Guztira 159.705 haur jaio dira Espainian 2022ko lehen seihilekoan, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) asteazken honetan jakitera eman dituen datuen arabera. Kopuru hori 2021eko aldi berean baino ia mila gutxiago da (160.681), eta herrialdeko jaiotza-tasa minimo historikoetaraino jaitsi da.
Estatistikako Institutu Nazionalak zortzigarren urtez jarraian arlo horretan beherakada izan du urteko lehen sei hilabeteetan, 2015eko ekainetik, jaiotzak 205.000 inguru baitziren.
2022ko ekainean, kopuru hori 45.000 baino gehiago murriztu da, eta azken urteko lehen seihilekoan erregistratu da Espainian jaiotza gutxien, 1941ean arlo horretako datuak izan zirenetik.
Otsailean izan ziren jaiotza gutxien (24.836), apirilean (25.570) eta ekainean (26.959). Gainerako hiru hilabeteak batu dira: urtarrila, 27.563; martxoa, 27.426; eta maiatza, 27.343.
Nabarmendu behar da zifra horiek baino lau urte lehenago, 2018ko lehen seihilekoan, jaiotzen zifrak 30.000 inguru eta 30.000 baino gehiago zirela.
Bestalde, INEk jakitera eman duenez, 275.872 pertsona hil dira Espainian aurtengo uztailaren 25era arte (30. astea), 2021eko aste berean baino 13.317 gehiago. Hildakoen kopuru hori ere 2019ko 30. astean (249.459) eta 2018an (256.571) baino handiagoa da. Hala ere, 2020ko aste honetan bertan baino 19.062 heriotza gutxiago izan dira (294.939), Covid-19aren pandemiako lehena izan baitzen.
2022an izandako heriotza gehienak udako hilabeteetan metatzen dira, Carlos III Institutuaren eguneroko hilkortasuna monitorizatzeko sistemaren arabera (MoMo); izan ere, uztailean 2.223 heriotza izan ziren tenperatura altuetan. Guztira, MoMok 5.276 heriotza erregistratu ditu aurten tenperatura altuekin lotuta, 2021eko 744 heriotzekin alderatuta.
Bestalde, heriotza gehienak adin aurreratuetan metatu zirela ikus daiteke. Zehazki, 85-89 urte bitarteko 1.091 gizon eta 1.438 emakume hil dira adin-tarte horretan. 90 urtetik gorako tartean 3.259 gizon eta 6.774 emakume hil dira.
40 urtetik gorako amak 25 urtetik beherakoak baino bi aldiz gehiago dira; izan ere, aspaldi da Euskadin haur gehiago jaiotzen direla ama zaharrengandik neska gazteengandik baino. Eustaten datuen arabera, aurreko urtean portzentajea bikoiztu egin zen ( % 11,8), eta 25 urtetik beherakoak % 5,8 baino ez ziren. Gainera, amatxuen % 80k 30 urte baino gehiago zituzten.
Europako herrialde bakarra
Europako herrialde bakar batean ere ez da hemen bezain adin altua lehen haurra izatean. Hori guztia, jaiotza-tasak minimoetan jarraitzen duelako eta beherakada handiak izaten jarraitzen duelako astungarriarekin, atzo, asteazkena, Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) argitaratutako datuek berretsi zutenez.
Horrela, Euskadin 37 haur baino ez dira jaiotzen egunero. Aurtengo lehen sei hilabeteetan 6.704 erditze zenbatu ziren, eta kopuru horrek beherantz jarraitzen du, % 2,35 jaitsi baita 2021eko lehen seihilekoarekin alderatuta, orduan jaio baitziren pandemiaren lehen fasean pentsatutako haurrak.
Jaiotzen beherakada batez ere Gipuzkoan gertatu da, 2.174 haur gutxiago jaio baitziren, hau da, % 8,37 gutxiago. Bizkaian, aldiz, gorakada txiki bat izan zen, aldi berean 3.388 haur jaio baitziren, hau da, iazko lehen sei hilabeteetan baino % 0,8 gehiago; Araban ere gorakada txikia izan zen eta 1.141 jaiotza izan ziren, % 0,9 gehiago.
Jaiotza-tasarik eza arrazoi ekonomikoengatik izan liteke, eta emakumeek lan-egoera finkatuagoa izan arte itxaroten dutelako; izan ere, erditze gehien 40 eta 44 urte bitartean izaten dira 2019az geroztik, aurreko egunetan haur gehien bost puntu jaitsi eta 35-39 urte bitartean baitzeuden.
40 urteko muga igarota ama izatea goranzko joera da azken urteotan, eta, adibidez, Bizkaian 45 urtetik gorako emakumeen erditzeak hirukoiztu egin dira azken hamarkadan.
Ginekologoek berresten dute gero eta neska gehiagok itxaroten dutela berrogeialdia igarota amatasunean debuta egiteko. «Bizimodu handiagoa dute, zaindu egiten dira eta, gainera, ezin da beti ama izatea aukeratu nahi denean», argudiatzen dute.
Adin soziala, biologikotik gero eta urrunago
Izan ere, zenbat eta gehiago eboluzionatu gizarte modernoek, orduan eta gehiago urruntzen da ugaltzeko adin soziala biologikotik, eta 40 urte bete ondoren lehen haurra izan zuten emakumeen kopurua zortzi aldiz handitu da azken bi hamarkadetan. Horrek guztiak ondorio larriak dakartza haurdunaren eta haren umetxoaren osasunean, baita maila sozioekonomikoan ere.
Hala, duela gutxi, Adriana Lastra PSOEko idazkariorde nagusiaren dimisioa jakinarazi zen, 43 urte zituela haurdun baitzegoen lehen semearekin, eta kargua utzi zuen lasaitasuna eta atsedena eskatzen zuten aldaketengatik.
Aditu guztiek uste dute amaren adin aurreratua arrisku-faktore bat dela haurdunaldian. Haurdunaldia 35 urte igaro ondoren gertatzen bada, arrisku ertaineko faktoretzat hartzen da; bururatzeko adin seguruena, berriz, 20 eta 25 urte bitartekoa da.
Baina, bitxia bada ere, aitaren adin aurreratuak ez du eraginik enbrioiaren osasun kromosomikoan, amaren adin aurreratuan ez bezala. Horrela, 35 urtetik beherako emakumeen kasuan, ziklo batek enbrioi euploide bat berma dezake, hau da, % 96ko probabilitatea duen kromosomikoki osasuntsua. Hala ere, 40 urtetik gorako emakumeen kasuan, enbrioi osasuntsu hori lortzeko aukera % 28raino jaisten da, ziklo bakoitzeko batez beste bi blastozistorekin; beraz, enbrioia arazorik gabe bermatzeko, 4 ziklo beharko lirateke, batez beste.