Badirudi epe motzak zerikusi handia duela aspalditik gure gizartean ezarri den korronte indibidualistarekin, eta ziurtasunik ezak gaur egungo eszenatoki aldakor eta aurreikus ezinean, gizakiak kontrolatu gabeko jatorria izan zuen faktoreen ondorioz, hala nola covid-19a, edo erabat arrotzak eta urrunak diren interesek eragindakoa, baina gure eguneroko bizitzetan eragin handia dutenak, hala nola Errusiako inbasioak Ukrainan eragindako egoerak.

Eta, alde horretatik, azpimarratzekoa da kooperatiba garrantzitsu baten egoera, Mondragon Korporazioarekin lotuta ez dagoena eta bere sektorean liderra dena, hilabete baitarama zuzendari nagusiaren erreleboa erabaki gabe, bere negozioaren garapenean funtsezkoa den une estrategiko batean. Une hori, eskaera-zorro on on batean ez ezik, lidergoan ere islatzen da, beste bazkide batzuekin batera, Next Generation funts europarrei lotutako inbertsio garrantzitsu bat eskatzen duen etorkizuneko proiektu bat abian jartzeko.

Badirudi enpresaren gobernu-organoen barruko indar-korrelazioak, pandemiak ekarri zuen jardueraren jaitsieraren ondorio negatiboen ondorioz hartutako zenbait erabakiren aurrean bazkide kooperatibisten ezinegonarekin batera, gehi bi filialetako grebek agertoki egokia sortu dutela orain arteko zuzendari nagusiaren irteera eragiteko.

Artezkaritza-kontseiluko lehendakaria -kapital-sozietate bateko administrazio-kontseilua- berriki aukeratu izanak, kooperatibaren erdi-mailako aginte bati egokitu zaionak, konpainiak duela hilabete inguru zuzendari nagusi berri bat izendatuta bizi duen zuzendaritzan aldi iragankor horren amaiera azkartu dezake.

Aldi berean, kooperatiba honen enpresa-taldearen filialetako baten zuzendaritza, bere aktibo garrantzitsuenetako bat dena eta konpainiaren egungo eta etorkizuneko garapen guztia polarizatzen duena, jardunean dago duela hiru hilabetetik, aurreko zuzendari nagusia irten delako, antza denez, fabrikazio-planta kudeatzeko orduan matrizearekin dauden desadostasunengatik. Asmo handiko proiektu baten buru izateko sartu zen multinazional baten fitxaketa da, nolabaiteko autonomia-maila izango zuena, eta denboraren poderioz errealitatea oso bestelakoa zela egiaztatu ahal izan duena.

Gizarte-ekonomiako enpresek eta kapital-enpresek ordezkatzen dituzten ereduen adibiderik argiena da; izan ere, sozietate horiek horrelako sozietateak abian jartzen dituztenean, kontraesan ugari azaleratzen dira, eta horrek zalantzan jartzen du enpresa-proiektuaren garapena, bazkide kooperatibisten eta filialeko langileen artean gertatzen diren bidegabekeriengatik. Horrek esan nahi du sustatzaileek ez zutela konfiantza handirik eredu kooperatiboan. Egoera hori egiaztatu ahal izan da duela gutxiko greban, langileekin akordioa lortu ondoren amaitu baita.

Planteatzen diren talde kooperatiboko egungo zuzendari nagusia ordezteko aukerak konpainiaren beraren baitan daude, baita enpresatik kanpoko exekutibo baten fitxaketan ere. Hala ere, badirudi azken aukera horrek zailtasun batzuk dituela, ez bakarrik mugitzen diren soldata-mailengatik, kooperatibetako exekutiboek dituztenak baino dezente handiagoak baitira, baizik eta langileak jabe dituen enpresa baten kudeaketagatik, eta, beraz, zenbait eragozpen gehitzen ditu bizi dugun egoera ekonomiko zalantzagarriaren aurrean.

Kontuan izan behar da kooperatiba bateko bazkideen soldata-sarrerak, enpresaren organigraman duten posizioa gorabehera, 1etik 6ra bitarteko tartean mugitzen direla gutxi gorabehera, gizarte-ekonomiako enpresetan dauden barne-elkartasuneko printzipioen arabera.

Kostuen goranzko eta marjinen murrizketako egoera batean, jardueran jarraitu ahal izateko eta lehiaren aurrean merkatu-posizioak defendatzeko, soldata-sarrerak doitzeko proposamenak planteatzeko – Aurrerapenak hizkuntza kooperatiboan –, edo bazkide bakoitzak bere kooperatibari interes gisa ematen dion kapitalaren ordainsaria murrizteko – Une honetan, finantza-merkatuak eskaintzen duenaren oso gainetik egon daitezke –, batez ere, egoera ekonomiko onei aurre egiteko aukera ematen duten egoeretan, eta egoera ekonomiko onei aurre egiteko aukera ematen duten egoeretan.

Iraganean, kasu batzuk gertatu dira, batez ere emaitza-kontu ona duten kooperatibetan, eta kooperatibetako bazkideen batzarrek uko egin zieten edo eragozpenak jarri zizkieten zuzendaritza-taldeak proposatutako enpresaren hazkunde-plan estrategikoei, eta, horretarako, beharrezkoa zen finantza-funts propioak handitzea, langileen diru-sarrerak murriztea zekarren guztiagatik, nahiz eta horrelako erabaki batek epe motzeko etorkizuna nolabait hipotekatzea ekar zezakeen.

Kooperatibako bazkidearen poltsikoari gehiago begiratzen dioten erabaki horien ondorioz, kooperatibaren beraren etorkizuna gizarte-eraldaketako eta aberastasuna banatzeko faktore gisa eta etorkizuneko belaunaldientzako kapital-enpresaren ereduaren alternatiba gisa bermatzeak baino, zuzendari batzuek konpainia horiek utzi dituzte iraganean, etorkizunean garatzeko beharrezkotzat jotzen zituzten planak garatzeko erabaki-ahalmenik ez dutelako. Une honetan, badirudi amaitu dela merkatura beste aukera profesional batzuk aurkitzeko joan diren kooperatibetako zuzendarien irteera hori.

Oraina bizitzearen pertzepzio hori, ezagutzen duguna, ziurrenik gero eta ingurune aurreikusezinagoaren erantzun gisa, epe ertain eta luzerako ikuspegirik izan gabe eta etorkizuneko belaunaldien alde parte hartu duen enpresa-proiektuaren legatuaren garrantziaren kontzientziarik izan gabe, agerikoa da ez bakarrik bazkide kooperatibista langile batzuen artean, baita planteamendu pertsonalistetatik kooperatibak zuzendu dituzten exekutibo batzuen artean ere.

Ez dirudi filosofia kooperatibistaren adibiderik onena dagoeneko enpresatik kanpo egon beharko luketen zuzendari batzuek ematen dutena, erretiroa hartzeko adinera iritsi direlako, eta, hala ere, konpainiarekin harremana izaten jarraitzen dute orain, aholkulariaren figuraren barruan, eta horrek zalantzazko erabakiak hartzea eragiten du.

Zuzendari kooperatibista ohi batek dioen bezala, batzuk “behiaren esnea azken tantaraino jeztera” daude, beren interes pertsonalena beste kezkarik gabe. Mugimendu kooperatibista inspiratu zuten printzipioetara itzultzea falta da, elkartasunari, gizarte-konpromisoari eta eredu neoliberalaren aurrean ahalduntzeari dagokienez. Denbora kontua.

Egilea Andoni Beitia