Mende bat da gizakiak ongarri ez-organikoak masiboki egiten ikasi zuela. Ondorioz, nekazaritzak izugarri handitu zituen bere errendimenduak. Baina gaur egun, insumo horrekiko mendekotasunak planeta osoaren elikadura-segurtasuna mehatxatzen du. Prezio-agertoki batean, Munduko Bankuak substantzia horien erabilera murriztea aurreikusten du, hau da, gari, arto edo arroz tona gutxiago erabiltzea, batez ere garapen bidean dauden ekonomientzat.

Nitrogenoz egindako ongarri guztiek, mundu osoan gehien erabiltzen direnek, gas naturala edo ikatza erabiltzen dute gako gisa. Ondorioz, 2021ean energia garestitzeak abonuen prezioa igo zuen. Urte horretan bertan, Europar Batasunak eta Estatu Batuek Bielorrusiari, merkantzia horren esportatzaile nagusietako bati, zigorrak ezarri zizkioten. Txinak, sektoreko beste erraldoi batek, urea eta fosfatoaren salmentak etetea agindu zuen 2022ko ekainera arte, hornidurak zaintzeko eta ekoizpen nazionala bermatzeko helburuarekin. Gerrak azken bultzada eman du. Errusiak, munduko lehen ongarri ekoizleak, gutxienez aldi baterako itxi du iturria, eta horrek eskasia handiagoa eragin du merkatuan.

Munduko Bankuaren arabera, ongarrien prezioa % 70 igoko da aurten 2021aren aldean, eta energiaren kostuak ere atzera egiten ez badu, gehiago igotzeko aukera dago. John Baffes erakundeko nekazaritza-ekonomialariak azaldu duenez, orain arte ez da murrizketarik sumatzen insumo horren erabileran, ez behintzat garatutako ekonomietan. Izan ere, zerealen eta olio jangarrien prezio altuek errentagarri egiten dute.

Egoera kezkagarria

Egoera oso bestelakoa da gorabidean dauden herrialdeentzat. Ongarrien Garapenerako Nazioarteko Zentroak (IFDC, ingelesezko siglak) kalkulatu du Afrikako elikagaien ekoizpena heren bat jaitsi daitekeela gutxienez, ongarrien inportazioak murriztearen ondorioz. Era berean, Arrozaren Ikerketarako Nazioarteko Institutuak Bloombergek aipatutako kalkuluen arabera, labore horren errendimendua % 10 jaitsiko da datorren denboraldirako, eta horrek esan nahi du 36 milioi tona arroz gutxiago egongo direla.

Laboreen errendimendu txikiagoak elikagaien prezio altuagoak esan nahi du. FAOren azken txostenaren arabera, martxoan gariaren nazioarteko prezioek % 75era arte egin zuten gora urte artean, alearen munduko eskuragarritasunak okerrera egin zuelako. Saharaz azpiko Afrikan eta Latinoamerikan, azken hiru hilabeteetan inflazioa ia % 14ra eta % 12ra iritsi zen, hurrenez hurren, jangaien garestitzeak lagunduta. Nigerian, non elikagaien segurtasunik ezak 10 pertsonatik seiri eragiten zien, gerra hasi aurretik ere, martxoan ogiaren eta arrozaren prezioek % 30 baino gehiago egin zuten gora.

Baffesen arabera, Ukrainako gerra laster amaitzen bada ere, litekeena da ongarrien prezioak hainbat urtez garesti mantentzea, eta horrek pertsona gehiago elikagaien segurtasunik ezera bultzatuko ditu. Munduko Bankuak eta Oxfamek uste dute eskualde kaltetuenak Ekialde Ertaina eta Afrika izango direla, zerealen inportazioekiko mendekotasun handia dutelako.

Elikadura-mendekotasuna

Hanna Saarien Oxfameko nekazaritza- eta elikadura-politiketako kontseilariak zehaztu duenez, 14 ekonomia garatzen ari dira, eta gariaren % 50 baino gehiago Errusiatik eta Ukrainatik inportatzen dutenez, gerrak ahuldu egin ditu. Kaltetuen artean Libano, Egipto, Kongo, Somalia edo Eritrea daude. Herrialde horietako batzuk Moskura edo Kievera egiten dituzten erosketen mende daude ia erabat. Beste eskualde batzuetan egoera larriagotu egiten da, berez zegoen elikagai eskasiagatik. Yemenen, Sirian, Kenyan eta Etiopian, esaterako, biztanleen erdiak baino gehiagok ez du janaririk.

Nazio Batuen Elikagaien Mundu Programaren arabera, 323 milioi pertsonak izango dute gosea 2022an, Ukrainako gerra apiriletik aurrera luzatu delako. Elikagaien pobrezia areagotzeko arriskua dela eta, nazioarteko hainbat erakundek hornigaiak lortzeko laguntza gehiago emateko konpromisoa hartu dute, baina epe laburrerako irtenbidea da. Epe luzean, laguntzekiko mendekotasuna jasanezina da, eta, beraz, gobernuek gehiago inbertitu behar dute tokiko nekazaritza-sistemetan.

Saarienek azaldu du garapen bidean dauden herrialdeek ez dietela behar adina lagundu ekoizle nazionalei. Afrikaren adibidea jarri du, 2014an Malaboko Adierazpena sinatu baitzuen, gobernuek beren aurrekontuaren % 10 nekazaritzan inbertitzeko konpromisoa hartzen zuten dokumentua. Hamarkada bat geroago, gehienek % 1 eta % 2 artean inbertitzen dute, Oxfameko analistaren arabera.

Egilea Andoni Beitia