Lan duinak nahi ditugu, arlo teknikoa eta soziala baloratzeko, azkarra eta merkea denaren gainetik. Helburua, langileen arabera, 10, 11 eta 12 orduko lanaldiak baztertzea da, estresa, segurtasunik eza eta, azkenik, istripuak eragiten dituztenak, batzuetan hilgarriak, aste honetan bertan Orion hormigoi-makina bateko gidari baten bizitza ebaki zuena bezalakoak.

Datorren asteartean patronalak eta Gipuzkoako eraikuntzan ordezkaritza duten sindikatuek lurraldeko 10.200 soldatapeko langileri eragiten dien sektoreko hitzarmena berritzeko zortzigarren bilera egingo dute, Ascongi patronalaren datuen arabera. Baina kaltetuak 14.000 eta 15.000 pertsona artean izango lirateke, ELA sindikatu nagusiaren kalkuluen arabera, negoziazio-mahaian % 72tik gorako ordezkaritzarekin.

Zentral horren arabera, lurraldean nomina duten 10.200 langile horiei erregistratutako 8.300 autonomoen zati handi bat gehitu beharko litzaieke, eta horietako askok autonomo faltsu gisa lan egiten dute obra handietako enpresentzat; gure ustez, erdiak baino gehiago soldatapekoak izan beharko lirateke, bai eta kanpotik lan egitera datozen langile guztiak ere, jatorrian adostutako baldintzekin, eta horiei ere aplikatu beharko litzaieke hitzarmena, Igor San José Eraikuntzako arduradunak ziurtatu duenez. Azaleratu eta parekatu beharreko ezkutuko lan-baldintzak, azpimarratu du.

Ordezkari sindikal honen esanetan, arazoa ez da paperean agertzen den letra. Lehen mailako ofizial batek 30.000 euro gordin eskura ditzake Gipuzkoan hitzarmen berria sinatuta; arazoa, San Josek dioenez, enpresa piraten lehia desleiala da, hitzartutako lan-baldintzak betetzen ez dituztelako eta Gipuzkoako enpresa txiki eta ertainak kanporatzen dituztelako, jokoaren arauak errespetatuz lehiatu ezin direlako.

ELAko Eraikuntzako arduradunak adibide gisa jarri du lurraldean esleitutako azken obra handietako bi estatu mailako enpresa handi bati eman zaizkiola. Enpresa handi horrek, sistematikoki, ez du hitzarmena errespetatzen, eta kasu askotan langileei gaizki ordaintzen dieten azpikontrata-sare baten kontura amaitzen ditu obrak. Enpresa hau sartzen den lekuan, prekarietatea dago, azpimarratzen du. San Josek dei egiten die administrazio publikoei eta Lan Ikuskaritzari praktika horiek ez egiteko.

Azken urtean ia 100 milioi euroko balioa duten bi obra handi egingo ditu Gipuzkoan, eta aste honetan bertan 203 milioi euroko isuna jaso duten enpresen zerrendan agertzen da, Lehiaren Merkatuko Batzorde Nazionalak 1992tik 2017ra obrak modu jarraituan banatzeagatik, 25 urtez. Hernaniko saihesbidea duela hamarkada bat Lehia dela-eta isuna jaso duten enpresen multzo honen artean banatu zen obretako bat da. Baina San Josek uste du gehiago egongo direla, eta esleipenak duintasunez egiteko eskatu du.

Kasu batean, San Josek dioenez, eraikuntza-enpresa horrek berak obra bat eskuratu du gure lurraldean, eta lehiarik gabe baino ez da aurkeztu. Izan ere, lizitazio-prezio baxuak dira, eta, hasteko, ez-betetzerako eta tranparako bidea markatzen dute.

Gainera, sindikalistak gaineratu duenez, Gipuzkoako obra eta mantentze-lanen esleipenetako asko isuna jaso duten enpresei eman zaizkie. Askok ez dute langile propiorik. Kontrol ofizialik gabeko esleipenak, azkenean, esleipendunak eskaintzailerik onenari egindako enkante bihurtzen direla ziurtatzen du, eta prekarioan dauden langileak dituzten azpikontratek hartzen dute lan guztia, obra publiko guztietan eska daitezkeen lan-baldintzak betetzen dituen enpresari lekurik eta gutxieneko aukerarik utzi gabe.

