Gobernuak urtea amaitu baino lehen Diputatuen Kongresuan onartzea aurreikusten duen Enpresa Berrien Ekosistema Sustatzeko Legeak, startup legea izenez ezagunagoa denak, akzioen gaineko aukeren (stock options) zerga-salbuespena hobetuko du, gaur egungo 12.000 eurotik 50.000 eurora – hori bai, duela bost urte baino gutxiagotik jarduten duten startupen baldintzapean –, orain Legebiltzarrean izapidetzen ari den lege-proiektuan aurreikusitakoaren arabera. Gainera, likidoak egiten diren unera atzeratzen du zerga, dela enpresa burtsara ateratzeagatik, dela saltzeagatik. Aldaketa horiek startupek beren langileei ordaintzeko metodo honen aldeko apustua egitea sustatuko dute, ekintza mamuen (phantom shares) aurrean. Azken urteotan, ekintza horiek indartsu hazi dira, bai kotizatu gabeko startupen artean, bai kotizatu gabekoen artean.
Phantom share-ak ordaintzeko formula bat dira, eta, horren bidez, enpresak eskubide ekonomikoak ematen dizkio langileari, konpainiaren akzio baten titulartasunaren parekoak. Fikziozko tituluak dira, eta ez dute eskubide politikorik, stock options-ak ez bezala. Akzioak erosteko aukerak emateak, aldiz, dilutiboki eragiten du konpainiaren kapitalean, eta, merkatutik azaldu dutenez, zenbait zalantza sortzen ditu haren tratamendu fiskalari buruz, eta adituek zalantzan jartzen dute lege berria indarrean sartzean argituko ote diren.
Akzioak erosteko aukerak laurogeita hamarreko hamarkadaren amaieran sartu ziren Espainiako enpresa-mapan, Telefonicaren eskutik. Polemika handia sortu zen orduko Gobernuaren zergapetzea gogortzeko, langile batek lortutako edozein errenta arruntekin parekatuz, eta akziodunen kontrola areagotuz. David Miranda Osborne Clarke abokatu-bulegoko bazkideak adierazi duenez, orain arte Espainiako stock optionsen fiskalitatea anomalia bat da Europako gainerako herrialdeen aurrean, Alemaniaren kasuan izan ezik.
Zergak ordaintzen amaitzeko arriskua
Mirandaren arabera, Gobernuak stock optionen tributazioa likidezia-leiho bat sortzen den unera atzeratzeko hartutako erabakia positiboa da, baina hamar urte igaro ondoren zero balio duten “startupen” akzioen bidez zergak ordaintzen amaitzeko arriskua dagoela onartzen du, horiek izateari utzi diotelako.
Mónica San Nicolás, KPMG Abokatuko konpentsazio orokorreko zuzendari, kontseilari eta zuzendarien iritziz, “taldeek enpresa berriak merkaturatzeko eta sendotzeko sortutako balioa aitortzen duten ordainsari-sistemak fiskalki laguntzea, stock options, adibidez, motibazio-elementu argia izango da, talentua erakarriko duena gure herriarentzat eta nazioartean lehiakorrago egingo gaituena”.
Azkenaldian, ordea, suspertzen ari diren enpresek ekintza mamuen aldeko apustua egin dute. Holaluzeko BME Growth-en, Catenon teknologikoan edo Sngular aholkularitza teknologikoan gertatzen da hori. Azkena Hannun izan da, Burtsako Merkatu Alternatiboan (MAB) egindako azken debutetako bat. Altzari jasangarriak saltzeko plataformak ekintza fantasmen bidezko pizgarrien plan bat du, eta 2021a itxi arte 421.924 euro eman zizkien langileei ordainsari mota horren bidez.
Merkatuko iturriek diotenez, phantom share-ak BME Growtheko kideen artean erabiltzen badira ere beren plantilla eta zuzendaritza ordaintzeko metodo gisa, enpresa horiek ekintzaren benetako balioari lotutako ordainketa-sistemak erabiltzera jo beharko lukete, hala nola akzioen gaineko aukerak edo tituluak ematea. Hala ere, onartzen dute ETEen merkatuaren likidezia faltak eta haien aldakortasun handiak, bai eta zergapetzeak ere, ez dietela mesede egin stock options-ei.
Pizgarri-planak
BME Growth, Alba Finantza Korporazioa, March familiaren finantza holding haratago, phantom shares programa bat du aspaldidanik, bere kontseilarien ordainsariei buruzko urteko txostenen arabera.
Estatu Batuetako enpresa-kulturan ohikoa da startup zein enpresa tradizionalek pizgarri-planekin ordaintzea enplegatuei. Pol Gomà, Capboarden sortzaileetako bat, Europan ekitya, inbertitzaileak eta pizgarri-planak kudeatzeko diseinatutako plataforma, AEBetako konpainiek phantom share-etarako zein akzioen gaineko aukeretarako erabiltzen duten kapital sozialaren batez bestekoa % 15 da. Espainiako startup-en ehunekoa baino askoz handiagoa.
Espainiako startup kotizatu gabeen artean, une honetan phantom share-ak ematea lehenesten da stock options-ekin alderatuta. Une honetan, % 95eko tartea dago phantom share-etarako, eta % 5ekoa stock options-etarako. Espero dugu lege berriarekin portzentajeak orekatzea, ziurtatu du Gomak. Capboardek AEBetako, Mexikoko, Holandako, Erresuma Batuko edo Israelgo 1.100 enpresa ingururi ematen die zerbitzua.