Duela 20 urte norbaitek aldarrikatu izan balu Gipuzkoa munduko erreferente bihur zitekeela terapia zelularren, genikoen eta RNAren garapenean, hau da, normalean terapia aurreratuak esaten zaiona, orientazio industrialarekin, utopikotzat joko zatekeen eta zientzia fikzioarekin errealitatearekin baino gehiago lotutako ikuspegiak ezarriko zituzkeen.

Duela urte eta erdi Alemaniako Bayer multinazionalak erositako Viralgen, Vivebiotech, Tecbiocel edo Zelula bezalako enpresak dira apustu horren adibiderik onena. Apustu hori, modu irmo eta jarraituan, duela bi hamarkada abiatu zen Gipuzkoan gure egitura ekonomikoan jarduera-sektore berri bat garatzeko, hala nola biozientziena eta osasunarena, horrek eraldaketarako eta lanpostu berriak sortzeko zekarren guztiarekin.

Gipuzkoako Foru Aldundiak Etorkizuna Eraikiz programaren esparruan bultzatzen duen Gantt (Gipuzkoa Advanced New Therapies Territory) proiektua oinarria da biozientzien eta osasunaren sektoreko jarduera-segmentu hori garatzeko, eta, horretarako, balio industrialeko kate bat jarriko da abian, mota horretako enpresei zerbitzua emango diena. Proiektu horren bidez, ekosistema bat sortuko da, hain zuzen ere, biozientzien eta osasunaren sektoreko jarduera-segmentu hori garatzeko behar diren materia klinikoak fabrikatzeko, bai eta, halaber, halaber, espaziendarako ere, diseinatuko da.

Terapia aurreratuak sendagai oso berritzaileak dira, eta geneak, zelulak edo ehunak erabiltzean oinarritzen dira, odolarekin lotutako gaixotasunak eta ehunen birsorkuntza prebenitzeko edo tratatzeko, dagoeneko arrakastaz aplikatzen hasiak baitira. Bere garrantzia pazienteengan tratamendu pertsonalizatuak izan daitezkeela da, eta horrek esan nahi du orain arte hilgarriak ziren minbizi mota batzuetan hilkortasuna murriztu dezaketen terapia berriak agertu daitezkeela.

BIC Gipuzkoak antolatutako Etorkizuna Ikusmiran-Retos y realidades de las Biocencias en Gipuzkoa jardunaldian, agerian geratu zen biozientzien eta osasunaren sektoreak Euskadiko eta Gipuzkoako ekonomian duen pisua. Bertan, agerian geratu ziren lurraldeak jarduera ekonomiko horretan dituen gaitasunak eta indarguneak, lau unibertsitate eta lanbide-heziketako zentro bat, ikerkuntza zientifiko eta teknologikoko hamaika ikerketa-zentro eta osasun-inbertsiorako zentro garrantzitsu, erakunde publiko eta osasun-sistemaren koordinazioari esker.

Biozientzien eta osasunaren sektorea sendotzen ari da Euskadin, 200 enpresarekin; horien artean, oinarri teknologiko handia duten konpainiak nabarmentzen dira, espezializazio- eta profesionalizazio-maila handia duten 9.000 pertsonari enplegua ematen dietenak eta 1.900 milioi euroko fakturazioa eta 126,6 milioiko I+Gko inbertsioa dutenak, 2020ko datuen arabera. Joera da hazkundeak, fakturazioari zein enpleguari dagokionez, % 4ko hazkundea izatea etorkizunean. Une honetan, Euskadi laugarren postuan dago Estatuan, biozientzien sektoreko enpresa-kopuruari dagokionez; hirugarren postuan dago I+Gko inbertsioan, eta zortzigarren postuan dago fakturazioari dagokionez.

Datu horiekin, biozientzien eta osasunaren sektorea EAEko BPGren % 2,08 da, 2019an % 1,86 zen. Helburua 2025ean % 3ra iristea da, medikuntza birsortzailearen, terapia genikoen eta diagnostikoetarako gailu medikoen hazkundeari esker, baita osasun digitalari eta telemedikuntzari lotutako enpresa gehiago sortzeari esker ere.

