Joan den astean, Gobernuak Ukrainako gerraren ondorioei aurre egiteko plan zabal baten barruko neurriak hartzea erabaki zuen. Asko bi aste lehenago zeuden prest, eta, hain zuzen ere, martxoaren 15eko Ministroen Kontseiluan lehen pakete bat onartzeko aukera aztertu zuen, eta helduenak 29rako uztea, baretuko zukeena, orduan erregaien deskontua, gizarte-ondoeza eta garraioaren greba desgastagarria onartuz gero.

Krisi basati baten erdian, bi aste horiek betierekoak bihurtu ziren, baina Gobernuak itxaron egin nahi izan zuen martxoaren 24an eta 25ean Bruselan egin zen estatuburuen goi-bileraren emaitza ikusi arte. Bertan neurri izarra erabakiko litzateke, elektrizitatearen prezioen jaitsieran eragin handia izan dezakeena eta orain arte sakratutzat jo den merkatu marjinalista baten etorkizuna kolokan jar dezakeena.

Antonio Costa portugaldar homologoarekin batera, Pedro Sanchez presidenteak aurrekaririk gabeko akordio bat abiatu zuen Bruselara. Akordio horrek, handizkako merkatuan (pool) esku-hartze zuzenik ez badakar ere, ez baitu Europako kasazio-algoritmoa ukitzen, Penintsulari aukera ematen dio gasaren kostua konpentsatzeko elektrizitatea sortzeko, eta, beraz, pooleko ziklo konbinatuko zentralen eskaintzak jaitsi egingo dira, eta, horrekin batera, energia berriztagarrien gainerako prezioa ere jaitsi egingo da.

Mekanismo konplido bat da (beste bat gehiago erregulazio elektrikoaren harilkaketarako), eta, horren arabera, bi enkante egingo dira: bata, orain arte bezala, Europako eskariarentzat, eta, bestea, lehenengoaren erreplika bat, baina gasaren prezio mugatuarekin. Diferentzia (gasak bere benetako prezioa kobratuko du) gainerako orduen artean hainbanatuko da eta eskariak ordainduko du. Neurri horren eragozpena (benetako froga-bankua Frantziatik egindako esportazio-presioa zen, merkatu iberiarreko energia merkeena (Mibel) eskatuko zukeena, eta hori kaltegarria izango zen: zenbat eta eskari handiagoa, orduan eta gas-ekoizpen handiagoa, eta horrek marjinala handituko zuen. Interkonexioa ixteko aukera, sektoreko enpresek planteatu zutena, anatema bat zen.

Sistema Europako Batzordearekin hitzartu den arren, Espainiako eta Portugalgo uhartetasun elektrikoa ( % 2,8ko interkonexioarekin) eta bi herrialdeetako berriztagarrien garapen handia (instalatutako ahalmenaren % 60ko azaleraren % 45, hurrenez hurren) argudiatuta, auzi arantzatsuena konpontzeke dago: gasari ezarriko zaion gehienezko prezioa (price cap) eta aplikatzeko denbora-epea. Espainiak gasaren preziorik baxuena proposatu du (30 euro/MWh), handizkako merkatuaren prezioa bi digitu baino txikiagoa izango litzatekeena. Gas-sorkuntzaren eragina poolean lortzeko, gas hori bider bi egin behar da, eta CO2-aren kostua, bidesariak eta, kasu honetan, gainerako energien artean hainbanatutako konpentsazioa gehitu behar zaizkio. Eta gutxienez urte amaierara arte aplikatzea proposatu dute, denbora gutxiagoz ez baitu merezi hain sistema zaila aplikatzeko ahaleginak.

