Britainia Handiko lehen ministro berriak, Liz Trussek, kargua hartu eta hiru astera iragarritako neurri ekonomikoak, non klase altuenei zergak 50.000 milioi euro jaistea aurreikusten den, eta 70.000 milioi euroko laguntzak, energia prezioaren igoera arintzeko, etxe britainiarrek negua igaro ahal izan dezaten, zor publikoa ia 200.000 milioi euro igoko lukeena, gaur egun oso zaila dena, kontuan hartzen bada ere, ez da kontuan hartzekoa, gaur egun, Erresuma Batuak duen bezala. Lehen brexit-a izan zen, eta orain, berriz, tatcheriar politiken itzulera.
Harrigarria da tamaina horretako plan ekonomiko bat, herrialde bateko kontu publikoetan hain desoreka nabarmena eragingo duena eta logika eta sen on guztien aurka doana, lehenago ez frogatzea ekonomista ospetsuren batek – Seguru egongo da Alderdi Kontserbadore britainiarrean –, eta horren ondorioak sakon aztertu izana, une honetan sektore publikoaren konfiantza-politikak nagusitu behar baitira, eta ez merkatuen liberalizazioak eragindako krisi ekonomikoak.
Trussek gainetik jarri du bere ideologia ultrakontserbadorea, Margaret Tatcher idolatratua emendatu nahian, konturatu gabe berak 80ko hamarkadan, Ronald Reagan lagunarekin bat eginez, abian jarri zituen politika neoliberalak ezin direla mimetikoki errepikatu, zikloak eta koiuntura ekonomikoak aldakorrak eta desberdinak direlako. Burdinazko Dama gastu sozialean zergak eta murrizketak jaistera abiatu zen atzeraldi eta inflazio handiko egoera batean, Alderdi Laborista hutsarekin eta lan-gatazken ondorioz ia geldirik dagoen herrialde batekin; orain, berriz, Trussek premiazko produktuen eta lehengaien prezioen igoera zoroa du aurrean, hornidura-katearen arazoak, eta horri gehitu behar zaizkio Errusiaren energia-inbasioaren ondorio geopolitikoak, eta abar.
Trussen burutazioak, 196.080 eurotik gorako errentetan errentaren gaineko zerga % 45eko tasara britainiarren % 1 aberatsenera murriztea planteatzen zuenak, merkatuen eta, ondoren, bere alderdiaren berehalako erreakzioa eragin zuen. Alderdi horretako parlamentari askok neurrien aurkako jarrera adierazi zuten, eta horrek karga % 40an zuzentzea eta finkatzea eragin dio.
Arinkeria horren ondorioa liberaren debaluazioa izan da, interes-tasen igoerarekin eta Ingalaterrako Bankuaren premiazko esku-hartzearekin batera, 65.000 milioi libera injektatu behar izan baitzituen pentsio-funts pribatuak salbatzeko. Eta, hori gutxi balitz bezala, Nazioarteko Diru Funtsak (NDF) gaitzetsi egin ditu S & P rating agentziak Erresuma Batuaren egungo kalifikazio ekonomikoa egonkortzetik negatibora jaistea eragin duten neurri horiek.
Zergen jaitsierak eta merkatuen liberalizazioak inbertsioa sustatzen dutela eta, ondorioz, ekonomiaren hazkundea gertatzen dela dioen teoria neoliberala enpirikoki ez du errealitate burugogorrak eusten, kontrakoa bermatzen duten azterketa teknikoek baizik. Zergen murrizketak gutxitan ekartzen du zerga-bilketa handitzea, Erresuma Batua paradisu fiskal bihurtu nahi ez bada behintzat.
Neurri horien atzean aztarna ideologiko handia dago, eta horrek Europako herrialdeek Bigarren Mundu Gerraz geroztik izan duten ongizate-estatua ezabatu nahi du, aberastasunaren birbanaketarekin kontzeptuak suntsitu nahi ditu gizarte-kohesioaren alde, eta gobernuek beren herrialdeen garapen ekonomiko eta sozialean duten zeregina ezabatu nahi du, deserregularizazioak ekonomia suspertzen duelako, ez bakarrik aberatsen mesedetan, baita gutxien dutenen mesedetan ere. Benetako falazia da, eta lortzen duen gauza bakarra desberdintasun sozialak gehiago handitzea da.
