Arantxa Tapia, Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Jasangarritasun eta Ingurumeneko Sailburua.
Guztiontzako hazkunde ekonomiko jarraitua, inklusiboa eta jasangarria, enplegu betea eta produktiboa nahiz lan duina sustatzea da Garapen Jasangarriko zortzigarren helburuaren xede nagusia. Izan ere, hazkunde ekonomikoak indar positiboa izan behar du planeta osoarentzat. Horregatik, ziurtatu behar dugu finantza-aurrerabideak enplegu txukunak eta egokiak sortzen dituela, ingurumena kaltetu gabe. Lan-eskubideak babestu behar ditugu, eta, behingoz, desagerrarazi behar ditugu esklabotza modernoa eta haurren lana. Era berean, beharrezkotzat jotzen da munduko baliabideen ekoizpena eta kontsumo eraginkorra pixkanaka hobetzea eta hazkunde ekonomikoa ingurumenaren degradaziotik bereizten saiatzea.
Langabezia da gure herrialdeko erronka larrienetako bat. Krisi ekonomikoak Espainian eragindako enplegu-suntsiketa eta ziurgabetasun-egoeran sortutako enplegua dira desberdintasunaren igoeraren eta pobreziaren eta gizarte-bazterketaren profilen aldaketaren iturri nagusia. Hazkunde ekonomiko inklusibo eta iraunkor batek aurrerapena bultza dezake, enplegu egokiak sor ditzake guztiontzat eta bizi-estandarrak hobetu ditzake.
GJHen zortzigarren helburua lor-tzeko, aditu batzuen iritzian finan-tza-sistemaren erreforma sakona egin beharko da, zorraren igoerari, ziurgabetasun ekonomikoari eta merkataritza-tentsioei aurre egiteko, eta, aldi berean, bidezko ordainsaria eta gazteentzako lan duina sustatu beharko dira.
Izan ere, ekonomiak suspertzen hasi ahala, munduko langabezia-tasak beherakada esanguratsua izan du. Hala ere, gazteen langabezia-tasak helduena baino askoz handiagoa izaten jarraitzen du, eta horrek adierazten du oraindik ere zailtasunak daudela gazteei enplegu-aukerak bermatzeko. Hori da COVID-19ak eragindako pandemiaren ondorioz atzerakada handia izan duen GJHetako bat. Lanaren Mundu Erakundearen arabera, kalkulatzen da 2020an lanordu guztien % 8,8 galdu zela, hau da, urtebetean lan egindako orduen baliokidea, lanaldi osoko 255 milioi langilerekin. Hori dela eta, Nazio Batuek ibilbide-orri bat prestatu zuten COVID-19ari berehalako erantzun sozioekonomikoa emateko, herrialdeei susperraldi sozial eta ekonomikorako bidean babesa emateko eta, horrela, garapen iraunkorrago bat lortzeko, munduko ekonomia erresilienteagoa izan dadin etorkizuneko asalduren aurrean.
Lan-munduaren azterketa modu integralean egin behar da, eta merkatuaren dinamikak nahiz ordaindu gabeko lanarenak hartu behar ditu bere barnean. Dinamika horiek etxeen barruan egiten dira, gizarteen onurarako, eta, gainera, ekonomiaren funtzionamenduari eusten diote. Eskualdeko enplegu kopurua handitzeaz gain, haien kalitatea ere hobetu behar da.
Pobrezia desagertaraztea
Pobrezia desagerrarazteko, enplegu egonkorrak eta ondo ordaindutakoak baino ez dira erabiliko. Horregatik, funtsezkoa da mundu osoan enplegu osoa eta produktiboa eta lan duina sustatzea. Nazio Batuen arabera, mundu mailan, 2016tik 2030era bitartean, lan-merkatura sartzen diren pertsonek lan-adinean dagoen munduko biztanleriaren hazkunde-erritmoari eusteko, 470 milioi enplegu behar dira. Kopuru hori urtean 30 milioi enplegu ingurukoa da. Gainera, lan horiek txukunak izan behar dute, hau da, diru-sarrera justua, lantokiko segurtasuna eta familientzako gizarte-babesa ekarriko duen ekoizpen-jarduera izan behar dute.