Testuinguru horretan, Gipuzkoak Euskadiko biozientzien sektorean duen paper garrantzitsua nabarmendu behar da, lurraldeko enpresek I+Gn egiten duten gastuarekin zerikusia duena eta BPGren % 2,63an kokatzen dena, Bizkaiko % 1,95etik eta Arabako % 1,35etik oso urrun. Ez du zerikusirik Estatuko I+Gko gastuak BPGaren gainean duen % 1,41arekin.

Ildo horretan, Gipuzkoako BIC Gipuzkoaren enkarguz Luisa Pareja ingeniari biomedikoak biozientzien eta osasunaren sektorearen egoerari buruz egindako txosten zehatz eta zehatzak dinamismo handia duela nabarmentzen du; izan ere, erakundeak aztertu eta onartutako 175 proiektuen % 20 mota horretako enpresei dagokie, eta horietatik % 35 gailu medikoetan zentratzen dute beren jarduera. Alderdi horrek zerikusi handia du industria-jarduerarekin, eta zerikusi handia du industria-jarduerarekin. Aurkeztutako proiektuen ia erdiek, % 43k, sustatzaile indibidual baten bultzada dute atzean; horrek erakusten du sektoreko ekintzailetza-maila handia dela, eta % 25 enpresa-mundutik datoz.

Hain sektore berritzailea izanik, aipagarria da BIC Gipuzkoak lagundutako biozientzien eta osasunaren sektoreko 66 enpresak aktibo jarraitzen dutela gaur egun, gailu medikoak, terapia aurreratuak, osasun digitala, konposatuen garapena, material berriak, prebentzioa, zahartzearen ekonomia eta haragi landua bezalako segmentu garrantzitsuetan.

Gipuzkoan kokatutako biozientzietako enpresek 80 milioi euroko fakturazioa izan zuten iaz, eta 966 pertsonari eman zieten lana; horietatik % 31 doktoreak dira eta % 26k nazioarteko esperientzia dute. Sektore honek lurraldean egiten duen apustuaren garrantziaren datu argigarri bat da bioosasuneko enpresetan egindako inbertsioak duen itzulera. Horrela, sektore publikoak konpainia horietan inbertitzen duen euro bakoitzeko 21,19 euro jasotzen ditu, eta finantzaketa pribatuan, berriz, 19,25 euro.

Hala eta guztiz ere, mota horretako enpresek itsas bidaiaren abiadurara iritsi arte duten heltze-denbora handiagoak eta erregulazio oso zorrotzak finantza-industriaren presentzia handiagoa behar dute, batez ere euskal industriarena, hasierako estadioetan eta proiektuen eskalatze-fasean inbertitzeko gaitasuna baitute. Gabezia hori oraindik ere hor dago, jarduera ekonomiko horren garapenean anbizio handiagoa izateko, nahiz eta, une honetan, arrisku-kapitaleko hainbat funts ditugun, biozientzia- eta osasun-enpresetan inbertitzen ari direnak. Duela bi hamarkada pentsaezina zen zerbait. Tokiko inbertsio-gaitasuna izatea garrantzitsua da, nazioarteko inbertitzaileak sortzen duen konfiantza-ingurunetik erakartzeko balio duelako. Hori izan behar da erronka nagusietako bat.

Horregatik, beharrezkoa da oraindik ere Gipuzkoako biozientzien eta osasunaren sektoreak lehentasuna izaten jarraitzea erakunde publikoentzat, eta, beraz, ekonomiaren eraldaketa eta ezagutzaren enplegua sortzea. Izan ere, sektore horretako enpresen % 80k patente bat eta hiru artean dituzte eskatuta, osasunaren inguruan berrikuntza- eta ikerketa-gune estrategiko bat sortzeko. Estamentu guztietatik egiten ari den etengabeko ahaleginari eutsi behar zaio, Gipuzkoan sektore ekonomiko berri bat finkatzea ahalbidetu baitu, abiapuntuko egoera eta farmazia-sektorearen pisu handiagoko beste eskualde batzuen lehia kontuan hartuta. Meritu handia duena eta arrakastatzat hartu behar dena.

Egilea Andoni Beitia