Eta zergatik 30 euro/MWh? Europako Batzordeak araudiaren interpretazioan malgua izateko konpromisoa hartu badu ere, 70 euro/MWh-ko prezio handiagoa ezarri nahi du, Penintsularen eta gainerako herrialdeen arteko diferentziala oso handia izan ez dadin, eta, horrela, Teresa Ribera Trantsizio Ekologikorako presidenteordearen arabera 90eko hamarkadan operadore gutxirentzat eta prezio oso garestientzat diseinatu zen sistema marjinalista baten gaitzak agerian ez jartzeko. Listoia oso baxu jartzean (edo ez hainbeste, Estatu Batuetan gasaren prezioa 21 euroe/MWh-tan kokatzen dela kontuan hartzen bada), Gobernu iberiarrek erdibidean lortu nahi dute.

Europak ez du erreformarik egin nahi

Europako Batzordeko presidente Ursula von der Leyenek Europako goi-bileraren ostean adierazi zuenez, merkatuaren balizko erreforma aurrerago aztertu ahal izango litzateke, Europako erregulatzaile sektorialak ACERen bidez egiten ari diren proposamenaren ondoren. Hala ere, MLBNko teknikariek ohartarazi dute ez dela asko itxaron behar erakunde horren txostenetik, apirilean jakin baitaiteke horren berri.

Dena dela, Errusiak joan den udan abiarazitako krisi kementsuak, Ukrainaren inbasio odoltsuaren ondoren areagotuak, prezioen sistema marjinalista bat zapuztu dezake, Vladimir Putin Errusiako presidentearen esku dagoen gas merkatu batek erabat kutsatu duena. Erreformaren aldeko herrialdeen artean Frantzia dago. Izan ere, gasari kap bat ezartzeko ideia Engie gala energetikoarena izan zen, iturri batzuen arabera, Frantziako Gobernuaren kontura ari zena.

Emmanuel Macron presidenteak energia nuklear merkea aprobetxatzea galarazten dien merkatua aldatzeko nahia adierazi du jendaurrean. Merkatua, ekoizpenaren % 70 bada ere, gasaren prezio marjinalak kutsatzen du, eta ez da % 20ra iristen. Hain zuzen ere, gaurko, Frantziako handizkako prezioa 551 euro/MWh-ko errekorra da batez beste, bi ordu desberdinetan 3.000 euro/MWh inguruko puntekin. Hainbat zentral nuklear erabilgarri ez egoteagatik eta ustekabeko hotzagatik da hori. Egoera horren ondorioz, RTE Frantziako sarearen kudeatzaileak alerta laranja ezarri du eta kontsumoa murriztea gomendatu du.

Energia marjinalen (gasa, une honetan) eta azpimarginalen arteko antzeko proportzioa du Espainiako merkatuak: oro har, % 20 eta % 80, hurrenez hurren.

Elektrikoen etsipena

Espainiako enpresa elektrikoek gasaren prezioan kap bat defendatu zuten, eta horretarako Bruselan lobby bateratu bat ere egin dute. Are gehiago joan den astearteko paketean jasotako beste neurri kaltegarri bat baino; horren bidez, sinatzen dituzten kontratu berriak gutxituko zaizkie, 65 euro/MWh-tik gorako prezioan. Azken finean, sektorean, momenoaren aldi baterako neurria dela uste dute, ekainaren 30era arte, ez da atzeraeraginezkoa, eta beti kalkulatu ahal izango dute gutxitzea ordaintzeak edo kontratuen sinadura moteltzeak konpentsatzen dituen.

Baina etorkizuneko gasaren price cap kasuan, ez da erreklamatu zutena. Enpresen asmoa zen muga Mibgasaren prezioan aplikatzea, baina ez OMIEko eskaintzetan, horrek nabarmen murrizten baititu gasaren prezio marjinalaren truke jasotzen dituzten mozkin gehigarriak. Eta horri merkatuko eperako kontratuen likidazioetan kasazio bikoitzaren arazoak gehitu behar zaizkio. Gainera, asmoa da gasaren konpentsazioa diruz laguntzea edo kontsumitzaileek ordaintzea fakturan edo tarifa-defizit baten bidez.

Egilea Andoni Beitia