(Ingurumeneko Sari Nazionala)

Gerrak eta gerra-gatazkak giza sufrimendu handia dira maila askotan, historian zehar ikusi ahal izan den bezala, eta orain Ukrainan Errusiaren inbasio militarraren ondoren izandako bost hilabeteko gerraren ondoren.

1945eko abuztuaren 6an, Hiroshimako 12,5 kilotoiko lehen bonba atomikoaren erabilerarekin, Bigarren Mundu Gerrak dimentsio berri bat hartu zuen. 1945eko abuztuaren 9an bigarren bonba atomikoa jaurti zuten Nagasakin, eta hilabete geroago gerra amaitu zen Japoniaren errendizioarekin.

Harry Truman AEBko presidenteak agindutako bonbardaketa hauek historiako lehen eraso nuklearra izan ziren eta, orain arte, bakarra. Biktima guztien ziurtasunik ez badago ere, 200.000 pertsona baino gehiago hil eta Japoniako bi hiriak erabat suntsitu zituztela uste da.

Hiroshima eta Nagasakiko bonbardaketa atomikoak gorabehera, AEBk eta SESBek arma-lasterketa nuklear bat hasi zuten, eta, ondoren, Frantzia, Erresuma Batua eta Txina gehitu zitzaizkien, eta, geroago, Israel, Pakistan, India eta Ipar Korea.

Gaur egun, Stockholmeko Bakerako Azterketen Nazioarteko Institutuaren datuen arabera (Sipri, ingelesezko sigletan), arma nuklearrek 13.500 buru nuklear dituzte, eta horietatik 6.400 Errusiak ditu, 1.500 aktiborekin. AEBk, berriz, 5.800 ditu, horietatik 1.800 hedatuta, eta horiei beste herrialde nuklear batzuek dituztenak gehitu behar zaizkie, horiek nahikoa baitira planetarekin amaitzeko eta negu nuklearra eragiteko. Gaur egungo armategi nuklearra Hiroshimako eta Nagasakiko 100.000 leherketen parekoa izango litzateke.

AEBen eta garai hartako SESBen arteko armamentu-karreraren dinamika horretan – «Eta ni gehiago» –, nork bere armategiaren ahalmen suntsitzailea erakusteko beharra zegoen. Horretarako, beharrezkoa zen saiakuntza nuklearrak egitea, eta, denbora horretan, atmosferako eta lurpeko hainbat mila proba egin dira, eta horien ingurumen-herentzia prezipitazio erradioaktiboa (amerizioa, iodoa, zesioa), lurrazalaren zati handi baten kutsadura, klima-aldaketari sute handien keak eragindako ekarpena eta giza biktimak izan dira.

Gerra Nuklearra Prebenitzeko Medikuen Nazioarteko Elkartearen ikerketa baten arabera (ingelesez International Physicians for the Prevention of Nuclear War), gerra nuklearraren prebentziorako eta arma nuklearren desarmerako gerra hotzaren garaian mediku eta erakunde mediko sobietar eta estatubatuarrek sortutako erakunde bat da, 1985ean Bakearen Nobel Saria jaso zuena eta orain 60 milioi herrialde baino gehiagoko minbiziaren ondorioz hil daitekeena;

Ukrainako gerrarekin, gerra nuklearraren aukera berpiztu da. Aurora Bilbao Soto medikuak, Gerra Nuklearra Prebenitzeko Medikuen Nazioarteko Elkarteko koordinatzaileak, Osalde (Osasunaren Defentsarako Elkartea) aldizkarian argitaratutako artikulu batean dioenez, gaur egun Errusiak Ukrainan inbaditu ondoren dagoen tentsio-igoera arma nuklearrak edozein unetan erabil daitezkeen adierazle da, eta gerra hotza ez da amaitu, stand by egoeran dago. Gerra nuklearra posible ez ezik, probablea ere bada, eta gerra nuklearraren amaiera arma nuklearrak ezabatzen direnean gertatuko da.

Bestalde, joan den astelehenean, abuztuaren 2an, Antonio Guterres NBEko idazkari nagusiak esan zuen mundua gaizki-ulertu bakar batera edo deuseztapen nuklearra kalkulatzeko akats batera dagoela, eta, beraz, mehatxu larri hori murrizteko eskatu zien potentzia atomikoei. «Gizateriak Hiroshima eta Nagasakiko sugar beldurgarrietako ikasgai landuak ahazteko arriskua du», adierazi zuen Guterresek.

Arma nuklearrei buruz hitz egitean, beharrezkoa da energia nuklear komertziala ere aipatzea, Europako Parlamentuak berriki energia berde gisa sailkatu duen arren, mehatxu nabarmena baita. Gaur egun, gure planetan 400 erreaktore nuklear baino gehiago daude 30 herrialdetan banatuta (16 Europan), munduan kontsumitutako energia elektrikoaren % 11 ematen dutenak. Gaur egun, Espainiak energia nuklearreko bost zentral ditu aktibo, zazpi erreaktorerekin, urtean kontsumitzen den energia elektrikoaren ia % 25 ekoizten dutenak.

Joan den otsailean, Batzordeak EBren Taxonomia Berdearen ekitaldi delegatu osagarri bat aurkeztu zuen klimari buruz, 2050eko neutraltasun klimatikoa bizkortzeko, gasa eta energia nuklearra energia berde gisa etiketatzea barne. Uztailaren 6an, Europako Parlamentuak proposamen hori onartu zuen, eta horrek esan nahi du nuklearra eta gasa klima-aldaketaren aurkako borrokan lagun dezaketen energia gisa sailkatzea. Horrek inbertsio oso handiak ekar ditzake ekonomikoki, energia berriztagarrien kaltetan. Hala ere, nahiz eta egia den nuklearrek ziklo konbinatuko zentral termikoek baino CO2 gutxiago isurtzen dutela, berriztagarriek baino askoz gehiago isurtzen dute. Beraz, ezin dira klima-aldaketaren konponbide izan. Hori saihesteko, une honetan EBko Kontseiluak aurka egiteko aukera baino ez legoke, nahiz eta hori gertatzeko aukera objektiboak urriagoak diren, laguntza beharko lukeelako.

Europako taxonomia berdean energia nuklearra sartzeak energia-iturri hori energia berriztagarrien maila ekologiko berean jartzea dakar, askoz garbiagoak baitira, nahiz eta inpaktu batzuk ere izan.

Europako Batzordearen proposamenak polemika sortu du hasieratik Europako Parlamentuak onartu arte, eta Greenpeace bezalako GKEek Europako Batzordea auzitegietara eramateko asmoa agertu dute, Parisko Akordioan hitzartutako helburu klimatikoak betetzen ez dituen taxonomia bat hartzeagatik. Gasa eta energia nuklearra ez dira berdeak, eta horrela etiketatzea aurpegia garbitzea da, Greenpeace erakunde ekologistak salatu duenez.

Energia nuklearra, duela urtebete egunkari honetan argitaratutako artikulu batean esan bezala, ez da segurua, nazioarteko lobby nuklear boteretsuan esaten dutena gorabehera. Istripu nuklear larriak oso gertagarriak ez diren arren, horien inpaktua oso handia da. Eta horretarako, Txernobylgo (1986ko apirilaren 26a) eta Fukushimako (2011ko martxoaren 11) istripuei lotzen natzaie. Ez da garbia ere, sortzen dituzten hondakin erradioaktiboek milioika urtez iraungo dutelako; eta ez da merkea ere, ziklo nuklearraren fase guztien kostuak, jasotzen dituzten diru-laguntzak, segurtasun-gastuak eta hainbat eta hainbat alderdi ahazten direlako.

Egilea Andoni Beitia