Energia hidraulikoa elektrizitatea sortzeko teknologia da, 2019tik, pandemiaren aurreko urtetik, Espainiako handizkako merkatuan prezioa gehien finkatu duena. Zehazki, 2021ean orduen % 50ean eta ekitaldi honetan ordu-tarteen ia % 41ean izan zen, Energiaren Merkatu Iberikoaren Operadoreak (OMIE) Europa Pressek aztertutako datuen arabera.
Espainiako merkatu elektrikoak, Europako gainerako herrialdeetan bezala, sistema marjinalista batekin funtzionatzen du. Sistema horretan, ordu-tarte bakoitzean energia-beharrak osatzeko eskaintza eta eskaria uztartzea lortzen duen azken teknologiak zehazten du orduan erabilitako gainerako teknologien megawatt ordua (MWh) ordaintzeko prezioa.
Adibidez, joan den ostiralean, handizkako merkatuan ordurik garestiena 20: 00etatik 21: 00etara izan zen, 300 euro/MWh-ko prezioarekin, eta, OMIEren datuen arabera, energia hidraulikoak markatu zuen tarte horretan erabilitako sortze-iturri guztiei ordaintzeko prezioa, horien sortze-kostuak txikiagoak izan arren.
Hala eta guztiz ere, Europako Batzordearen barruan eta Espainian, gasaren prezioaren igoerak elektrizitate-merkatuetan duen eragina nola eten eztabaidatzen da, hasiera batean ez baitu zerikusirik energia hidraulikoarekin, ziklo konbinatuko zentralek ez bezala, elektrizitatea ekoizteko erabiltzen baitute gasa.
Hala ere, energia-sektoreko iturriek Europa Pressi azaldu dioten bezala, gasa oso lotuta dago hidraulikak handizkako merkatuan ekoizten duen prezioarekin.
Zehaztu dutenez, zentral hidraulikoek eta ponpaketa-zentralek ekoizpen-ahalmen mugatua dute, eta ura duten bitartean bakarrik egin dezakete. Horren ondorioz, enpresek une horretan ekoiztea edo behar den beste batentzat gordetzea erabaki behar dute, eta prezioa altuagoa izan daiteke.
Horrela, sektoreak adierazi duenez, ura ondasun urria denez, “Modurik eraginkorrenean” erabili behar da, eta modu horretan erregai garestienak ordezkatzen dira, kasu honetan, gasa.
Horrela, energia hidraulikoa handizkako merkatuan saltzeko eskaintzek, betiere ziklo konbinatuaren teknologiak ordezkatzen badu, horren prezioan edo zertxobait merkeago izan behar dute, “Merkatuan sar dadin”.
Elektrizitatearen % 46,7, energia berriztagarrietatik
“Zentral hidraulikoak edozein pilulatan erabiltzen hasten bagara urtarrilaren 1ean, ordu guztietan, gertatzen dena da ura berehala amaitzen dela, eta gero, lehorte handiagoko hilabeteak daudenean, ur hori izatea ondo legokeenean, ez legokeela”, defendatzen dute sektoretik, hidraulikak prezioak finkatzerakoan duen pisuari buruz galdetu dietenean.
OMIEtik lortutako datuen arabera, energia hidraulikoak, gasaren prezioekin batera, elektrizitatea sortzeko teknologien ordainsaria handizkako merkatuko ordu guztien % 41,4an finkatu zuen 2019tik aurtengo martxoaren 24ra bitartean, ziklo konbinatuek eta berriztagarriek, aldiz, % 19an eta % 25ean, hurrenez hurren.
Halaber, 2021ean, inoizko ‘pool’ garestienaren batez besteko prezioa 111,93 euro/MWh-koa izan zen, eta hidraulikak megawattiaren ordainsaria markatu zuen aldien % 50ean; ziklo konbinatuak, berriz, ordu-tarteen % 14,5ean eta berriztagarriek % 20an.
Hala ere, Espainiako Sare Elektrikoaren (REE) datuen arabera, 2021ean sortutako elektrizitate nazionalaren % 46,7 iturri berriztagarrietatik etorri zen, eta marka hori 2020an lortutakoa baino handiagoa da, orduan erregistroa % 44koa izan baitzen.
Gainera, REEren datuen arabera, 2021ean teknologia eolikoa izan zen nabarmenena, mix energetikoaren barruan % 23,3ko kuotarekin; ondoren, nuklearra ( % 20,8), ziklo konbinatua ( % 17,1), hidraulikoa ( % 11,4) eta eguzki-energia fotovoltaikoa ( % 8) daude.
Ildo horretan, esan behar da eolikoak, fotovoltaikoak bezala, oso prezio baxuetan eskaintzen dutela, ekoizpen-kostu txikiagoak izateaz gain, energia atera behar dutelako, ezin delako biltegiratu. Nuklearrarekin antzeko zerbait gertatzen da, landareak piztea eta itzaltzea garestiegia denez, energia etengabe hornitzen dute.
Hidraulikoa, 60 euro/MWh-ko kostuan
Kontsultatutako iturrien arabera, zentral hidraulikoak sortzeko kostuak, batez beste, 60 euro ingurukoak dira MWH bakoitzeko.
Zentzu horretan, adibidez, historiako bigarren egun garestienean, joan den martxoaren 9an, ordurik garestienean (19.00etatik 20.00etara) MWh-a 605 eurotan ordaindu zen, eta hidraulikoa izan zen tarte horretako ordainsaria markatu zuen teknologia.
Horren inguruan, sektoreak defendatzen du sortze-kostuen eta azken ordainsariaren arteko alde horrek “ez duela esan nahi zentral hidrauliko hori prezio hori kobratzen ari denik”.
“Adibidez, (zentral hidraulikoak) 120 euroan eskaintzen badu MWh bakoitzeko, une horretan, merkaturatzaileak (enpresa sortzaileak berak) handizkako merkatuan erosi behar du saltzen duenaren zati bat, ez dugulako dena ekoiztea lortzen eta 120 euro/MWh-tan erosten ari delako; beraz, konpentsatu egiten da”, adierazi dute.
Beraz, ura kudeatzeko modu egokia ordezkatzen duen sorkuntzaren prezio garestienean baloratzea da, eta horrek ez du esan nahi zentral hidraulikoak prezio hori kobratzen duenik.