(Ingurumeneko sari nazionala)

Joan den abuztuaren 31n, Europako Batzordeak telefono adimendunetan eta tabletetan diseinu ekologikoari eta etiketa energetikoari buruzko arauen proposamen batzuk onartu zituen, eta inplizituki, erabili eta botatzeko gailuen amaiera marka dezakete. Proposamenak telefono eta tabletentzako konpongarritasun-indize bat jasotzen du EB osoan, eta konponketa-sailkapen berri hori Frantziak 2020an abian jarri zuen sailkapenean oinarritzen da. Konponketa-puntuazio hori ez da izango smartphone eta tabletentzako etiketa berrian sartzen den informazio bakarra, baizik eta kontsumitzaileei bateriaren iraupenari, ustekabeko erorikoen aurkako erresistentziari eta hautsaren eta uraren aurkako babesari buruzko informazioa ere emango die.

Etiketa berriak joko-arauak alda ditzake eta kontsumitzaileak produktu jasangarrienetara bultza ditzake. Erregulazioek ekodiseinuko irizpide interesgarriak ere ezarriko dituzte, Europar Batasuneko telefono guztiek bete beharko dituztenak, hala nola fabrikatzaileek eta txikizkariek ordezko piezen prezioari buruzko informazioa emateko betebeharra; fidagarritasun-baldintza sendoak, hala nola funtzionaltasuna galdu gabe 100 erorketa jasatea; eta erabiltzaileek datuak modu seguruan ezabatzeko eta gailuak birziklatzaileei eta berrerabiltzeko beste operadore batzuei konfiantzaz emateko aukera.

Dena dela, dena ez da positiboa, eta, horrela, produktuen ingurumen-estandarizaziorako erakundeak, ECOSek, uste du proposamenak oraindik ere nabarmen hobetu behar direla, eta deitoratu du Batzordearen proposamenak bost urtera mugatzen duela fabrikatzaileek ordezko piezak eta software-eguneratzeak emateko duten betebeharra.

Oihartzunek ohartarazi dute, halaber, telefono mugikorrak eta pantaila malguak dituzten tabletak betebehar horietatik salbuetsita geratuko direla, eta horrek gailu horiek Europar Batasunak ezarritako diseinu-baldintzak alde batera uzteko prest dauden fabrikatzaileentzako arau bihur litzakeela.

Hala eta guztiz ere, ECOSek balioesten du konponketa-indizea eta energia-etiketa berriak aldatu egingo dituztela telefono mugikorren eta tableten merkatuko joko-arauak, eta iraunkortasuna irizpide erabakigarria izango dela gailu bat erosteko orduan.

Pixkanaka-pixkanaka, horrelako araudi-proposamenekin ekonomia lineala deritzonetik – Fabrikatzetik, erabiltzetik eta botatzetik – Ekonomia zirkularrera igaro daiteke. Ekonomia zirkular horren helburua da produktuen, materialen eta uraren eta energiaren moduko baliabideen balioa ahalik eta denbora luzeenean mantentzea ekoizpen-zikloan, eta ahalik eta hondakin gutxien sortzea.

Konponketa funtsezko alderdia da ekonomia zirkularrarentzat, hondakinak murriztea, produktu baten bizitza erabilgarria luzatzea, lehengaiak gutxiago erabiltzea eta energia gutxiago kontsumitzea ahalbidetzen baitu. Eta, konponketaren eta birziklapenaren artean, askoz garrantzitsuagoa da konponketa ingurumenaren ikuspegitik. Eusko Jaurlaritzaren Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa (Ihobe), EAEko Konponketaren Diagnostikoa, argitaratzean esan ohi denez, birziklatzean ez bezala, konponketak produktua lehengai ekarpen txiki samarrarekin berreskuratzea ahalbidetzen du. Birziklapena produktuen suntsipenean oinarritzen dela kontuan hartuta, askotan prozesu industrial oldarkorren bidez, materia berreskuratzeko eta produktu berriak sortzeko, konponketa planteatzen da alternatiba gisa.

