Euskadiko biztanleko osasun-gastua Estatu espainiarreko handiena da, 1.991 euro per capita, Osasun Publikoaren Defentsarako Elkarteen Federazioaren (FADSP) arabera. Ondoren, Asturias (1.932 euro) eta Nafarroa (1.915 euro) daude. Euskal Autonomia Erkidegoari eta Nafarroari dagokienez, kopuru hori % 10 eta % 8 igo da, hurrenez hurren, aurreko urtearen aldean.
Izan ere, EAEko aurrekontuek 4.352 milioi euro esleitu zizkioten osasunaren kapituluari 2022rako, 2021ean baino % 4 gehiago. Kopuru horretatik, Osakidetzak, Euskal Osasun Zerbitzuak, 3.601 milioi izan ditu eskura. Nafarroan, berriz, 2022rako osasun aurrekontua 1.260 milioi eurokoa izan zen. Zifra horrek sei milioi euroko igoera dakar, aurreko ekitaldiarekin alderatuta.
Azken igoera horiek, inbertsioei eta osasun-gastuari dagokienez, covid-19aren okerrenaren ostean sistema indartzeko beharrari erantzuten diote, baina profesional batzuek “gutxiegitzat” jo dituzte.
Euskadik, adibidez, azken hamarkadetan bularra atera du herritarren itxaropenen araberako osasun-sistema bat izateagatik, eta osasun-krisiak sektore osoa soken aurka jartzen zuela ikusi du. Eta nahiz eta egia izan malgutasuna izan duela denboraleari aurre egiteko eta kolapsoa saihesteko (hala ondorioztatzen da Euskal Osasun Sistemak COVID-19aren pandemiaren aurka emandako erantzunari buruzko txostenean, Euskal Herriko Unibertsitateak 2020ko urtarriletik 2021eko urtarrilera bitartean bildutako datuetan oinarrituta egina), beharrezkoa izan da eskualdeko administrazioak erronka larrienei aurre egiteko asmo sendoa izatea.
Erronka horiek honako hauek dira: “pandemiari aurre egiten jarraitzea, osasun-sistemaren funtzionamendu normala berreskuratzea, azpiegiturak modernizatzea, ikerketaren alde egitea eta desberdintasunik gabeko osasuna lortzea, gertuagokoa eta pertsonen zerbitzukoa”, Gotzone Sagardui Osasuneko sailburuak duela ia urtebete adierazi zuen bezala, bere sailari buruzko 2022rako Aurrekontuen Lege Proiektua zehaztean.
Ildo horretan, Eusko Jaurlaritzak Osasun Publikoaren Lege Proiektua onartu zuen joan den uztailean Gobernu Kontseiluan, euskal herritarrek osasun-arloan dituzten behar eta eskari berriekin bat datorren lege-esparru bat sortzeko. Helburua: osasun-sistemari eraginkortasun handiagoa ematea.
Nafarroako inbertsioak
Nafarroako aurrekontu-esleipena ildo beretik doa. Inbertsio berrietarako aurreikusitako helburuen artean, nabarmentzekoak dira Lehen Mailako Arretako pertsonal sanitarioa indartzea, profesionalek eta herritarrek egindako eskaera historikoetako bat; osasun mentaleko arreta eta prebentzioa hobetzea edo 2021-2024ko Tuterako Osasun Barrutiko Plan Estrategikoa ezartzea, besteak beste, Zainketa Intentsiboetako Unitateetan (ZIU) eta Tuterako Reina Sofia Ospitaleko ebakuntza-geletan instalazioak eta teknologia hobetzea eta egokitzea.
Euskadi eta Nafarroa nabarmentzen dira osasun arloko gastuagatik, baina baita sektorearen barruko ikerketa eta berrikuntza arloetan egindako apustuagatik ere, bi lurraldeek partekatzen duten beste indarguneetako bat.
Euskadiko eta Nafarroako osasun-ikerketako ekosistemak hainbat erakunde publikok eta pribatuk osatzen dituzte, eta, osasun-klusterrekin batera, bi lurraldeak Europako buruan jartzen saiatzen dira I+G+b arloan.
