Garapen Iraunkorrerako 2030 Agenda, 2015eko irailaren 25ean denek onartua Nazio Batuen Batzar Nagusiko kide diren estatuak Garapen Gailurraren azken adierazpena Gure mundua eraldatzea: Agenda 2030 Garapen Iraunkorrerako. 2016ko urtarrilaren 1ean jarri zen indarrean, eta epe bat eman du 15 urte, pobrezia desagerrarazteko, planeta babestea eta gizaki guztiarentzat oparotasuna bermatzea.
Nazio Batuen Gutunaren printzipioetan inspiratzen da, hau da, Giza Eskubideak, Milurteko Adierazpena eta konferentzia handien emaitzak eta Nazio Batuen goi-bilerak, hala nola garapen iraunkorrari edo biztanleriari buruzkoak. 2030 Agendak giza garapenaren aldeko borrokarako tresna izan nahi du Horretarako, 17 helburu zehazten ditu, “Hezkuntza Helburuak” deiturikoak.
Garapen Jasangarria, 169 helburu biltzen dituena, eta horien artean daude garapen-agendetako ohiko gaiak, hala nola pobrezia, gosea, desberdintasuna, etab., baina baita beste batzuk ere (ura eta saneamendua, hazkunde ekonomikoa, azpiegiturak, klimatikoa, energia, biodibertsitatea, generoa, etab.), ingurumenarekin eta herrialde guztiak interpelatzen dituztenak.
2016-2030 aldirako nazioarteko garapen-agenda berri honek Milurteko Garapen Helburuak (MGH), 2015. urtean amaitu zirenak. 2000. urtean Milurtekoko Helburuak onartu izanak inflexio-puntua ekarri zuen pobreziaren aurkako borroka nazioarteko agendan txertatzea. Nahiz eta mugak, lehen aldiz erakundeak, gobernuak eta gainerako garapen-eragileak helburu partekatuak zituzten politikak eta baliabideak bideratzeko.
Pobreziak, goseak edo osasunak leku marjinala hartu bazuten nazioarteko agenda, segurtasun, merkataritza edo diplomazia logikak nagusi dituena, eta eremu nazionaletara mugatuta zegoen, MGHekin gai nagusi horiek globalak nazioarteko politikaren agendan txertatzen dira. Betetze-mailaren balantzea anbiguoa da: hala ere, alde batetik, Nazioarteko hainbat esparrutan lorpen global garrantzitsuak nabarmendu ohi dira, hala nola, lur edo ura eskuratzea, adierazle nazionalak Saharaz hegoaldeko Afrikan edo ingurumen-gaiek ikuspegi ez hain baikorra eskaintzen dute. Hainbat analista eta ahots gizarte zibilean, fenomeno batzuen zifra agregatuen gaineko pisua ere nabarmentzen da.
Garapen egoeran dauden herrialdeen hazkundea
MGHen agendatik kanpoko globalak, hala nola gorabidean dauden herrialdeetako hazkundea, izan ere, edateko ura eskuratzeko inbertsioak bezalako esparruetan, helburu globalak betetzeko erabakigarriak izatea. Lorpen horiekin batera, hainbat eremutatik muga garrantzitsuak aipatzen dira, hala nola sektorizazioa eta kausei eta prozesuei buruzko ikuspegi integralik eza, logika formulazioaren teknokratika, edo asimetrien isla nazioarteko harremanetan herrialde emaileen eta hartzaileen artean. MGHren osteko agenda berria diseinatzeko prozesua (2015 osteko agenda ere esaten zaio), hasiera-hasieratik, beharrak markatu zuen muga horiei erantzuteko eta horiek gainditzeko.
GJHak egiteko beste mugarri nagusietako bat Rioko Gailurra +20 izan zen ezartzen da helburu berriek modu integralean aurre egin behar dietela garapen iraunkorra, dimentsio guztietan eta unibertsalak eta integralak izan daitezen. Gainditu egiten da horrela, Milurteko Helburuen sektorekako izaera nabarmena eta aplikazio-logika garapen-bidean dauden herrialdeak ardatz hartuta: agenda berriak erronka global handiak barne hartu behar ditu, izaera multidimentsionala kontuan hartuta, eta herrialde guztietan aplikatu behar da, bai iparraldekoak, bai hegoaldekoak.