Konponketa bultzatzeko, Ihoberen arabera, planteatzen diren estrategiek produktuen diseinua hobetu behar dute – Konpongarritasunera bideratutako ekodiseinua –; produktuaren konpongarritasunari buruzko informazioa handitu behar da, eta, horretarako, iraunkortasunari eta konpongarritasunari buruzko informazio gehiago behar da, kontsumitzaileak ulertu eta erabakiak hartzeko erabili ahal izan dezan; konpondutako bigarren eskuko objektuen merkatuan abian jartzea areagotu behar da; konponketa-zerbitzuen kopurua handitu behar da; eta konponketa-zerbitzuen kopurua handitu behar da;

Holandan, Alemanian eta Frantzian, esaterako, bigarren eskuaren eta berrerabilpenaren eta konponketaren kultura nahiko ondo finkatuta dago, Espainiako Estatuan eta Euskadin baino askoz hobeto, nahiz eta Emausko Traperoen edo beste erakunde batzuen eskutik oso lan garrantzitsua egiten ari den.

Ingurumen Ballena Blancari buruzko aldizkarian Martine Postmari, Repair Café sortu zuenari, egindako elkarrizketa batean, zeina fabrikatzaileen argibiderik gabeko aparatuak konpontzen dituzten boluntarioen mundu mailako sare bat baita, 2009an Holandan sortua eta gaur egun 40 herrialdetan 2.350 zentro dituena, zera esaten du: “Hasi nintzenean ezin nuen imajinatu hain urrutira iritsiko nintzenik”. Martine Postma-k dioenez, asmoa zuen auzo-zentroen sare bat sortzea probintzia bakoitzean gauzak konpontzeko, baina nazio mailan. Bere hiriko antzerki-areto batean hasi zen dena, Amsterdamen. 2009ko urriaren goiz batean, proiektuan sei hilabetez pentsatzen egon ondoren, bere auzoko artisau eta mekanikariak biltzea lortu zuen, arotz batetik hasi eta bizikleta-konpontzaile batengana, eta bizilagun guztiak gonbidatu zituen konponketaren bat behar zuen etxetzat zutena eramatera.

Eguna arrakastatsua izan zen. Lehen Repair Café jaio zen. – 20 urtez kazetari gisa lan egin nuen, azkenetan ingurumen-informazioan bakarrik aritu nintzen. Ekintzara pasatu behar nuela sentitu nuen, informatu beharrean jendearen portaera aldatzen lagunduko zuen zerbait sortu behar nuela, azaldu du. Urte haietan egungo kontsumo-ereduari aurre egiteko gutxiengoen mugimendu gisa sortu zena erreparatzeko eskubidearen defendatzaile diren herritarren komunitate global erraldoi bihurtu da. _and_t = ut_and_gt; _and_fA\;; Azken urteetan, konpontzea normaltzat hartzen hasi da, egin daitekeena eta saiatu behar dena, dibertigarria eta hezitzailea izan daitekeena eta lotsatu behar ez lukeena.

Martine Postmaren arabera, tresna elektrikoak dira konpontzen zailenak: lautik bat bakarrik lortzen da; elektronikorik ohikoenen artean – Mugikorrak eta tabletak –, berriz, % 40 inguru ateratzen dira Repair Café-tik.

Digitalizazioak eguneroko bizitzan duen eraginari buruzko 2020ko Eurobarometroak adierazten duenez, inkestatuen % 77k nahiago lukete gailuak konpondu, beste batekin ordezkatu baino, eta hamarretik zortzik fabrikatzaileei eskatzen die konpontzen laguntzeko, pieza indibidualak emanez edo aparatuaren funtzionamenduari buruzko informazio zehatza emanez.

Etxean ditugun aparatu gehienek, elektrikoak zein elektronikoak, ez dute gutxiago irauten gehiago erabiltzen direlako, programatutako zaharkitzeagatik baizik. Honek eramaten gaitu sinestera bost urte dituen aparatu bat zahartuta dagoela, kasu gehienetan ondo funtziona lezakeenean beste bost, Martine Postmaren arabera.

Egilea Andoni Beitia