Euskadiren kasuan, Laneko eta Gizarte Segurantzako sailburuorde Elena Pérez Barredok ziurtatu duenez, Ikuskaritza tresna da enpresek lan-baldintza onenak eskain ditzaten, langileengan eta haien eskubideetan inbertituz. Barredok nabarmendu du Euskadin Ikuskaritza indartu egin dela, eta dagoeneko abian jarritako neurriak aipatu ditu, hala nola ikuskatzaileen eta ikuskatzaileordeen plaza gehiago sortzea, “funtzio publiko horretara sartzeko aukera-berdintasuna helburu izan dadin” lehen aldiz bekak emateko deialdia egitea, edo baliabide materialak eta teknologikoak indar-tzea, hala nola iruzurraren aurka borrokatzeko tresna, arintasun handiagoa ematen baitu, mugikortasuna hobetzen baitu eta izapideak arintzen baititu.
Idoia Mendia lehendakariorde eta Lan eta Enpleguko sailburuak iragarri du Enpleguaren aldeko Itun Soziala sustatuko dela, “enplegu duina berdintasun-baldintzetan bermatzeko eta jarduera ekonomiko lehiakorra, iraunkorra eta arduratsua bultzatzeko”. Gaineratu duenez, “hurrengo hamarkadan lan duina eraikitzen jarraitzeko oinarri sendoa izango da”. Mendiak adierazi du zuzentzen duen Sailak bete dituela araugintza- eta plangin-tza-ikuspuntutik planteatutako helburu guztiak, aurrera egin dela Lanbideren eraldaketan, eta pertsona guztientzako aukera-berdintasunean aurrera egiteko proiektuak abiarazi direla. Horri guztiari, hiruhileko honetan onartzea aurreikusten den Enplegu Legea gehituko zaio; bertan, lehenengo aldiz, lan duinaren printzipioak jasoko dira. Lehendakariordearen iritziz, legegintzaldiaren bultzada berritzaile eta eraldatzailea “oso arrakastatsua izan da, ezin da agortu Legebiltzarra desegiten denean, eta lankidetzarako eta konpromiso partekaturako espiritu horrekin jarraitu behar du”. Horregatik guztiagatik, “egokitzat jo dugu Enpleguaren aldeko Itun Soziala bultzatzea, enplegu duina berdintasun-baldintzetan bermatzeko eta jarduera ekonomiko lehiakorra, jasangarria eta arduratsua bultzatzeko. Etorkizunari beste begirada bat eman nahi diogu”.
Langabezia-tasa
Euskadin 13.400 pertsona daude langabezian, eta tasa % 8,32ra igo da. Garrantzitsua izan da Euskadiko langabezia-tasak uztailetik irailera bitartean izan duen gorakada, % 8,32ra arte. Langabeen kopuruak gora egin du (13.400 pertsona gehiago) aurreko hiruhilekoaren aldean (88.500 per-tsona gehiago), % 17,88ko igoerarekin. Ondorioz, langabezia-tasa 1,19 puntu igo da. Gainera, lan-merkatuak 2.800 enplegu suntsitu zituen. Zifra horiekin, Euskadi langabezia-tasa txikiena duen laugarren erkidegoa da, Balear Uharteek (% 5,72), Kantabriak (% 7,48) eta Aragoik (% 7,77) gaindituta. Aurreko urteko hiruhileko beraren aldean, 1.700 langabe gehiago daude.
Hala ere, Espainiak landunen errekorra ezarri du: 21,26 milioi pertsonak egiten dute lan, inoiz baino gehiago, hirugarren hiruhilekoko Biztanleria Aktiboaren Inkestaren arabera. Bigarren hiruhilekoan baino 209.000 langile gehiago dira, egun horietan ohi baino gehiago.
Langabeen kopuruak ere gora egin du, 2,86 milioiraino eta % 11,84ko tasarekin, 92.700 langabe gehiago, urte sasoi horretan datu horrek behera egin ohi badu ere. Zifra horiek lan-merkatuaren sendotasuna adierazten dute, baina badirudi egoera global konplexuaren ondorioei ere eragiten dietela, hala nola inguruko herrialdeetako moteltze ekonomikoari, interes-tasa handiei edo inflazioaren erosteko ahalmenari egindako haginkadari, azken hilabeteetan moteltzeko bideari ekin ondoren irailean berriro ere gora egin baitzuen.