Gainera, Agenda honen formulazioak ezaugarri bat badu, Nazioarteko komunitatearen hausnarketa-prozesu luze, sakon eta parte-hartzailea zein ikuspegitan, edukietan eta lehentasunetan egon beharko luketen guztiek Herrialdeek beren ahaleginak bideratu behar dituzte garapen benetan iraunkor eta inklusiboa. Izan ere, Nazio Batuek, lehen aldiz, ahalegin berean batzen dituzte beren pobrezia desagerrarazteko konpromisoa eta planetarekiko konpromisoa, ez dela garapen benetan inklusiboa eta iraunkorra lor dezake, ikuspegi ekonomikoa, soziala eta ingurumenekoa integratzen ez badira.
17 helburu, 169 helmuga
2030 Agenda 17 helburuk, 169 helmugek eta adierazpen batek osatzen dute politika, jarraipena egiteko bitartekoak, berrikuspena eta inplementazioa. Helburu berriek herrialde guztiak, aberatsak izan, premiatzeko berezitasuna aurkezten dute txiroak edo batez besteko diru-sarrerak dituztenak, aldi berean oparotasuna sustatzeko neurriak hartzera planeta babesteko. Onartzen dute pobreziari amaiera emateko ekimenek garapen ekonomikoa erraztuko duten estrategien eskutik, eta besteak beste, hezkuntza, osasuna eta gizarte-babesa, aldi berean, klima-aldaketaren aurka borrokatzea eta ingurumena babestea.
Garapen iraunkorra garapen soziala, ekonomikoa eta ingurumenekoa modu orekatuan integratzea da.
Dimentsio sozialean, beste alderdi askoren artean, pobrezia desagerraraztea planteatzen da, munduak aurre egin behar dion erronka handienetako bat da, eta ezinbesteko baldintza garapen iraunkorra. Esparru ekonomikoan, baldintza batzuk ezartzea planteatzen da hazkunde ekonomiko inklusibo eta iraunkorra, oparotasun partekatua eta pertsona guztientzat. Ingurumen-dimentsioan, honako logika kontserbazionista batekin batera: planetaren eta haren baliabide naturalen babes iraunkorra; definizio antropozentrikoari heltzen dio berriro Brundtland txostenaren garapen jasangarriko etorkizuneko belaunaldien beharrak arriskuan jarri gabe.
Garapenaren erronka jasangarriak elkarren artean erlazionatuta daude eta, beraz, irtenbide integratuak behar dituzte dimentsio guztiak aldi berean kontuan hartuko dituen ikuspegi berri bat lortzeko. Adierazpenaren hitzaurrean ezartzen dira agenda berriaren oinarrizko elementuak erraz gogoratzeko moduan (5 “P” ingelesez: People, Planet, Prosperity, Peace eta Partnership):
- Pertsonak: Pobreziari eta goseari amaiera ematea bere forma guztietan eta gizaki guztiek beren potentziala duintasuna eta berdintasuna, eta ingurumen osasungarri batean.
- Planeta: Planeta degradazioaren aurka babestea, baita ekoizpen jasangarria, baliabide naturalen kudeaketa iraunkorra eta neurriak klima-aldaketari aurre egiteko premiazkoak diren egungo eta etorkizuneko belaunaldien beharrak.
- Oparotasuna: Gizaki guztiek bizitzaz goza dezaten zaintzea oparoa eta osoa, eta ekonomiaren, gizartearen eta teknologiaren aurrerapena naturarekin harmonian.
- Bakea: Gizarte baketsuak, bidezkoak eta inklusiboak bultzatzea, beldurretik eta indarkeria. Ezin da garapen iraunkorrik egon bakerik gabe, ezta bakerik ere garapen iraunkorrik gabe.
- