(Ingurumen-gaietan aditua eta Ingurumeneko Sari Nazionala)
Espainiako Gobernuaren lege-dekretuko energia aurrezteko neurriak beharrezkoak dira – Horietako batzuk dagoeneko ezartzen ari dira Europako beste herrialde batzuetan –, baina asmo handiagokoak eta espektro handiagokoak izan beharko lukete, energia-kontsumoa murrizteko eta erregai fosilak ahalik eta lasterren erabiltzeko. Baina, gainera, autonomia-erkidegoen parte-hartzearekin eta adostasunarekin idatzi beharko lirateke.
Garrantzitsua da kontuan hartzea energia gehiegi eta neurriz kanpo kontsumitzea dela planeta osoan eta eskualde bakoitzean, eta, beraz, Euskadin, jasaten dugun krisi klimatikoaren eta ekologikoaren arrazoi nagusietako bat. Munduan kontsumitzen den energiaren % 80 inguru erregai fosiletatik dator (ikatza, petrolioa eta gas naturala), eta gehienak larrialdi klimatikoaren eragileak dira.
Era berean, oso modu pedagogikoan azaldu behar zaie herritarrei aplikatu beharreko energia aurrezteko neurri bakoitza; izan ere, energia aurreztea da beharrezko ez diren gas kontsumoak murrizteko modurik onena, eta horren erosketarekin finantzatzen ari da Errusiako gerra Ukrainan, eta, gainera, funtsezkoa da larrialdi klimatikoaren aurkako borrokan. Energia aurrezteak, energia-eraginkortasuna hobetzeak, xahutzea saihesteak eta beharrezkoak ez diren kontsumoak saihesteak bizi-kalitate hobea ekarriko die herritarrei. Gorbatarena anekdota hutsa da, eta ez du ezkutatu behar energia aurrezteko eta eraginkortasunez erabiltzeko irismen handiagoko helburuen beharrari buruzko eztabaida.
Espainiako Gobernuaren energia aurrezteko neurriei buruzko lege-dekretuan tenperatura erregulatzera eta erakusleihoak eta argiztapena itzaltzera behartzen duten xedapenak jasotzen dira, eta horiek dira indarrean sartu diren lehenak. Aire girotua ezin izango da 27 gradutik beherakoa izan – Nahiz eta Teresa Ribera presidenteorde eta Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako ministroak joan den ostiralean zehaztu zuen tabernek eta jatetxeek aire girotuaren erabilera mugatu dezaketela 25 graduren ingurura, lan-legediaren gomendioak kontuan hartuta –, eta berokuntza, neguan, 19 gradutik gorakoa izan daitekeela. 22: 00etatik aurrera, ordu horretan hutsik dauden eraikin publikoetako erakusleihoak eta argiak itzali beharko dira.
Bestalde, irailaren 30erako, horretara behartuta dauden eraikinek, hau da, erabilera administratiboak dituztenek (administrazio publikoarenak, bulegoenak, erabilera publikoko eremuenak, etab.), merkataritzakoek (dendak, saltoki handiak, supermerkatuak, merkataritza-guneak), ostalaritzakoek, zinema, auditorio edo kongresu-zentroek eta pertsonen garraioarekin lotutako eraikinek (geltoki eta aireportuak, esaterako), kaleak ixteko sistema automatiko bat izan beharko dute, ateak zabalik egon ez daitezen. Tenperatura mugatu behar duten eraikinek ere aurrezteko neurri berrien berri eman beharko dute, sarreratik ikus daitezkeen kartel edo pantailen bidez. Irailaren 2ra arte duzue horretarako.
Baina, nire ustez, neurriek norabide onean aurrera egiten badute ere, beste neurri batzuk falta dira, hala nola eraikinen isolamendua, gas-galdaren ordez bero-ponpak jartzea eta autokontsumoa. Horien bidez, eraikin guztiak buruaskiak izan litezke energian, eta kontsumo ia nuluko eraikinak izateko Europako agindua bete dezakete, baita industrian eraginkortasuna eta energia berriztagarrien erabilera sustatu ere. Era berean, jarduera garrantzitsuak egin behar dira sektore guztietan gasaren eta petrolioaren kontsumoa murrizteko, hala nola erregai fosilentzako diru-laguntza guztiekin amaitzeko eta energia-komunitateak arautzeko eta bultzatzeko.
Garraioari dagokionez (energia kontsumitzeko eta berotegi-efektuko gasak isurtzeko iturri garrantzitsua da), beharrezkoa da trenbide-alternatiba duten hegaldi laburrak debekatzea eta hirietan emisio-bajen eremuak erregulatzea, ibilgailuen benetako isurketen araberako etiketak berrituta; halaber, erregaia aurrezteko neurri oso eraginkorrak ere hartu behar dira, hala nola autobien abiadura-muga 110 km/h-ra murriztea. Trenbide-garraioan utzikeria handia izan da azken urteotan, inbertsio eta aurrekontu faltagatik, eta funtsezkoa da maiztasunak lehenbailehen hobetzea, batez ere aldiriko eta distantzia ertaineko trenetan.
Gure hiri eta udalerrien diseinua elektrizitatearen mende dago neurri handi batean – Kontsumitutako energiaren % 23 –. Garraiatzeko eta berotzeko erabiltzen dugun gasolina, gasolioa eta gasa dira gainerakoak. Eta % 85 kanpotik datoz. Ildo horretan, beharrezkoa da energia-eredua eraldatzea, kontsumoa nabarmen murrizteko neurriak hartuz. Horretarako, ez da nahikoa neurri puntualak hartzea; aitzitik, beharrezkoa da bizi-ohiturak aldatzea, mugikortasun-beharrak murriztea, eraikinak isolatzea, ekoizpen-prozesuak aldatzea eta hurbileko kontsumoa praktikatzea.
Bigarrenik, herritarrek parte hartzeko prozesuak sartu behar dira, komunitateek zer energia kontsumitzen duten eta nola erabaki ahal izan dezaten. Horretarako tresna garrantzitsu bat tokiko energia-komunitateak dira, tokiko munduari, enpresa txiki eta ertainei eta herritarrei eredu energetiko berri batean lidergoa emango dietenak, eta pertsonak izango dira gure etxeetan, lanetan, udalerrietan, joan-etorrietan energia nola sortu eta kontsumitu nahi dugun erabakiko dugunak.
Oso kontuan izan behar da Espainiako Estatuak 1,7º-ko beroketa metatu duela 1850etik 2020ra, Estatuko Meteorologia Agentziaren (Aemet) arabera. Planeta osoa, 1, 1ekoa, Klima Aldaketaren aurkako Gobernu Arteko Panelaren arabera (IPCC, ingelesezko sigletan). Seigarren eta azken txostenean, erakunde zientifikoak ohartarazi du muturreko fenomeno klimatikoak ohikoagoak izango direla, eta horiek beste hondamendi mota batzuk eragiten dituztela, hala nola bero-boladak, lehorteak eta baso-suteak.
2022ko uda honetan, Ukrainako gerrak sortutako krisi energetikoa eta erregai fosilen eskasiaren aurrean kontrola izateko aldaketa geopolitikoak gehitu behar zaizkio.
Egoera horrek sistema ekonomikoa eta soziala guztiz berrikusteko beharra planteatzen digu, bai eta gure bizi-ohituretan, gure joan-etorrietan, kontsumoan eta ez bakarrik termostatoa kontrolatzean aldaketa sakonak egiteko beharra ere.