Ziurgabetasun osoko egoera bat bizi dugunean, eta errealitate politiko, ekonomiko eta sozial bat ahultzen ari zaigunean, badirudi premiazkoa dela zuhurtasun- eta lasaitasun-dosi batzuk sartzea, eta, antidoto baten antzera, eramangarriagoa egingo zaigula egiten ari garen bide luze hori, azkenean argia ikusten dugun arte.
Ez dirudi, jasaten ari garen krisi ekonomiko eta sozial handiaren erdian, une honetan zentzutasuna eta moderazioa denik bai Madrilgo Gobernuak bai Estatuko eskualde batzuetakoek islatzen duten jarduketa-ezaugarria, sistema fiskala benetako merkatu pertsiar bihurtu baitute zerga batzuk jaitsi eta ezabatzeko orduan, edo, aitzitik, zerga horien desagerpena indargabetzeko beste batzuk martxan jartzeko, horien estrategia elektoralista bihurtuz.
Batzuek aberatsei mesede egitea eta pobreak diskriminatzea leporatzen diete besteei, eta alderantziz, inor ez da ausartu mahai gainean Estatuko zerga-sisteman garrantzi handia duten bi gairi aurre egitera: iruzur fiskalari eta ezkutuko ekonomia garrantzitsuari (Espainiako BPGaren % 25), hain zuzen ere zergak kentzea erabaki duten eskualdeetan. Bi arazo, inbentario gisa denbora asko daramatenak.
Abagune zail eta aldakor honetan, harrigarria da Geroa Pentsioak BGAEko bazkideak egotea oraindik, zeinak, Geroak bere burua Persignatuen Elkartea deiturikoaren bitartez, beren pentsioak kapital erreskate bidez kobratzea eskatzen jarraitzen duten, eta ez errenta gisa, Donostiako eta Eibarko epaitegiek bi aldiz eta bost hilabete eskasetan atzera bota dituztenean.
Bi epaileak bat etorri dira aurkeztutako demandak ezestean -Donostiaren kasuan, bazkide batek aurkeztutakoa, eta Eibarenean, hamaika-, erabat arbuiatu baitute balizko baimen-akatsa, BGAEak errenta-pentsioa ordaintzearen alde egin zuen estatutu-aldaketari buruzko informaziorik ez zuelako, eta ez kapital-erreskate gisa, demandatzaileek planteatzen zuten bezala.
Julia María Bobillo Blanco Eibarko Lan Arloko 1 zenbakiko Epaitegiko epaile magistratuaren argudioak irmoak dira, adierazi baitu demandatzaileek ezin dutela argudiatu estatutuen edukia eta ondorengo aldaketak ezagutzen ez dituztenik, Geroa Pentsioak erakundeak bazkideei eta Eusko Jaurlaritzari informazioa emateko betebeharra bete zuelako, eta, aldi berean, adierazi duelako erakundearen gobernu-organoetan ordezkatuta daudela.
Deigarria da Eibarko hamaika demandatzaileen artean sindikatu-ordezkariren bat egotea. Ordezkari horrek, bere erantzukizunaren arabera, jakin beharko luke zer aldaketa egin diren Geroaren estatutuetan pentsioa hileko errenta baten bidez jasotzeko, eta ez behin bakarrik; izan ere, Gipuzkoan ordezkaritza duten lau sindikatuak, Adegirekin batera, gobernu-organoetako kide dira, eta informazio-batzarrak egiten dituzte BGAEetako langile bazkideei beren bilakaeraren eta eragin diezaieketen erabakien berri emateko.
Geroa Adjudikatuen Elkartea deritzon elkarteko kideek jasotzen duten bigarren makalaldi judizialak berretsi egiten du Finantza Erabiltzaileen Elkartea (Asufin) jarraitzen ari den estrategiaren balizko akatsa. Izan ere, elkartearekin aliatu dira epaitegietan beren interesak defendatzeko, eta gaia planteatzean uste da Geroa finantza-erakunde bat dela, eta, beraz, lan-urteetan inbertitutako kapitala kobratzea, hain zuzen ere, banakoek erreskatatu ahal dutela.
