Ozenago esan daiteke, baina ez argiago. Euskal ekonomiak egitura-defizita du, epe laburrean konponbide konplexuko talenturik ez dagoelako, eta, konpontzen ez bada, etorkizunean herrialde honen garapena eta aurrerapena nabarmen oztopatuko ditu. Adegi patronalak berriro gogorarazi berri du hori, Gipuzkoako enplegu-premiei eta lanbide-profilei buruzko azken inkestaren bidez. Inkesta horretan egiaztatzen denez, datozen 20 urteetan ia 80.000 langileko defizita izango da Gipuzkoako lan-merkatuan, hau da, 80.000 lanpostu ezingo dira bete pertsonarik ez dagoelako, eta horri gehitu behar zaio eskatzen diren enpleguen ezaugarrien araberako kualifikazioaren astungarria.
Ildo horretan, Adegiren txostenak berriro azpimarratzen du enpresek zailtasunak dituztela teknikari kualifikatuak aurkitzeko, batez ere industria-profilekoak, eta enpresen % 77k arazoak dituztela behar dituzten ezaugarri profesionalak dituzten langileak aurkitzeko. Zailtasunak oso nabarmenak dira zerbitzuen sektoreko enpresetan, % 90era iristen baitira; industrian eta eraikuntzan, berriz, % 68-67koa da ehunekoa.
Enpresek STEM (Zientzia, Teknologia, Ingeniaritza eta Matematika, ingelesezko siglen arabera) profilak dituzten unibertsitate-ikasketak eta graduondokoak dituzten pertsonak eskatzen dituzte, eskainitako kontratuen % 74, eta horietatik % 67 ingeniaritza eta informatika arlokoak dira, % 14rekin. Lanbide Heziketari dagokionez, gehien eskatzen diren lanpostuak Fabrikazio Mekanikoa, Elektrizitatea eta Elektronika, Enpresen Kudeaketa eta Informatika dira.
Datu horiek agerian uzten dute herrialde horrek duen arazo demografiko handia; izan ere, azken urteetan enpresak erretiroagatik utzi dituzten profesional kualifikatuak ez dira langile gazte trebatu berriekin ordezkatzen ari, gehiago baitira lan-merkatutik alde egiten duten pertsonak lanean hasten direnak baino. Adegiren arabera, aurten 10.000 pertsonak baino gehiagok 62 urte beteko dituzte, eta 7.000 gaztek baino ez dituzte 24 urte beteko, hau da, 3.000 laguneko aldea izango dute urtean, eta hori handitu egingo da hurrengo ekitaldietan, Euskadin erregistratzen den jaiotza-tasa txikiarekin jarraituz gero (1,28 seme-alaba emakume bakoitzeko). Eta joera demografikoa Euskadin aldatzeko aurreikuspenak ez dira oso onak etorkizunari begira. Arrazoi ekonomikoak, lanekoak eta familia uztartzekoak dira euskal herritarrek nahi baino seme-alaba gutxiago izatearen arrazoia, Eusko Jaurlaritzak berriki jakitera eman duen inkesta baten arabera. Egoera hori larriagotu egiten da 18 eta 29 urte bitarteko gazteen artean, seme-alabak izateko gogorik ez dutelako.
Panorama horrekin, mundura irtetea beste irtenbiderik ez dago, talentua inportatzeko eta atzerriko langile kualifikatuak erakartzeko, euskal enpresak eskaintzen ari diren eta jatorrizko profesionalekin bete ezin diren lanpostuak betetzeko. Talentua erakartzeko politika eta estrategia publiko-pribatuak abiarazi behar dira nazioartean, arazo berberak dituzten beste herrialde batzuk egiten ari diren bezala, hala nola Alemania, Erresuma Batua, Frantzia, Estatu Batuak eta abar.
Hego Amerikako zenbait herrialdek, hala nola Mexikok, Kolonbiak, Txilek edo Brasilek, ez dituzte Europan dauden arazo demografikoak, soberako eskulan kualifikatua dute eta prestakuntza tekniko ona dute, euskal ekonomiak duen talentu-defizit handia nolabait arindu dezaketenak.