ELAk ziurtatu du prest dagoela Gipuzkoako enpresa betegarriekin elkarlanean aritzeko, obra handietan hitzarmena aplika dadin; eta komenentziako bandera duten enpresek, ia langile propiorik gabe, arau berberekin joka dezatela. «Enpresa eraikitzaile horiekin hemengo enpresek lehiatu behar dute, eta hori egin nahi badute, hitzarmena ez aplikatzeko gerra dago», deitoratu du: «Obretan hitzarmenaren % 40 ordaintzen ari gara».

Mobilizazioak bistan

Hitzarmena ez dago guzti honetatik kanpo. Lehia desleial hori negoziazioaren arazoaren parte da. Mahaia asteartean bilduko da. ELAk ( % 72,46), LABek ( % 14,49), UGTk ( % 8,70) eta CCOOk ( % 4,35) patronaleko ordezkariak dituzte berriro. Alderdiak datozen hiru urteetarako hitzarmen bat sinatzearen alde daude. Akordio horretan, hasteko, 2021eko abenduan erregistratu zen % 6,5eko KPIa beteta egongo litzateke, aplikatzeko formula zehaztu ezean. Baina ez, ordea, hurrengo bi urteetako KPIa, 2022koa eta 2023koa.

Beste neurri sozial batzuk ere jasotzen dira, dietak, egutegia, baita gure hitzarmena aplikatzeko lehentasuna ere, blindaje moduko bat Estatu mailako beste hitzarmen batzuen aurrean. – Baina haiek (patronalak) oraindik ere nahikoa ez den proposamena egin dute, sindikatuek azaldu dutenez.

Negoziazioa fase erabakigarrian sartu da, eta ELAk ez du baztertu greba mugagabea abuztua baino lehen egitea. Edo hitzarmena dago, edo ez dugu lanik egingo. Uda beroa izango da obretan, hitzarmena ixten ez den bezala. Uda da unea eta giltza. “Obra asko egiten ari dira oso epe mugatuekin eta, batez ere, administrazioak berak esleitutakoekin, eta mobilizazioek kalte handia egin diezaiekete”, ziurtatu du sindikatuko arduradunak.

Jakina, ezin dugu erosteko ahalmena galdu, gauzak gaizki egon arren. Baina oso garrantzitsuak izango dira lanaldi-murrizketa eta segurtasuna. Lanaldia murriztea, sinbolikoki bada ere (gaur egun 1.690 ordutan dago), San Josek azaldu duenez: “Lanaldi-murrizketa egon behar da, eztabaida hori mahai gainean egon dadin”.

Lanaldi amaiezinak amaitu egin behar dira, hitzarmenak erakargarria izan behar du, azpimarratu du sindikalistak, eta ohartarazi du enpresak oraindik 18: 30ean hormigoia eramaten ari direla obretara, aste honetako istripu hilgarriari erreferentzia eginez. San Josek dio obra gehienek, eraginkortasunagatik, eta argi orduak aprobetxatu behar dituztenez, txanda bakarrean lan egiten dutela, eta goizeko zortzietan martxan jartzen den obra batek, hormigoia jasotzen ari bada arratsaldeko zazpietan, eta langileek bazkaltzeko ordubeteko atsedena hartzen dutela kontuan hartuta, gutxienez hamar ordutik gorako lanaldietara eramaten gaituela.

Administrazioari egindako deia

«Baldintza duinak, segurtasunekoak eta paperaren gaineko lanaldi arautua ematen dira», aitortzen du ELAko arduradunak, «Baina obran bertan ikusten duguna ez-betetze hutsak eta gogorrak dira». Administrazioek hitzarmen honetan aktiboki parte hartu behar dute, gaineratzen du.

Astelehenean batzarra dugu langileok. Edo hitzarmena indarrean dagoen bitartean KPIaren igoera eta lanaldi-murrizketa bermatzen dizkigute; edo bestela, mobilizazioak egin beharko ditugu, greba baztertu gabe, egunetik egunera gero eta gertuago baitago. Ez dugu uda pasatzen utziko, orduan baitira ez-betetze gehien», dio.

Esleipen-politika horiek lehia desleiala sustatzen laguntzen dute, San Josek dioenez, eta legezko enpresak ez dira gai lehia hori jasateko. Horregatik, ELAk erakundeei eskatu die ez dezatela toleranteak izaten jarraitu enpresa urratzaileen aurrean.

Egilea Andoni Beitia