Jardueraren azken datuek erakusten dutenez, bi lurraldeetan hobetu da kapitulu hori. Hala ere, helburu garrantzitsuak daude aurretik, lehiakortasun handiagoa lortzeko, hala nola ikertzaileen kopurua handitzea, sektorea erabat digitalizatzea, nazioarteko proiektu lehiakorretan parte hartzea edo finantzaketa hobetzea.
Lehiakortasun handiagoa lortzea
Jardueraren azken datuek erakusten dutenez, bi lurraldeetan hobetu da kapitulu hori. Hala ere, helburu garrantzitsuak daude aurretik, lehiakortasun handiagoa lortzeko, hala nola ikertzaileen kopurua handitzea, sektorea erabat digitalizatzea, nazioarteko proiektu lehiakorretan parte hartzea edo finantzaketa hobetzea.
Osakidetzaren Bioaraba, Biocruces Bizkaia, Biodonostia eta Kronikgune institutuak ikerketa eta berrikuntza sanitarioaren oinarri dira gaur egun Euskadin. 2022-2025 Euskadiko Osasuna Ikertzeko Estrategian jasota dauden hamarkadako erronka handien inguruan, hainbat proiektu egin ditu: medikuntza pertsonalizatua eta terapia aurreratuak, gailu eta teknologia medikoak, osasun digitala eta big data, neurozientziak eta osasun mentala eta zahartze osasungarria.
2021ean, BIOEF Ikerketa eta Berrikuntza Sanitarioko Euskal Fundazioak koordinatutako lau Ikerkuntza Sanitarioko Institutu (OII) horien I+G lanak eta azterketa kliniko aktiboak 1.833 izan ziren. Onkologia eta neurologia arloetara mugatutakoak nabarmentzen ziren. Era berean, arreta berezia merezi du ekoizpen zientifikoaren kopuruak, argitalpenak % 40 igo baitira 2016 eta 2021 artean, bai eta argitalpenen kalitatea hobetu ere ( % 61, 2016an, aldiz, % 48). Iaz, 2.817 pertsona zeuden profesionalki inplikatuta EAEko lau OIIetan. Horietatik 1.831 emakumeak ziren eta 986 gizonak.
Osasun Sailerako aurrekontua 2022an, zehazki ikerketa sanitarioko lau institutuen eta BIOEFen ardurapeko ikerketa-kapitulurako, % 15,5 hazi zen aurreko ekitaldiaren aldean, eta 25,2 milioi eurora iritsi zen.
Bioosasunaren sektorea
Bioosasunaren sektorea goraka doa. EAEn BPGren % 2 baino gehiago sortzen du, eta ehun enpresak 1.880 milioi euro baino gehiago fakturatu zituzten 2021ean, aurreko ekitaldian baino % 8 gehiago. Gainera, mila enplegu berri sortu zituen aldi horretan – 2020an baino % 11 gehiago –, eta gaur egun sektorean lan egiten duten 10.000 profesional inguru sartu dira.
Euskadin, Basque Health Clusterrak hamarkada bat baino gehiago darama sektoreko eragile nagusien indarrak batzen. Gaur egun, Euskadiko bioosasunaren sektoreko 200 enpresetatik 91k osatzen dute. Horiek guztiek, guztira, 134 milioi euro baino gehiago bideratu dituzte ikerketara eta garapenera, eta 8.000 pertsona baino gehiagori ematen diete lana industria arloan bakarrik. 2020an 1.400 milioi fakturatu ziren, eta Basque Health Clusterraren jarduera EAEko BPGren % 1,45 da.
Nafarroan, guztira 80 enpresa sartu dira aurten bertan sortutako Nafarroako Osasun Klusterrean, 800 milioi euroko fakturazio-mailaren arduradunak. Ekimen berri honen helburua izan da azken bost urteetan % 20ko hazkunde-ahalmena izango duen sektorea bultzatzea, IdiSNAko langileei ikerketan mila pertsona gehiago gehitzeko gai izango dena, beste 2.500 industria-prozesuetan eta ia 28.000 laguntza-zerbitzuetan.