2023rako Estatuko Aurrekontu Orokorrek berriro nabarmendu dute pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren (PFEZ) gabezia handienetako bat, azken urteetako eskemari eutsi baitio lanaren etekin garbien murrizketa aplikatzeko orduan. Gaur egun zerga hau sortuta dagoen bezala, bi ondorio negatibo mota sortzen dira.
Lehenengoa, aplikazioan orokortasun-printzipioa hausten duela da, eta horrek zergaren ekitateari eragiten dio, birbanaketa-boterea mugatuz, Complutense Unibertsitateko Ekonomia Aplikatuko katedradun José Félix Sanzek adierazi bezala. Hori horrela da murrizketa horrek eraginkortasun-kostu handiak eragiten dituelako, errenta ertainak dituzten langileen marjina-tasa eraginkorrek gora egiten dutelako.
Horrek esan nahi du murrizketaren phase-out izeneko segmentua, etekin garbien (15.000 eta 21.000 gordin) 14.047,5 eta 19.747,5 euro bitarteko maila berrien artean dagoena, 2023rako Estatuko Aurrekontu Orokorren artikuluetan jasotzen den bezala, murrizketa bere gehieneko baliotik (6.498 euro) erabat desagertuko dela datorren urtean. Horrek eragin gaiztoa eragiten du bazterreko tipoen magnitudean.
Horrela, maila horien artean dauden errenta baxuenek % 50etik gora egiten dute beren marjinala; horrek esan nahi du errenta-zati horrengatik 300.000 eurotik gorako errenta-maila balu bezala ordaindu beharko dituztela zergak.
Zergadun apalago horiek irabazten duten 100 euro gehigarri bakoitzeko 150 euroko murrizketa galtzen dela nabarmentzen da, eta horri tarifaren % 24ko tasa marjinala gehitu behar zaio; horren ondorioz, 50 euro Ogasunaren eskuetara joaten dira.
Faktura fiskala handitzea
Aditu horren iritziz, murrizketa hori berriz aztertzeko hautagai sendoa izan beharko litzateke, nahiz eta Ogasunak horri buruz hartutako azken erabakia jarraitua izan den, azken urteetan egindako aldaketen ibilbideari jarraituz.
Hori ezabatzeak faktura fiskala handitzea ekarriko luke errenta-maila txikienentzat, baina urrats zuzena litzateke zergaren ekitatean.
Ogasunak egunkari honi adierazi dionez, efektu hori nola ezaba litekeen aztertzen ari dira, baina kontua da Aurrekontuen artikuluek PFEZaren Legearen 20. artikuluaren aldaketa baino ez dutela aurreikusten, lanaren etekin garbia murriztuko duten maila berriak sartuz.
Kenkari hori aplikatzeko distortsio hori tarifa eta PFEZaren gainerako elementuak inflazioaren bilakaerara ez igotzeak sortzen duen eraginari gehitzen zaio. Erkidego batzuek errenta-maila jakin batzuetan eguneratzeak egin badituzte ere beren tarte autonomikoan, neurri hori tarte guztietara ez orokortzeak fiskalitatea handitzea dakar, hotz-hotzean. Katedradun honek egindako lanen arabera, inflazioaren arabera zerga ez eguneratzearen ondorioak askoz ere nabarmenagoak dira errenta baxuagoen agregatuan diru-sarrera handiagoenetan baino.
Inflazioa, pobreen zerga erantsia
Horrela, inflazioa pobreen zerga erantsia dela dioen esaera herrikoia errealitate bat dela baieztatzen da. 2021ean PFEZ ez deflaktatzeagatik 4.110 milioi euroko guztizko kostuaren barruan, KPIa % 6,5ean amaitu zenean, ikus daiteke errenta ertainak eta baxuak direla kaltetuenak. Zehazki, % 65,1 (2.671 milioi euro) 0 eta 36.000 euro arteko errenta-mailekin bat dator.
Zerga Agentziaren datuen arabera, errenta-atalase horren barruan biltzen da zerga horren aitorpen gehien: 18 milioi aitorpen inguru, 21 milioiren % 85,8. Errenta-muga hori zerga horren bidez biltzen denaren % 56 ere bada.
Aditu honen lanak ematen dituen datuek kostu hori % 80,29ra igotzen dute, inflazioa kontuan hartzen ez delako, errenta-muga 48.000 eurora arte handituz gero.
Beraz, maila horretarainoko gainkostu fiskala 3.300 milioi eurokoa da. 60.000 eurotik gorako errenten kasuan, inpaktua askoz handiagoa da, eta batez beste 872 euro gehiagoko zerga lortzen da aitorpen bakoitzeko 120.000 eurotik gorako errenten kasuan.