Premisa horretatik abiatuta, eta zenbait banketxek lehentasunezkoekin duten portaera adibidetzat hartuta, ez baitzieten bezeroei jakinarazi sinatzen zuten produktuaren arriskuak eta izan zitzaketen ondorioak, Asufinek azpimarratzen du eskatzaileek ez dakitela zer aldaketa gertatu diren Geroan hileko errenta gisa ordaintzeko orduan, eta ez erreskate gisa, 45.000 eurotik gora.
Ahaztu egiten dira Geroa duela 26 urte sortu zela, enpresaburuen eta langileen arteko negoziazio kolektiboaren ondorioz, borondatezko eta irabazi-asmorik gabeko gizarte-aurreikuspeneko erakunde gisa, erretiroko, baliaezintasuneko, heriotzako, alarguntzako eta zurztasuneko pentsioak eta prestazio ekonomikoak ordaintzeko, prestazio horiek errenta gisa kobratzearen filosofiatik abiatuta, eta ez kapital gisa.
Hain zuzen ere, Geroaren sustatzaileek (Adegi patronala eta ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuak) egoera horren aurrean oso interpelatuta egon behar dute, eta enpleguko BGAEen eredua defendatzeko duten isiltasuna hautsi behar dute, herrialdearen kohesio sozialaren eta garapen ekonomikoaren faktore gisa jokatzen dutelako, batez ere krisi garai hauetan, kontrolatuta ez dagoen inflazioarekin.
Oso esanguratsua da Euskadiko enpleguko BGAEetako langile bazkideek, pentsio osagarria kobratzeko orduan, errenta-sistemaren bidez egiten dutela; izan ere, prestazioen zenbateko osoaren % 69 errenta moduan jasotzen da (309.545.282 euro), eta % 27 kapital moduan (120.466.193 euro). Horrek esan nahi du Euskadiko enpleguko BGAEen prestazioen zenbateko osoaren bi heren errenta moduan jasotzen direla, eta hori bat dator erakunde horien helburu sozialarekin: langileei jasotzen duten pentsio publikoari osagarri bat ematea.
Datu horiek – 2021. urteari dagozkionak eta Eusko Jaurlaritzako Ekonomia eta Ogasun Sailak egindako Euskal Autonomia Erkidegoko Aurreikuspen Sozial Osagarriaren Txostenean jasotzen direnak – Agerian uzten dute enpleguko BGAEek ordaindutako prestazioen zenbateko osoaren % 61 (duela urtebete 446.294.908 euro izan ziren) errenta aktuarialaren bidez kobratu zirela; zehazki, 272.66.915 euro ( % 38,915).
Bide judizialak bere interesen alde duen eraginkortasun eskasa alde batera utzita, Geroako demandatzaileak pribilegiatutzat jo daitezke pentsio osagarri bat izateko zortea dutelako, non beren enpresek ekarpenen % 50 egin duten, Gipuzkoako langile guztiek abantaila horretan parte hartu ezin dutenean. Horietako askori gustatuko litzaieke erretiroa hartu zuten egunean 64.539,22 euroko errenta duen kapital bat izatea, kopururik altuena, eta 49.715,67 eurokoa, baxuena, BGAEko bazkideek eskatzen dutena, hain zuzen ere, Eibarko epaitegian egindako demandak zapuztu dituztenek.
Asmo horiek Geroako bazkide langileekiko elkartasunik ezaren ezaugarri batzuk ere badituzte; izan ere, Eibarko hamaika demandatzaileek batera eskatzen dituzten 626.223,58 euroak BGAEaren baliabideetatik atera beharko lirateke, beren demanda judizialak aurrera egingo balu, eta horrek kalte ekonomikoa eragingo lieke erakundeari eta onuradunei, helburu soziala kontuan hartuta. Zozokeriaren garaian, zuhurtasuna mantentzea izan daiteke jarrerarik onena.