Konstituzioaren 129. artikuluaren 2. paragrafoak kooperatiba-sozietateak legedi egoki baten bidez sustatzera behartzen ditu botere publikoak. Legeria egokia legeria diskriminatzaile baten antinomia da, eta gaur egun eta ezagutzen ditugun enpleguari buruzko arau-proiektuetan, kooperatiba-sozietateek ez dute oraindik enplegu-sustapeneko erakunde-ordezkaritzako organorik, kooperatibismoak ondoz ondoko krisi ekonomikoak (industriala, finantzarioa eta pandemia-gerrakoa) gainditu dituenean, makroekonomiari dagokionez enplegu bakar bat galdu gabe.

Estatuko Enplegu Legearen proiektuak, gobernantza-egituran, organo hauek sortzen ditu Enplegua Sustatzeko Urteko Planari dagokionez:

A) Espainiako Enplegu Agentzia.

B) Autonomia-erkidegoetako enplegu-zerbitzu publikoak.

C) Laneratze-agentzia pribatuak.

D) Enplegu-zerbitzu publikoen erakunde laguntzaileak.

Espainiako Enplegu Agentziaren antolamendu-egitura bere estatutuetan zehaztuko da, organo bakoitzari dagokion osaera, funtzioak, eskumena eta administrazio-maila adierazita. Ordezkaritza handieneko enpresaburuen elkarteek eta sindikatuek hiru zatitan eta modu paritarioan parte hartuko dute beren organoetan. Berriro ikusten dugu kooperatiba-sozietateen gabezia.

Ordezkaritza handiena duten enpresaburuen elkarteek eta sindikatuek enplegua kudeatzeko organoetan ordezkaritza instituzionala izatea Konstituzioaren 7. artikuluan ezartzen den aurreikuspenetik dator: «Langileen sindikatuek eta enpresaburuen elkarteek berezkoak dituzten interes ekonomiko eta sozialak defendatzen eta sustatzen laguntzen dute».

Langileen sindikatuen ordezkaritza instituzionalari dagokionez, Askatasun Sindikalari buruzko Lege Organikoan arautzen da, eta haren 6.3.a artikuluak ordezkaritza handiena dutenei esleitzen die, legezko definizioaren arabera: ordezkaritza instituzionala izatea administrazio publikoen aurrean edo aurreikusita duten estatuko edo autonomia-erkidegoko beste erakunde eta organismo batzuen aurrean.

Enpresa-erakundeei dagokienez, Langileen Estatutuaren VI. Xedapen Gehigarriak honako hau ezartzen du: enpresaburuen interes orokorrak defendatzeko ordezkaritza instituzionala izateko, administrazio publikoen aurrean eta aurreikusita duten estatuko edo autonomia-erkidegoko beste erakunde edo organismo batzuen aurrean, ulertuko da ordezkaritza-gaitasun hori dutela estatu-eremuan enpresen eta langileen ehuneko hamar edo gehiago dituzten enpresa-elkarteek.

Aurreko erregulazioak ez die sindikatuei ez enpresaburuen elkarteei egozten ordezkaritza instituzionalaren monopolioa. Kooperatibak jabetza bateratuko eta kudeaketa demokratikoko enpresak dira. Ez dira merkataritza-enpresak, baina inguruabar horrek, enplegua sortzen duten enpresak diren heinean, eta jurisprudentzia konstituzionalaren eskakizunei erantzunez, ezin du desberdintasun objektiborik edo arrazoizkorik sortu Konstituzio Auzitegia bera parafraseatuz.

Berdintasun-printzipioak ez du bere eraginkortasuna agortzen eremu juridiko hutsean, eta, horren barruan, ezin da errealitate estatikotzat hartu, dauden arauak interpretatzeko, edo, arau horiek ezean, kasu zehatzerako erabaki-araua ondorioztatzeko, arrazoi on eta sinpleagatik, besteak beste, legegileari, hau da, lege-arauen sortzaile arruntari, zuzendutako agindua delako. Jurisprudentzia konstituzionalak, azken batean, eta aurreko argudioaren arabera, desberdintasuna arrazoi objektibo eta arrazoizkoen ondorio izatea eskatzen du.

Galdera izango litzateke ea azken hamarkadan Euskadin 1.928 kooperatiba sortu diren, enpleguen % 13 gehiago sortu dituztenak, konkurtsoan dauden enpresa askoren likidazioa saihestuz enpresa-formula antizikliko bihurtu direnak, enplegua kudeatzeko organoetatik kanpo utz daitezkeen diskriminazio objektibo eta arrazoizkorik gabe eta, beraz, konstituzionaltasun zalantzagarririk gabe.

Konstituzioak botere publikoei zuzendutako beste agindu bat ematen du: kooperatiba-sozietateentzako legeria egokia onartzea. Agindu hori, halaber, Europako erakundeen lanetatik dator, enpresa sozial eta solidarioentzako estatutu bat onartzeko Europako Parlamentuaren legegintza-ekimenean aurrera egiten jarraitzen baitute, bai eta Europako Gizarte Enpresaren Etiketa ezartzeko ekimenean ere, eta 346/2013 EB Erregelamendutik eratortzen da.

292/2000 KAE, 7 eta 10. oinarri juridikoetara joz, legeria egokia da enpresa bati kasu honetan eskatzen zaizkion helburuak berdintasun-baldintzetan bete ahal izateko berme egokiak edo eska daitezkeen gutxieneko bermeak ezartzen dituena: enplegua sortzea.

Enpresen ordezkaritza instituzionalaren kooperatibismoaren preterizioa, arlo guztietan, konstante historikoa izan da. Hala ere, kooperatibismoa iraunkorra da, historian ezagutzen den lehenengo kooperatibatik, Los Equitativos Pioneros de Rochdale. Bere eskubideen alde borrokatzen jarraituko duen ebidentzia da.

Egilea Andoni Beitia