Mendekotasun-egoeran dauden pertsonak artatzeko gastua 2020tik behera egin duten hamaika autonomia-erkidegoen artean dago Euskadi, eta mendekotasun-egoeran egon daitekeen pertsona bakoitzeko eta urte bakoitzeko gehien inbertitu duena da, 2.310 euro guztira, Gizarte Zerbitzuetako Zuzendari eta Kudeatzaileen Elkartearen txosten baten arabera.
Zehazki, datuetatik ondorioztatzen da gastu hori murriztu duten erkidegoak, Euskal Autonomia Erkidegoaz gain, Kanariak, Gaztela eta Leon, Errioxa, Galizia, Katalunia, Aragoi, Nafarroa, Murtzia, Extremadura eta Gaztela Mantxa direla.
“Hamaika gobernu autonomikok egin zuten kutxa 2021ean, mendekotasunerako Estatuko Aurrekontu Orokorrak handituta, diru-kutxa autonomikoak arinduz, mendeko pertsonen arreta areagotu beharrean”, salatu du elkarteak, Europa Pressek jasotako ohar batean.
Murrizketarik handienak Katalunian (-55,1 milioi) eta Kanarietan (-43,6 milioi) gertatu ziren, eta iaz 12.611 eta 3.202 pertsona hil ziren itxaron-zerrendetan, hurrenez hurren.
Elkarteak gogorarazi duenez, Mendekotasunaren Arretarako inbertsio publikoa 9.559 milioi eurokoa izan zen 2021ean.
Horietatik, autonomia-erkidegoek % 79,2 finantzatu zuten, 7.566 milioi eurorekin (2020an baino % 0,57 gehiago); Estatuaren ekarpena, berriz, % 20,8an kokatu zen, 1.992 milioi eurorekin, eta aurreko urtearen aldean % 44 gehitu zen, 1.384 milioikoa izan baitzen.
Mendekotasuna izan dezaketen pertsona bakoitzeko mendekotasunean gehien inbertitzen duten erkidegoak Euskadi (2.310 euro), Extremadura (1.774 euro) eta Nafarroa (1.500 euro) dira, eta ilaran Kanariak (543 euro) eta Galizia (596 euro) daude.
Itxaron-zerrenda
Era berean, txostenak dio Gizarte Eskubideen Ministerioak 76 milioi euro utzi zituela egikaritu gabe mendekotasunaren arretarako Estatuko Aurrekontu Orokorretan onartutako aurrekontutik, eta zenbateko horri esker 13.000 pertsona berri artatu ahal izango zirela, Gizarte Zerbitzuetako zuzendarien arabera.
Gainera, datuen arabera, 2021ean 46.300 pertsona hil ziren mendekotasunaren itxaron-zerrendetan: 18.356 pertsona mendekotasun-gradua ebazteke eta 27.944 pertsona prestazioaren ebazpenaren zain.
Hala, Gizarte Zerbitzuetako gerenteek ohartarazi dutenez, Ministerioaren Txoke Planak itxaron-zerrenda murrizteko proposatzen zuen helburua, Estatuaren ekarpena handituta, “Ez zen bete: ‘Mendekotasunaren linboa’ 60.000 pertsonatan murriztu beharrean, 38.807 pertsonatan baino ez zen murriztu”. Gaineratu duenez, zazpi erkidegok gehitu zuten itxaron-zerrenda hori.
Testuinguru horretan, prozedura baten zain dauden 396.787 pertsonak “arretarik gabe uzten” ari direla salatu dute, eta batez besteko itxaronaldia 421 egunekoa dela.
Onuradun bakoitzeko urteko batez besteko gastuari dagokionez, datuek adierazten dute 8.196 eurokoa izan zela; horietatik, Estatuko Administrazio Orokorrak 1.708 euro eman zituen gutxieneko babes-maila gisa, eta autonomia-erkidegoek 6.488 euro.
Gaztela eta Leon inbertitzen duenaren bikoitza
Euskadi izan zen onuradun bakoitzeko ekarpen handiena egin zuen erkidegoa: 12.932 euro urtean. Kopuru horrek bikoiztu egiten du gutxien inbertitu zuen erkidegoaren gastua, Gaztela eta Leon izan baitzen, urteko 6.599 eurorekin.
2022. urteari dagokionez, Gizarte Zerbitzuetako zuzendariek eta kudeatzaileek adierazi dute 2022an Estatuko Aurrekontu Orokorretan 600 milioi euroko igoera berriak (400 milioi gutxieneko mailan eta 200 milioi adostutako mailan) gutxienez 250 euroko zenbatekoak planteatzen dituela III. gradurako (+%6,4), 125 eurokoak II. gradurako (+%33) eta 67 eurokoak I. gradurako (+%9), baita adostutako mailarako irizpide berriak ere.
Adostutako mailari dagokionez, Esparru Akordioaren proiektuak irizpide berriak sartzea aurreikusten du (artatutako pertsonak, administrazio-arintasuna, inbertsio autonomikoa, enplegua, itxaron-zerrendaren murrizketa eta kalitatea), zenbatekoak nabarmen handitzen dituzten zenbait erkidegori mesede egiten dietenak, hala nola Aragoiri, Asturiasi, Kantabriari, Madrilgo Erkidegoari eta 2021ean okerren kudeatu zuten erkidegoei, hala nola Kanariei, Kataluniari edo Errioxari.
Gutxieneko mailari dagokionez, Gizarte Zerbitzuetako zuzendariek ohartarazi dute litekeena dela zenbatekoen igoera ez izatea nahikoa 2022ko aurrekontua gauzatzeko, eta Ministerioak aurten baino zenbateko handiagoak itzuli behar izatea.
Hori gerta ez dadin, III. graduaren zenbatekoa gutxienez 260 eurora igotzea proposatu dute, eta, horrela, itxaron-zerrendako pertsona ahulenei lehentasuna ematea, horiek baitira intentsitate handieneko zerbitzuak behar dituztenak, eta, horregatik, kostu handienekoak.