Antonio Cancelo Mondragon Korporazioko presidente ohi eta Eroskiren sortzaileak, duela zenbait urte Donostian emandako hitzaldi batean, oraindik urrun zegoen etorkizun baten erronkei ahalik eta ondoen aurre egiteko enpresek izan behar duten eraldaketari buruz zioen. Eta etorkizun hori, oraina bihurtu da, eta aurretik eraman gaitzakeen iragana bihurtuko da, adimenez eta azkartasunez garaiz erreakzionatzeko gai ez bagara.

Helburua da pertsonak enpresa-proiektuen garapenaren ardatz gisa jartzea, abiapuntutzat hartuta ezagutza funtsezko faktore bat dela hazkunde ekonomikoan eta baliabideak sortzeko gaitasunean, batez ere bizi garen paradigma-aldaketaren garai honetan. Teknologiaren eta digitalizazioaren agerpenari esker, lanbide eta lanpostu asko, orain arte beharrezkotzat eta ezinbestekotzat jotzen genituenak, desagertzen ari dira, eta beste batzuengatik ordezkatzen dira, non beste faktore ukiezinago batzuk nagusitzen diren, non ezagutza funtsezko oinarria den.

Horregatik, enpresek ezin dute langileen gaitasuna eta talentua gutxietsi, haien esku egongo baita proiektuaren sendotzea eta etorkizuna. Enpresa-proiektua partekatzea elementu kualitatibo garrantzitsua da, erakundearen parte diren pertsonen konfiantzaren, komunikazioaren gardentasunaren eta parte-hartzearen bidez, etorkizunean arrakastatsuak diren eta ingurunean oso errotuta dauden konpainiak izan nahi baditugu.

Aldaketa-prozesu batean gaude maila guztietan, eta irtenbide irudimentsuak behar ditugu, premiaz aurre egin behar diegun erronka berriei eraginkortasunez erantzuteko. Eraldaketa digitalak orain arte gure artean ohikoak izan diren jarduera-parametro asko aldatu dizkigu, eta erakundeak askoz zeharkakoagoak izatea eragin du. Horri gehitu behar zaizkio trantsizio energetikoa, Ukrainako gerrarekin larriagotua, eta bilakaera demografiko kaltegarria, talentua erakartzea zailtzen duena. Azkenik, eta ez garrantzi gutxiagokoa, belaunaldi gazteak ematen ari diren ikuspegi desberdina, ezinbestean haiekin lan egin behar baita enpresa-eredu berri horretan txertatzen saiatzeko, ezinbestean humanistagoa izan behar baitu.

Hori dela eta, Fabrika, enpresen kultur eraldaketarako errendimendu handiko zentroa, Adegi patronalak enpresa-antolaketarako eredu berri bat ezartzeko proiektatua, joan den ostiralean inauguratu zen Donostian, eta konpainiek beren etorkizuna ziurtatzeko dituzten erronka garrantzitsu horiei etorkizuneko erantzun sendoa ematen saiatzen da.

Zentro hori aitzindaria da nazioartean, eta bere jarduera ez da soilik enpresa-eremura mugatzen (bertatik sortu zen), baizik eta administrazio publikora, ikastetxeetara, ikerketa-zentroetara eta abarretara ere iristen da. Izan ere, paradigma berrian modurik onenean kokatzeko erakundeek beren gain hartu behar duten berroneratze horrek zabala izan behar du, eta gizarte osoari eragin behar dio.

Fabrikaren beste elementu garrantzitsu bat da bokazio unibertsalarekin jaio zela, enpresa-eredu berri baterako trantsizioak erakunde guztiei eragiten dielako, haien leku geografikoa, tamaina eta izaera publikoa edo pribatua edozein izanik ere, eta ez Gipuzkoara mugatuta, baizik eta herrialde-proiektu gisa, eta Euskaditik haratago doan proiektu gisa, konpainien eraginkortasun handiagoa eta pertsonen ongizatea, oro har, bilatzeko asmo horretan.