Eta herrialde horietan Euskadik presentzia kualifikatu oso garrantzitsua du ezagutzaren eta kulturaren transmisioan. Zoritxarrez, eta ez dakigu zergatik, erakunde publiko edo pribatuek ez dute inoiz erabili, ez gure herrialdeak Hego Amerika osoan duen eragina handitzeko, baizik eta bi aldeen mesederako harreman politikoak, ekonomikoak eta sozialak sustatzeko.
Harrigarria da herrialde honetan inork ez erreparatzea Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) Latinoamerikako Master eta Doktorego Sareak duen garrantzi estrategikoari; izan ere, bere 25 urteetan 2.000 ikasle baino gehiago hartu ditu Dominikar Errepublikatik Txileraino laguntzen duten hamalau unibertsitate eta zentroetan, Mexiko, Brasil, Kolonbia, Peru, Puerto Rico, Bolivia edo Ekuadorretik igaroz. Ekimen hori, etorkizunari aurrea hartuz eta UPV/EHUren Eman ta zabal zazu leloarekin bat etorriz, euskal unibertsitate publikoko errektore guztiek bultzatu dute, Pello Salabururen eskutik, Manuel Montero, Iñako Pérez, Iñaki Goirizelaia, Nekane Balluerka eta Eva Ferreira egungo errektorearengana iritsi arte.
Hego Amerikako unibertsitate horietara masterrak eta doktorego-ikastaroak egitera “in situ” joandako EHUko katedradunek emandako eskoletatik pertsona ospetsuak atera dira, eta pertsona horiek eragin handia izan dute beren herrialdeetako gobernuetan, epailetzan, irakaskuntzan, ekonomian eta ingurune intelektual eta artistikoan. Guztira, proiektuan parte hartu duten 200 bat euskal irakaslek zuzendutako geletatik bost ministro, eskualdeko gobernadore bat, sei ministerio-zuzendari, magistraturako hamaika goi-kide, finantza-erakundeetako bi buruzagi, unibertsitateko bi errektore, unibertsitateko hamasei katedradun, bost intelektual eta artista eta abar atera dira.
Hain zuzen ere, UPV/EHUk Hego Amerikan duen presentzia garrantzitsu eta jarraituaren ondorioz, euskal unibertsitate publikoko kideak parte hartzen ari dira gaur egun, Cochabambako Industria, Merkataritza eta Zerbitzu Ganberarekin eta Boliviako Unibertsitate Katolikoarekin batera, parke zientifiko eta teknologiko bat abian jartzen hiri horretan, Boliviako hirugarren garrantzitsuena dena.
Deigarria da Latinoamerika bezalako eskualde batean eragin kultural eta ezagutzako aktibo handi hori, zeinarekin lotura historiko handiak ditugun eta euskal diaspora garrantzitsu bat dagoen, UPV/EHU bezalako euskal erakunde publiko batek sustatutako ekimen batean, herri honetako erakunde guztiek inoiz ez dutela aintzat hartu gure presentzia erakargarri politiko, ekonomiko eta sozial handiak dituen eremu batean proiektatzeko orduan. Zalantzarik gabe, beste herrialde batzuek izan nahiko luketen estrategia diplomatiko bat planteatzeko eta nazioarteko harremanak sustatzeko modurik eraginkorrena.
UPV/EHUko Master eta Doktoregoen Latinoamerikako Sare hau atzerriko talentua erakartzeko tresna bikaina izan zitekeen, euskal unibertsitateak ematen dituen eta gure enpresek eskatzen dituzten karreretan ikasleak prestatzeko programak eta ikastaroak abian jarriz, eta, aldi berean, herrialde honen errealitatea eta beharrak ezagutzeko plataforma izan zitekeen hori erakargarri egiteko, tituludun horiek beren karrera profesionala gure artean has dezaten. Behar diren tresnak ditugu, borondatea eta ausardia behar ditugu.