Fatmata Binta, gaur egun sukaldaritza fulani, nomada eta modernoaren erreferente den sukaldari afrikar gaztea, Basque Culinary World Prize 2022ren irabazle izendatu dute, “Afrikako tribu nomada handienaren sukaldaritza-kulturan dagoen potentzialaren” inguruan egiten duen dibulgazio- eta garapen-lanagatik.

Sierra Leonan jaioa, Binta sukaldariak, ‘Dine on a mat’ ekimenarekin, “Ohiturak, zaporeak eta harremanak izateko moduak” partekatzen ahalegintzen da, fulanien berezko janariarekin, “Mahaia elkarrizketarako eta ulermenerako, hezkuntzarako eta, era berean, praktika jasangarrietarako iturri baliotsu bihurtzeko” aukera ematen dion formatuan.

Gainera, fundazio bat bultzatzen hasi zen, Fonio bezalako osagaiak landa-komunitateentzako diru-iturri bihurtzeko, non batez ere emakumeekin lan egiten duen.

Ekimen horren afarietako asko Europar Batasuneko proiektuetarako dirua biltzeko iturri dira. Ekimen horri esker, Bintaren arabera, Ghanako 12 komunitate eta lau eskualdetako 300 familiak baino gehiagok jasotzen dituzte onurak.

Gainera, Fulani Kitchen Foundationetik, Bintak Fulani eskualde guztietako emakumeak eta neskatoak “heztea, gaitzea eta ahalduntzea” du helburu, emakumeentzako “santutegi” gisa jardungo duen zentro bat eraikitzetik hasita, gizarte-, hezkuntza- eta komunitate-premiei erantzuteko, eta hainbat motatako produktuak prozesatzeko eta ontziratzeko babesleku seguru bat eraikitzetik hasita.

Fundazioa lau hektareatan hasi da lanean, 500 hektareatara iristea espero baitu, eta, horrela, gutxienez 200 tona Fonio -glutenik gabeko zereala- Afrikako hainbat herrialdetara eta atzerrira esportatzea lortu du, beti emakumeak integratuz eta aprobetxamendurik gabeko eremuen produktibitatea handitzearen alde eginez, landa-komunitate horientzako autonomia ekonomikoaren, elikadura-segurtasunaren eta enplegagarritasunaren testuinguruak ziurtatuz.

Basque Culinary World Prizeko epaimahaiak, zazpigarren edizioan, beste bi sukaldariren lana ere saritu du, Douglas McMaster (Erresuma Batua) eta Edson Leite (Brasil) sukaldariei aipamen bereziak emanez.

Astearte honetan Gironan ezagutzera eman den saria jaso ondoren, BCWPri “oso harro” eta “eskertuta” dagoela aitortu du Bintak, eta “Fulani komunitatea artzainak baino zerbait gehiago” dela gaineratu du. Dagoeneko ezin dugu emakumeen potentzial guztia ukatu. Munduak bere talentua eta jakinduria aprobetxatu behar ditu, elikadura-segurtasunari, susperraldi ekonomikoari edo bakeari buruz, emakumeen parte-hartzea inoiz baino beharrezkoagoa da “.

“Basque Culinary World Prize-ri eskerrak eman nahi dizkiot errekonozimendu handi honengatik. Ohore bat da, ez niretzat bakarrik, baizik eta beren potentzial handiena lortzeko ahaldunduko eta inspiratuko diren emakume guztientzat. Horrek erronkak argituko ditu, baina garrantzitsuena emakumeentzako konponbideak ekarriko dituela da. Eskerrik asko BCWPri komunitate hobe eta mundu hobe baterako aldaketak ekarriko dituen konponbide bat lortzen laguntzeagatik “, adierazi du.

2016an Eusko Jaurlaritzak eta Basque Culinary Centerrek sortutako BCWPk sukaldariak bereizten ditu: “Haien ezagutza, talentua, sormena eta indarra baliatzen dituzte gure gizarteak eskatzen dituen aldaketekin bat egiteko”. Irabazleak aukeratutako proiektu bati 100.000 euroko diru-saria ematen zaio.

