(Kazetaria)

Behin diru zaparrada bat jaso nuen Gasteizen. Ez, ez zen bataio bat, non haurrek txanponak eta gozokiak biltzen zituzten elizako atarian. Pezeta- eta ogi-txanponak ziren, eta hori zen garai hartako patriketan jendeak eramaten zuena. Nahiago nukeen, jaurtitzen hasita, bilete-sorta apal antzeko zerbait bota izan bazenigu, ukimenerako leunagoak eta biltzeko errazak. Baina gure jaurtitzaileak ez zeuden han gure presentzia ordaintzeko. Iraintzeko eta umiliatzeko agertu ziren. Haietako askok gaztea eta borrokalaria zirudien. Alaiak, agian ez hainbeste.

Bere galdaratxoaren diana bihurtu gintuen ekitaldia orduko Euskadiko Ezkerraren aldarrikapen politikoa zen, nire oroimenean arrasto sakonik utzi ez duena – Sentitzen dut –. Zertarako gehiago; abertzaletasunaren sektore erradikal eta orbangabeek, eskuzabaltasunez hedatzean, patrikak hustu zituzten gure kontra, eta denetatik deitzen ziguten, ederrak edo ederrak izan ezik. Ziur aski, ez ginen izango. Traidore hitza tronpatzen zen txanpon txikien zarataren gainetik lurrera erortzean.

Egiaztatu behar da Euskadiko Ezkerraren manifestaziora koalizioko militante asko joan zirela, atzean urteak zeramatzatela kartzelan eta bizitza batzuk apurtuta, frankismoaren aurka zeudelako. Gazteiztar hiribururako nire bidelaguna Burgosko Prozesuko heroietako bat zen, eta bertan bi heriotza-zigor jaso nituen, bat gutxi bazen ere. Esperientzia hartatik bi ondorio atera nituen. Pezetak biltzeko etengabe makurtzea ez zela negozio handia, eta kontsignak oihukatzea gogoeta egitea baino zailagoa dela. Iraultzaile sakrifikatu haien baba gaiztoak irrist egiten zidan, nahiz eta haien garrasiak deseroso samarrak izan. Harrezkero zerbait ikasi dut bizitzaren lanbidean: heroiak gainbaloratuta daude.

Ez dut heroirik ezagutu politikaren alorrean, Mandela izan ezik beharbada, beren kontraesanetan urtu ez denik; hala ere, bere herentzia politikoa utzi duen fregatua oso serioa da. Iraganeko heroiak izateari uzten diote, eta maiz traidore izatera pasatzen dira. Aldaketa emozional horietan, korapiloak eta erabakiak, batzuetan nobleak eta beste batzuetan interesatuak, jokoan sartzen dira. Antzinako idealistak pragmatiko eta posibilista bihurtzen dira, askotan beste irtenbiderik ez dagoelako. Maximalistak epaile gogorrak bihurtzen dira, eta heroiak adoretu zituzten gogo berberaz, orain harrika jaisten dituzte idulkitik.

Ez da gure espezialitate esklusiboa. Irlandan ere gertatu zen, dramarako eta tragediarako ongi hornitutako herrialdean. Michael Collins, Irlandako mugimendu errepublikar eta independentistaren lider garrantzitsuenetako bat, izan zen gobernu britainiarrarekin bake ituna finkatzeko arduraduna matxinadaren ondoren. Bere ikuspegi posibilistak aurre egin zion bere armakideen zati handi batekin. Eta gehienek negoziatzeko gaitasun handia ikusten zioten arren, bere mugimenduaren fakzio batek hil zuen segada batean. Hiltzailea, Sonny Neill, armada zapaltzailearen tiratzailea izan zen lehenago.

Irlandako mutur horietara iritsi gabe, eta ETAren desegitea «garbia» izan bazen ere, ezker aber-tzaleko tentsioek lardaskatuta jarraitzen dute. Posibilistek eta erradikalek borroka marxista dute aurrez aurre, Groucho joera. Duela aste batzuk, sektore erradikalenak, Gazte Koordinadora Sozialista izenarekin elkartuak, Bilduren politika instituzionalista salatu zuen, eta irudimenezko alarde batean Otegiri eta bereei EAJren politika jarraitzea leporatu zien. Beste batzuetan ikusi ez dugun ezer ez, oraingoan paperak aldatuta. Iraganeko epaile zorrotzak faxismo erradikalaren biktima bihurtu dira orain. Arnaldo Otegi heroiaren papera sartzetik paperezko heroiarena egitera pasatu da, baina agian ez da ez bata ez bestea izan. Baina, jakina, GKSkoek ez dute nik bezala pentsatzen.

Tragikomedia bere punturik abisalenera iritsi da orain. Mahaiak, aulkiak, ordenagailuak eta txosnaren bat banatu behar dira. Festen etorrerarekin, egingarria da animoak erridikulurik ikaragarrienean zedarritu eta murgiltzea. Nik espero dut oraingo honetan botako dituzten txanponak eurokoak izatea, eta ez pezetakoak. Denborekin bat datorren gauza bakarra litzateke.

Egilea Andoni Beitia