Ildo horretan, Fabrikak Elkargiren urratsak jarraitu nahi ditu, jaio eta denbora gutxira Estatu osoko lehen EBB bihurtu baitzen. Elkargi duela 40 urte baino gehiago sortu zen Adegin, enpresa txiki eta ertainek garai hartan zituzten finantzaketa-arazoei erantzuteko. 2022an 455 milioi euroko abalak formalizatu ditu, hau da, aurreko ekitaldian baino % 23 gehiago. Elkargi finantza-hub bihurtu da, eta 100 milioi euro arteko finantzaketa duten enpresa ertain eta txikiei ere laguntzen die, Europako Inbertsio Bankuarekin (EIB) dituen akordioei esker, eta bere jarduera zabalduko du autonomoetan eta kultura-sektoreko enpresetan.

Adegiren fabrikatik ere atera zen duela 27 urte, ELA, LAB, CCOO eta UGT sindikatuekin batera, Geroa enpleguko BGAEa abian jartzeko ekimena, langileek erretiroan pentsio publikoaren osagarria izan zezaten. Geroa ekimen arrakastatsua izan zen Estatu osoan, eta, haren kudeaketa eta funtzionamendu onari esker, Sanchezen Gobernua erreplikatzen ari da Espainiako enpresetan ezartzeko; izan ere, kontraesanean, lidergo eta babes instituzionalik ezagatik, enpresarien eta sindikatuen utzikeriagatik – batzuk arrazoi ekonomikoengatik eta beste batzuk arrazoi ideologikoengatik – eta euskal finantza-erakunde batzuen ageriko interesengatik, haien garapena ez da inoiz Euskadi osora proiektatu. Gaur egun, Gipuzkoako langileen % 36k Geroaren babesa eta estaldura dute, eta bazkide erretiratuen artean 198,40 euroko batez besteko pentsio osagarria banatzen dute errenta gisa.

Gipuzkoa beti izan da lurralde berritzailea enpresaren munduan ekimen berritzaile arrakastatsuak abian jartzeko orduan, eta nazioarteko erreferente handi ere bihurtu dira, Mondragon kooperatiba-mugimenduaren kasuan bezala, mundu osoko industria-oinarriko gizarte-ekonomiako enpresen adibiderik onena baita.

Garai batean herri honetan hain errotuta zegoen auzolanaren kulturatik abiatuta, komeni da nabarmentzea langileek enpresetan parte hartzeko duten ereduaren funtsezko zeregina, hala nola CAF tren-fabrikatzailearen kasua, sektoreko lider handienetako bat bihurtu baita nazioarteko kontzertuan, eta funtsezko pieza euskal industria-ehuna garatzeko, konpainia bultzatzailea baita. Eta hori guztia, Beasaingo erabakigunea mugitu gabe. CAFen kapitalaren % 24,97 langileen esku egoteak azaltzen du euskal multinazional honek hamarkada hauetan guztietan izan duen ibilbide arrakastatsua.

Lurralde horretatik sortu zen, halaber, Arizmendiarrietako Lagunen Elkarteak (ALE) garatutako enpresan langileek parte hartzeko euskal eredu inklusiboa. Eusko Legebiltzarreko talde guztien aho bateko babesa izan arren, badirudi justuen ametsa lo dagoela, erakundeek ez baitute erabaki hori hartzen.

Euskal erakundeei dagokienez, Gipuzkoako Foru Aldundia da langileek enpresetan parte hartzea argi eta garbi sustatzen duen erakunde bakarra, kapitalaren parte izan nahi duten pertsonei PFEZaren kenkari fiskalen programa bati esker. 2021eko ekitaldian, 113 enpresatako 612 langilek erabaki zuten konpainiaren kapitalean partaidetza bat hartzea, 6,7 milioi euro ordainduta. Enpresen baitan gertatzen ari den prozesuaren beste froga bat, antolaketa-eredu parte-hartzaileagoak eta humanistagoak lortzeko bidean.

Egilea Andoni Beitia