitzailea proposatzen dute. Jaurlaritza haratago doa eta handizkako merkatuari muga-prezio bat ezartzeko aukerari eusten dio, enpresek ez baitute horri buruz hitz egiten entzun nahi.