Zure dirua pasatzen duzun egun bakoitzak gutxiago balio du. Diru-zorroan daramana, aurrezkietan gordetzen duena eta pentsioaren truke jasotzen duena. Errua inflazioarena da, “Legeriarik gabeko zerga” hori, Milton Friedman ekonomialari estatubatuarrak definitu zuen bezala. Aste honetan argitaratutako Kontsumoko Prezioen Indizearen (KPI) azken datuaren arabera, martxoan igoera % 9,8koa izan da, 1985eko maiatzetik izan den tasarik altuena, oraindik Europako Ekonomia Erkidegora iritsi ez den — urte horren amaieran egingo zuen — Estatu batean industria birmoldatzeko prozesuan. Eta okerrena da ekonomialari gero eta gehiagok darabilten aurreikuspena dela, egoeraren araberako eragozpen izatetik urrun, egiturazko arazo izatera igarotzea, gutxienez urte honetan, batez ere energia-prezioen garestitzearen eta Errusiak Ukrainan egindako inbasioaren ondorioen ondorioz. Inflazioak ekonomiaren eremu guztiei eragiten die, bai makroari dagokionez, bai eguneroko kontuen alderdiei dagokienez, hala nola soldatak, pentsioak, aurrezkiak eta hipoteka-kredituak.
Soldatak inflazioak langileen erosteko ahalmena kaltetzen du, pandemiaren bi urtek asko murriztu baitute. Soldatek geldirik jarraitzen dute, eta langile gehienak, bai Estatuan, bai Euskadin eta bai Nafarroan, zuzenean jotzen ditu prezioen goranzko zurrunbiloak, beren hitzarmenetako soldata-berrikuspena bizitzaren kostuaren igoera baino nabarmen txikiagoa baita.
Joan den urtearen amaieran, hitzarmenetan jasotako soldata-igoeren batez bestekoa, bai kolektiboena, bai enpresakoena, ez zen % 1,5era iristen Estatuan, inflazioa 2021a % 6,5ean ixten zenean, eta ehuneko hori, hiru hilabete eskasetan, gertakarien bilakaerak estali du. Euskadiko Lan Harremanen Kontseiluaren azken datuen arabera, euskal langileen % 70ek baino gehixeagok ez dute beren soldataren gaineko babesik, eta ehuneko hori Nafarroakoaren antzekoa da. Gobernuak gaur egun gizarte-eragileekin eztabaidatzen du errenten ituna deritzona, zeinaren bidez sindikatuek soldaten moderazioak onartu beharko lituzketen, eta enpresek etekinei eustea. Hala ere, negoziazioa zalantzazkoa da, eta gero eta aditu gehiagok diote lan-gatazkak areagotu egingo direla datozen hilabeteetan inflazioak bere horretan jarraitzen badu eta soldatekin korrelaziorik ezartzen ez bada.
Pentsioak Gobernuak joan den abenduan onartutako pentsioen erreformak prestazioen igoera KPIaren igoerarekin lotzen zuen. Horrela, teorian, pentsiodunek ez lukete erosteko ahalmena galdu behar. Urtarrileko nominaren igoera % 2,5ekoa izan zen, urtebete lehenagoko batez besteko KPIa – 2020ko abendutik 2021eko azarora bitartekoa – Hartzen baita neurri gisa. Gainera, pentsiodunek ordainsaria jasotzen dute ( % 1,6), kalkulatutako inflazioarekiko desbideratzea konpentsatzen baitu. Guztira, % 4,1eko igoera; hala ere, urrun dago hilabete honetan izan den inflazioaren ia % 10etik. Europako Batzordeak lupa jartzen du covid osteko susperraldirako laguntzak Estatuari ordaintzeko orduan: lan-erreforma eta pentsioen erreforma. Lehenengoa sinatuta dago, baina bigarrena, KPIaren igoerak lotzen dituena, ez da batere gustukoa Bruselan, jasangarritasuna bermatzeko arriskuez ohartarazi baitu.
Hipoteka aldakorrak, gorakada handiekin
Aurrezkiak inflazio handiarekin eta zeroren inguruan zeuden interes-tasen politika batekin, banku-gordailuetako eta kontu korronteetako diruak ere balioa galtzen du. Adibidez, datozen hamar urteetan % 2ko inflazioa dagoela kontuan hartuta, epe horretan 13.000 euro aurrezteak 10.622ko balio erreala izango luke, KPIak kapitala debaluatuko lukeelako. Jakina, batez besteko inflazio handiagoarekin, debaluazioa handiagoa izango da. Burtsaren errentagarritasunari lotutako gordailuek eta beste inbertsio-produktu batzuek errendimendu hobea eskain dezakete, nahiz eta aurreztaile askok nahi ez duten arrisku-osagai bat izan.
Hipoteka finkoko kreditu edo maileguak dituzten bezeroek ez dute inflazioaren eraginik, KPIa interes-tasa baino handiagoa baita, baina kontua oso bestelakoa da hipoteka aldakor baterako, Euriborrarekin erreferentzia egiten zaienek bezala, martxoan lortu baitzuen ( % -0,237) 2020ko ekainetik izan duen baliorik altuena. Horrek esan nahi du batez besteko hipoteka baten titularrak (120.000 eurotik 150 urtera) bere urteko mailegua baino gehiago jasango duela.