Euskadira bueltan, langabezian dauden 25 urtetik beherako gazteen kopurua 22.700 pertsonakoa izan zen hirugarren hiruhilekoan. Aurreko hiruhilekoan baino 6.200 gehiago, % 37,58. Euskadi izan zen aurreko udan landunen kopurua jaitsi zen bost autonomia-erkidegoetako bat, Madrilgo Erkidegoarekin (15.700), Andaluziarekin (3.800), Kanariar Uharteekin (1.300) eta Asturiasekin (1.000) batera. Langabeen kopuruari dagokionez, igo egin zen Madrilgo Erkidegoan (37.600 langabe gehiago), Andaluzian (30.700 langabe gehiago), Euskadin (13.400 langabe gehiago), Asturiasen (13.400 langabe gehiago), Katalunian (8.600 langabe gehiago), Gaztela eta Leonen (6.000 langabe gehiago), Nafarroan (2.100 langabe gehiago) eta Errioxan (3.700 langabe gehiago).
Kalitatezko enplegu duina sustatzeko estrategian, Lanbide da Eusko Jaurlaritzaren tresna nagusia.
8. helburuaren xedeak ezagutuz
Hasteko, per capita hazkunde ekonomikoari eustea, egoera nazionalen arabera, eta, bereziki, barne-produktu gordinaren urteko % 7ko hazkundea, gutxienez, gutxien aurreratutako herrialdeetan.
Produktibitate ekonomikoaren maila altuagoak lortzea dibertsifikazioaren, modernizazio teknologikoaren eta berrikuntzaren bidez, besteak beste, balio erantsi handiko sektoreetan eta eskulanaren erabilera intentsiboan oinarrituta.
Horretaz gain, ekoizpen-jarduerak, lanpostu zintzoak sortzea, ekintzailetza, sormena eta berrikuntza bultzatuko dituzten garapen-politikak sustatzea, eta mikroenpresen eta enpresa txiki eta ertainen formalizazioa eta hazkundea sustatzea, baita finantza-zerbitzuak eskuratuz ere.
Munduko baliabideen ekoizpen eta kontsumo eraginkorra pixkanaka hobetzea, 2030. urtera arte, eta hazkunde ekonomikoa eta ingurumenaren degradazioa bereizten saiatzea, Kontsumo eta Ekoizpen Jasangarriko Modalitateei buruzko Programen Hamar Urteko Esparruaren arabera, herrialde garatuetatik hasita.
Bestetik, 8. helburuak, hemendik 2030era, enplegu osoa eta produktiboa eta lan duina lortu nahi ditu emakume eta gizon guztientzat, baita gazteentzat eta desgaitasunen bat duten pertsonentzat ere, eta balio bereko lanagatik ordainsari berdina ematea.
Enplegaturik ez dauden eta ikasketarik egiten ez duten eta gaikuntzarik jasotzen ez duten gazteen proportzioa nabarmen murriztea eta berehalako neurri eraginkorrak hartzea nahitaezko lana desagerrarazteko, gaur egungo esklabotza-moldeak eta pertsonen salerosketa bertan behera uzteko, eta haurren lan-molde okerrenak, haur soldaduak biltzea eta erabiltzea barne, debekatzea eta ezabatzea ziurtatzeko, eta, hemendik 2025era, haurren lanari amaiera ematea, modu guztietan.
Halaber, lan-eskubideak babestea bilatzen du, eta lan-ingurune segurua eta arriskurik gabea sustatzea langile guztientzat, baita langile migratzaileentzat ere, bereziki, emakume migratzaileentzat eta enplegu prekarioak dituzten pertsonentzat.
Hemendik 2030era, lanpostuak sortuko dituen eta tokiko kultura eta produktuak sustatuko dituen turismo jasangarria sustatzera bideratutako politikak lan-tzea eta praktikan jartzea jarraituko da ere, baita finantza-erakunde nazionalek guztiontzako banku-, finantza- eta aseguru-zerbitzuetarako sarbidea sustatzeko eta zabaltzeko duten gaitasuna indartzea ere.