(Ingurumen-gaietan aditua eta Ingurumeneko Sari Nazionala).
Iberiar penintsulako eta Europako beste latitude batzuetako tenperatura errekorreko uda oparo baten ondoren, itsasoko urak askoz beroagoak dira, baso-sute handiekin, eta ia mundu guztiak klima-aldaketaz hitz egiten du. Baina, galde daiteke, aurrera al doa krisi klimatikoaren aurkako borroka? Aurreratuta al dago berotegi-efektuko gasen emisioak murrizteko neurriak abian jartzea?
Errusiak Ukrainaren inbasio militarra hasi zuenetik, eztabaida energetikoaren gaiak erabateko bira eman du. Europan eta Espainiako Estatuan eztabaidaren erdigunera igaro da gasaren gaia. Eta gasbideei buruz hitz egiten da, eta eztabaida energetikoaren errotiko aldaketa honek argi uzten du aldaketa klimatikoaren aurkako borroka ahula dela, eta badirudi Klima Aldaketaren Gobernu Arteko Panelaren (IPCC, ingelesezko sigletan) proiekzioak eta gomendioak ahanzturan erori direla beste behin ere, komunitate zientifikoaren arabera denbora gutxi geratzen zaigunean lurraren beroketaren eszenatoki okerrenak saihesteko. Horrek bultzada handia eman beharko lioke datozen urteetan egitura-eraldaketa sakona egiteari, baina, hala ere, erdigunea da Errusiako gasa eta petrolioa Europara deskonektatzea.
Antonio Guterres Nazio Batuen idazkari nagusiak adierazi duenez, epe laburreko neurri horiek erregai fosilekiko epe luzeko mendekotasuna sortzeko eta berotze globala 1,5ºC-ra mugatzeko arriskua dakarte. Horrek, aldi berean, kalte egin liezaieke energia kutsatzaileen erabilera murrizteko politikei eta Parisko Akordioa betetzeari. Kontua ez da Errusiako gasaren ordez Europako erregai fosilak erabiltzea, ikatza, munduko beste gas bat (AEBtik, Aljeriatik edo Qatarretik datorrena) eta energia nuklearra berpiztea, baizik eta Europak energia gutxiago behar izateko eta mundu jasangarriago batean benetan beharrezkoa den energia (hau da, gutxiago ekoitzi eta kontsumitzen duena) bertako energia berriztagarrietatik etor dadin baldintzak eraikitzea.
Energiaren kontsumoa murrizteko Espainiako Gobernuak proposatutako energia aurrezteko eta eraginkortasunerako neurri txiki batzuek oposizio handia pizten duten bitartean PPk gidatutako Espainiako eskuinean, Alemaniarekin lotzen gaituen gasbide bat eraikitzeko babes politikoa zabala da. Beste behin ere, eskaerari eusteko politikek sekulako arbuioa sortzen dute. Espainiako testuinguru politikoa negargarria da klimaren arloan: PPk ordezkatzen duen eskuina Ayusoren diskurtso ukatzailean dago, klima-aldaketaren onarpenean eta neurriak hartzeko premian baino gehiago. Gobernatzen duen tokian, PPk atzeranzko politikak aplikatzen ditu, kosta ahala kosta emisioen murrizketan aurrera egitea ahalbidetuko diguten neurriak saihesten saiatzen direnak. Testuinguru horretan, Espainiako Gobernuak hartzen duen edozein neurri, lotsatia bada ere, iraultzailea dela dirudi. Baina ezin gara lasai geratu: askoz anbizio klimatiko handiagoa behar da.
Uda kiskalgarriak gordinki gogorarazten digu klima-aldaketa errealitate nabarmena dela, eta, aldi berean, Espainiako Gobernuak bere burua Europarako gas-bitartekari gisa eskaintzera atera da korrika, balizko onura politikoa lortzean pentsatuta. Komeni da ez ahaztea gasa erregai fosila dela. Birgasifikatzaileetara iristen den gas likidotua fracking teknologiarekin ateratzen dela Estatu Batuetan, Espainiako Estatuan eta Euskadin baztertu zena, eta, beraz, erregai fosilekiko mendekotasun-dinamikan jarraitzen dugula.
