Gipuzkoako langileen erdiak baino gutxiagok, % 44k, lan-estaldura bermatzen dion indarreko hitzarmen bat du. Hitzarmen eguneratuekin enplegatutako biztanleriaren ehuneko handiena duen euskal lurraldea den arren, zifra hori 2020an 40.000 gipuzkoar baino gehiagori eragiten dien Metalaren hitzarmena berritu izanaren baldintzapean dago.
Egoera, hala ere, ez da kontuan hartzen gaur egun Gipuzkoan bost hitzarmenek galdu dutela indarraldia aurten, eta horien artean Eraikuntzarena nabarmentzen da, inplikatutako langile kopuru handiagatik, eta beste 20 lan-akordio eguneratu gabe daude, LHK Lan Harremanen Euskal Kontseiluak eta ELA sindikatuak esku artean dituzten datuen arabera. Guztira, 96.685 langile.
Eguneratzeko dauden hitzarmen batzuek lehen urratsak eman dituzte jada negoziazio-mahaiak eratuta. Kasurik nabarmenena Eraikuntzarena da; izan ere, sektore horretan 16.000 langile daude Gipuzkoan.
Aurtengo otsailean, negoziazio-plataforma bildu zen, eta ELAk adierazi zuenez, soldatak KPI gehi 1,25 igotzea proposatu zuen, lanaldia murrizteaz gain, eta kontratua amaitzeagatiko kalte-ordaina lanaldi bati dagokion soldataren % 7 izatea.
Berrikiago, Gipuzkoako ehun-merkataritzaren hitzarmenaren negoziazioa hasi da, 2.900 langile erregistraturekin. Bertan, ordu gutxiagoko lanaldiaren eta soldaten igoeraren eskaerak errepikatu dira.
Azken aldarrikapen hori ohikoa da inflazioa bi digituetara iristear dagoen testuinguruan, eta aurreikuspenen arabera, Kontsumoko Prezioen Indize hori pixkanaka jaitsiko da, baina, hala ere, estimazioen arabera, adituek gomendatzen duten % 2tik urrun geratuko da.
Horri dagokionez, Adegi patronalak dagoeneko helarazi die bere enpresa bazkideei soldata-tarteen araberako igoera bat egiteko gomendioa, lan-kostuek gora ez egiteko energiaren eta lehengaiaren garestitzea ezaugarri duen une zail batean.
Era berean, euskal sindikatuei “erantzukizuna” eskatu die, Gipuzkoak lan-negoziazioen aldi bizia biziko duen urte honetan. Patronalaren arabera, soldatak asko igotzeak arriskuan jarriko luke enpresen bideragarritasuna.
Ildo horretan, Pedro Azpiazu Ekonomia eta Ogasuneko sailburuak adierazi zuen “logikoena” azpiko KPIaren igoera aplikatzea dela, % 3,4an baitago. Adituek ohartarazi dute soldatak nabarmen handitzeak inflazioaren igoera berri bat eragin dezakeela.
Egungo egoera
Gomendio horiek negoziazio kolektiboan oso aktiboa izango den ekitaldi batean egin dira. Urtearen hasieran, Gipuzkoan 129 hitzarmen zeuden indarrean, 183 luzatuak eta 11 galduak, EAEko LHKren datuen arabera.
Zenbakiek egoera soziolaborala ezin hobea dela pentsarazten duten arren, galbidea aldatu egiten da lan-baldintzak eguneratuta dituzten pertsonen kopuruari erantzutetik, hitzarmen batzuek langile gutxiri eragiten baitiete.
Horrela, 60.365 gipuzkoarrek indarrean dute lan-akordioa, 50.823 gipuzkoarrek luzatu dute eta 26.408 gipuzkoarrek, berriz, behera egin dute. Azken horien artean, eta eraikuntzari dagokionaz gain, lurraldeko pisu-sektoreen hitzarmenak daude.
Horren adibide dira elikagaien industria eta merkataritza (5.700 pertsona) eta arte grafikoak (1.250 pertsona). Azken hori hiru urterako sinatu zen, 2019ko urtarrilaren 1etik aurrera.
Era berean, aurten indarrik gabe geratuko dira paperaren industria (1.200 langileri eragiten die) eta epaitegien garbiketa (ehun langile inguru).
Hogei bat luzatuta
Indarraldia galdu duten akordioez gain, Gipuzkoan hogei bat hitzarmen sektorial luzatu dira eta berritu egin behar dira.
Ostalaritza da garrantzitsuena, 13.900 pertsonari eragiten baitie, baina oso gertu dago Bulego eta Bulegoak, 13.800 gipuzkoarren lan-baldintzak jasotzen dituena. Urrunago daude eraikinak eta lokalak garbitzekoak (Gipuzkoan 6.700 pertsonak egiten dute lan jarduera horretan) eta metalaren merkataritzakoak (6.717 pertsonak egiten dute lan lurralde horretan).
Beste hitzarmen batzuek nolabaiteko gatazkak sortu dituzte, hala nola zaharren egoitzetako lana arautzen duenak, 4.500 pertsona enplegatzen baititu. Talde horrek hiru urte daramatza bere baldintza eskasak salatzeko lanuzteak egiten, deitoratu dutenez, eta patronalak eta sindikatuek ez dute akordiorik lortu hitzarmena berritzeko.
Berrikusi gabe dagoen eta desadostasunak eragin ditzakeen beste akordio bat merkantzien garraioarena da, duela gutxi egin zuen greba-aldi luzearen ondoren. Grebak eragin kaltegarria izan zuen Gipuzkoako ekonomian, eta hainbat enpresa traktoretan gelditu zen jarduera, hala nola CAF, Michelin eta Arcelorren.