Epamahaiak egindako hautaketa

Fatmata Binta aukeratu dute irabazle, Basque Culinary Center-eko Nazioarteko Batzordeko ordezkariek osatutako epaimahaia. Joan Roca sukaldaria (Espainia) buru dela, beste sukaldari ezagun batzuk ere sartu ditu: Gaston Acurio (Peru), Michel Bras (Frantzia), Manu Buffara (Brasil), Mauro Colagreco (Argentina/Frantzia), Dominique Crenn (Frantzia/AEB), Trine Hahnemann (Danimarka), Enrique Olvera (Mexiko), Pia Leon (Peru), Narda Lepes (Argentina).

Hauteskundeen ostean, Joan Rocak azpimarratu du Fatmata Binta sukaldariaren aurtengo sariak “Afrikan jartzen duela fokua”, eta posible dela “sukaldaritzaren, ekonomia zirkularraren, sukaldaritzako ezagutzaren eta aprobetxamendua funtsezkoa den komunitate baten tradizioen kontserbazioaren bidez haztea”. “Horrekin, jasangarritasunak araua izan behar duela eta ez salbuespenezko zerbait, zentzutik abiatuta, komunitate horien oinarri matriarkala den emakumeen ahalduntzea indartuz”, adierazi du.

Bittor Oroz Eusko Jaurlaritzako Nekazaritzako, Arrantzako eta Elikagai Politikako sailburuordeak nabarmendu duenez, “Euskadik nazioartean erreferente izaten jarraitzea nahi dugun egoeretako bat gastronomiaren arlokoa da, ziur baikaude sektore horrek izan dezakeen garrantziaz”.

“Basque Culinary World Prize bakarra eta globala Eusko Jaurlaritzaren Euskadi Basque Country Estrategiaren barruan kokatzen da, inklusiboa eta asmo handikoa, badakigulako elkarlanetik soilik irabazi ahal izango dugula gure espazio propioa munduan”, ziurtatu du.

Bestalde, Joxe Mari Aizega Basque Culinary Centerreko zuzendari nagusia pozik agertu da, pandemiak eragindako bi urte “konplexuren” ondoren, epaimahaia aurrez aurre bildu ahal izan delako. Gainera, “Zazpi urteren ondoren, hazten eta indartzen jarraitzen duen BCWP komunitateari testigantzak gehitzen” jarraitzen dutela txalotu du.

Aipamen bereziak

Douglas McMasterrek, Londresko Silo jatetxearen jabeak, bere sormena erabiltzen du ‘zero waste’ a sustatzeko, eta berrikuntza aplikatzen die ez bakarrik menuei, baita “industrializazioaren alderdiak konpontzeari ere, hala nola kutsadura, gainprozesamendua, alferrik galtze masiboa”.

Zero Waste Cooking School ekimenaren bidez zabaldu nahi da diskurtso hori. Ekimen hori konfinamenduan sortu zen, filosofia hori sustatzeko eta Youtubeko eta Instagrameko tutorialen bidez gizartea modu hurbilean eta sortzailean alferrik galtzearen arazoaz kontzientziatzeko.

Bestalde, Edson Leitek, 2012an Gastronomiako Eskola Periferikoaren sortzailea eta jatorriz São Paulokoa (Brasil), sukaldaritzan trebatzeko eta laguntza psikologikoa emateko programak diseinatzen ditu, gazteei lan-aukeren bila laguntzeko.

Leite, bere taldearekin batera, periferiako hainbat komunitatetan aritzen da lanean, elikadura alferrik galtzeari buruz kontzientziatzen ahaleginduz, eta gastronomia erabiltzen dute gizartea eraldatzeko ardatz gisa, gizarte-, hezkuntza-, teknologia- eta psikologia-esparruan jardunez eta, horretarako, prestakuntza-formatu malgua diseinatuz.

Bere eskolari esker, 2.000 pertsona baino gehiagok jaso dute onura, 440 pertsona graduatu dira 2021ean, eta 118 ikaslek lortu dute lan munduan sartzea.

Egilea Andoni Beitia