Bien bitartean, ez da ezer esaten, aditu batzuk izan ezik, non aipa daitekeen Antonio Turiel, Institut de Ciències del Mar del CSICeko Ikertzaile Zientifikoa, zeinak Radio Euskadin egindako elkarrizketa batean adierazi duen sakoneko arazoa, gerra amaitzen denean ere iraungo duena, erregai fosilen mugara iristen ari garela. Urtero aurreko urtean baino pixka bat gutxiago gertatuko da, baina krisi hau behar bezala kudeatuko bagenu, beherakadaren erritmoa nahiko motela izan beharko litzateke, eta urteak, hamarkadak eta guzti luzatu beharko litzateke. Hori da daukagun sakoneko arazoa, gerra aurretik hasi zena eta gerra ondoren ere jarraituko duena. Izan ere, 2020ko urriaren 13an, Energiaren Nazioarteko Agentziak (AIE) ohartarazi zuen petrolioaren ekoizpena presaka eror daitekeela hemendik 2025era.
Eta oraingoz, egiten eta hitz egiten ari gara ikatzaren kontsumoa handitzeaz, zentral nuklearren bizitza luzatzeaz, Europar Batasunera gas naturala hornitzeko Espainian gasbide bat eraikitzeaz, Afrika iparraldetik datorrena, eta inola ere ez da hitz egiten gure energia-kontsumoa murrizteko premia larriaz. Aldaketa klimatiko bat dugu, gero eta azkarrago doana. Eta erregai fosilen eskasia handia dugu, eta horien ekoizpena ez da inoiz gehiago haziko. Entzun al zaio ordezkari politikoren bati gertakari sinple horiek aitortzen? Ez.
Azkenaldian asko hitz egiten ari da energia berriztagarriei buruz. Irtenbidea % 100ean al dago berriztagarria? Jakina, epe luzera energia berriztagarrietan soilik oinarritu beharko dugu. Hala ere, % 100 hori ez da oraingo kopuru bera izango. Energia berriztagarriek muga asko dituzte: potentzial maximoa dute, material urriekiko mendekotasun handia, energia fosilak behar dituzte, eta abar.
Beste trantsizio-eredu bati buruz hitz egiten hasi beharko genuke. Ez bakarrik gure kontsumoa murrizten duen bat, baita energia berriztagarria modu elektrikoan aprobetxatzeaz gain aprobetxatzen duen bat ere. Antonio Turielek Petrocalipsis petrolioaren amaierari buruzko liburuan dioenez, energia berriztagarriko sistema ez-elektrikoez hitz egin beharko litzateke, XX. mendearen hasieran sistema horiek baitziren nagusi. Diseinu horiek berreskuratu eta eguneratu behar ditugu gaur egungo teknologiarekin. Horrela, adibidez, haize eta ur-ibilguetako energia mekaniko lineala aprobetxatzea energia mekaniko zirkular bihur daiteke gurutzeen bidez, eta energia hori zuzenean erabil daiteke, garai batean alea ehotzeko egiten zen bezala, baina baita metala lantzeko eta materialak mugitzeko ere. Baita eguzki-energia termikoa ere, ur sanitarioa berotzeko, ur-lurruna sortzeko edo metalak urtzeko.
Zer irtenbide daude? Banakako mailan, etxeko isolamendua hobetzea, gertuko produktuak kontsumitzea, kontsumo-kooperatiba batean sartzea, ahal denean zure elikagaiak landatzea… dira lagungarri izan daitezkeen neurriak. Hala ere, nire ustez, ekintzarik garrantzitsuenak kolektiboki egin daitezkeenak dira, eta horrek funtsezko aldaketa dakar egungo sistema ekonomikoan eta sozialean, bai eta herritarrek gauza horien beharra benetan ikustea ere.