Joan den martxoaren 1ean, Errusiako hegazkin bat Bratislavan lurreratu zen, Eslovakiako hiriburuan, nahiz eta Europar Batasuneko (EB) aire-espazioa itxi zien Errusiatik zetozen ontziei Ukrainaren inbasioagatik. Salbuespena bere kargamentu preziatuagatik izan zen: Rosatom enpresa errusiarraren erregai nuklearra.
Eslovakiako ekonomiak beste produktu estrategiko baten erreserbak ditu orain, ziurtatu zuen egun horretan Richard Sulik Ekonomia ministroak garraioaren etorrera azaltzeko, zigorrak gorabehera.
Ia 40 milioi biztanle dituzten EBko bost herrialdek (Bulgaria, Eslovakia, Finlandia, Hungaria eta Txekiar Errepublika) sobietarren fabrikaziorako zentral nuklearrak dituzte, Rosatomek esportatutako erregaiaren menpe daudenak.
Jatorri nuklearreko elektrizitate-ekoizpena oso garrantzitsua da errepublika horietan guztietan -horietako lau exkomunistak-, eta guztizkoaren % 40 eta % 60 artean kokatzen da.
“Herrialde horiek arazo bat dute, beren ekoizpen elektrikoaren zati handi bat instalazio horietatik datorrelako”, azaldu dio Vladimir Slivyak energia nuklearrean aditu errusiarrak Eferi telefonoz. Gaur egun, Alemanian bizi da. “Inork ezin die bermatu erregaia eta lantegien mantenua etorkizunean jasoko dutela”, gaineratu du.
Euratom (Energia Atomikoaren Europako Erkidegoa) kezkatuta agertu zen azken urteotan erreaktore horiek konpainia bakar batekiko duten mendekotasunarekin.
Rosatom erregai nuklearraren hornitzailea da diseinu sobietarreko VVER erreaktore serierako. Bere erreaktoreek mendebaldeko diseinuko zentralek ez bezalako erregai bat erabiltzen dute.
VVER-440 erreaktoreen egoera, zaharrenak, VER-1000 serietik ezberdina da, berriena, mendebaldeko hornitzaile batek ezin duelako lehenentzako erregairik eman.
Ordezkatzeko aukerak
VVER-1000 erreaktoreentzat, Westinghouse partzuergo estatubatuarrak alternatiba bat garatu du, nahiz eta garestiagoa izan.
Rafael Grossi Energia Atomikoaren Nazioarteko Erakundeko (IAEA) zuzendari nagusiak Eferi nabarmendu dizkio Errusiako erregaiaren alternatiba horiek, baina aitortu du Rosatomen materialik ez egoteak arazoak sortuko lituzkeela, balizko zigorren ondorioz.
Europako herrialde eta EBko kide askok erabiltzen dute Rosatomen erregaia. Oso egoera konplexuan egongo lirateke, oso egoera zailean, horrelako zigorrak egongo balira, dio.
Uste dut horrek azaltzen duela zuhurtzia handia dagoela esparru horretako zigorretan aurrera egitea erabakitzeko orduan, gaineratu du aditu argentinarrak Rosatom orain arteko zigor-neurrietatik kanpo uzteari buruz.
Grossik gogorarazi du Ukrainan bere 15 erreaktoreetako seik Westinghouseko erregaia erabiltzen dutela Errusiarekiko mendekotasuna eteteko.
Europako beste herrialde batzuek ere, Txekiar Errepublikak eta Bulgariak kasu, urrats hori eman dute dituzten erreaktore batzuek, VER-1000 erreaktoreek, erregai alternatiboa erabiltzeko aukera ematen dutelako.
Hala ere, VVER-440 erreaktoreak soilik dituzten herrialdeetan, Eslovakian eta Hungarian kasu, zentralen funtzionamendua Rosatomek bere entregak betetzeko duen borondatearen mende dago erabat.
Eslovakian, energia atomikoak herrialdeko elektrizitatearen % 62 sortzen du, eta Hungarian, berriz, % 53.
«VVER-440 unitateen erregaiaren alternatiba bat bilatzeak urteak beharko lituzke ikertzeko, eta oso erreaktore zaharrak dira», nabarmendu du Slivyakek, eta aitortu du Rosatomen hornidurarik gabe zentral horiek funtzionatzeari utziko lioketela.
Era berean, adituak adierazi du ezin dela baztertu Errusiak erregaia ordezkatzeari uztea, EBk beste esparru batzuetan jarritako zigorren errepresalia gisa.
Hungaria, salbuespena
EBko herrialdeen jarrera ere desberdina da etorkizuneko erreaktoreen eraikuntzari ekiteko orduan.
Txekiar Errepublikak Errusiako eta Txinako enpresei etorkizuneko proiektu nuklearrei betoa jarri dien bitartean, Finlandiak maiatzaren hasieran Rosatomekin kontratu bat deuseztatu zuen erreaktore berri bat eraikitzeko, Hungariak Errusiako enpresa horrekin lankidetzan jarraituko du duen planta nuklear bakarra handitzeko.
Aste honetan Istanbulen Alexey Likhachevekin bildu ondoren, Rosatomeko zuzendari nagusiak, Péter Szijartak, Hungariako Atzerri ministroak, aste honetan baieztatu du enpresa errusiarrak aurrera jarraituko duela Pakseko lantegia bi erreaktoretan zabaltzeko proiektuarekin, Budapesteko hegoaldean.
Hungaria da Errusiatik gertuen dagoen EBko herrialdea, Europa erdialdeko herrialdeko petrolio beharraren % 60 eta gas naturalaren % 85 estaltzen dituena.
Viktor Orban lehen ministro ultranazionalista, Vladimir Putinek EBn duen aliatu hurbilena, Europako Batzordeak Errusiako petrolio gordinari mailaz mailako enbargoa ezartzeko egindako proposamenaren aurka dago.
Moskurentzat, teknologia atomikoa funtsezko tresna geopolitikoa da, eta estatuko diruarekin finantzatzen du Rosatomen hedapena, Txinan, Indian, Iranen eta Turkian eraikitzen ari diren erreaktore berriekin.
Slivyaken ustez, zailtasunak zailtasun, Rosatomen aurkako zigorrak ezarri beharko lirateke, enpresa Kremlinen tresna geopolitikoa delako.
«Rosatom Putinen tresna geopolitiko bat da, arma nuklearrez eta, beraz, Moskuko gerra-makineriaz ere arduratzen den estatu-enpresa», laburbiltzen du aditu errusiarrak.