Eta hori bera, argi eta garbi esaten ez duten arren, horixe da Feijooko PPk nahi duena, Bajarren eslogan errepikakorra mantratzat hartuta, zergak jaitsi eta jaitsi, duela egun batzuk Carlos Iturgaiz Euskadiko PPko presidenteak esan zuen bezala.
Errepikatzearen nahiz mantra baten ideia faltsua bada ere, egiantzekoa dela dirudienean, datuetara jo besterik ezin da egin, eta egiaztatu ondarearen gaineko zerga ezabatu ez duten Estatuko erkidegoek, Madrilek 2011tik egin duen bezala – Dirudienez, Andaluzia eta Galizia gehitu zaizkio, % 100eko eta % 50eko hobariekin, hurrenez hurren –, Isabel Diazek gobernatutako eskualdeak baino zergadun aberats gehiago irabazi dituztela.
Cinco Días egunkari ekonomikoak argitaratutako datuen arabera, 2012. urteaz geroztik, praktikan kargarekin amaitu ondoren, Madrilek aberastasun handiko aitortzaileen % 25 irabazi du; Aragoik, berriz, % 166tik gorako igoera izan du, Balearrek % 32koa eta Valentziak % 30ekoa. Eta hori guztia ahaztu gabe Madrilek duen hiriburutza-efektua, zeinak eragiten baitu aberastasun asko modu naturalean finkatu izana erkidego honetan. Gipuzkoaren kasuan, Ondarearen gaineko Zergaren zergadunen kopurua 1.099 handitu da 2015. urteaz geroztik, Foru Ogasunaren diru-kutxari 68,6 milioi euroko ekarpena eginez joan den ekitaldian.
Andaluziako Juntako presidente Juan Manuel Moreno Bonillak Kataluniari aberatsak lapurtzeko ondarearen gaineko zerga kentzea justifikatzen duenean, bere eskualdeko garapen ekonomiko eta sozialera baliabide gehiago bideratzeko moduaz gehiago arduratu beharko luke. Esate baterako, Hezkuntzaren atalean, aurten ikasle bakoitzeko gastua 5.442 eurokoa izan da, eta Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 9.868 eurokoa, hau da, Andaluzian baino % 81 gehiago, azken hori Estatuko rankingaren atzetik baitago Madrilen atzetik. A zer kasualitatea!
Osasunaren arloan, egoera are okerragoa da; izan ere, 2020an – Dauden azken datuak – Andaluzia zen biztanleko osasun publikoan inbertsio gutxien egin zuen Estatuko autonomia-erkidegoa. Osasun Ministerioaren datuen arabera, Andaluziako Juntak herritar bakoitzeko 1.398 euro baino ez zituen gastatu, EAEk baino 550 euro gutxiago. Izan ere, azken hori da Estatuko buru kontzeptu horrengatik, 1.948 euro batez beste.
Andaluziako lider kontserbadorea herritarren per capita BPG handitzeko balioko duten politika ekonomikoak ezartzeaz (17.747 euro) eta langabezia-tasa handia ( % 18,2, EAEn % 9,2) murrizten saiatzeaz ere arduratu beharko litzateke.
Egoera hori eta ziurgabetasuna ikusita, atzeraldi handi baten bezperan, badirudi egokia eta arduratsua dela zergak ez jaistea. Ez da izango PPk aldarrikatzen duen ideologia neoliberala kosta ahala kosta ezarri nahi izatea, eta horregatik egun gutxi barru herrialde oso bat hondatzeko arriskuan jartzea, Erresuma Batuari bere lehen ministroaren zentzugabekeriagatik gertatu zaion bezala. Beste garai batzuetan.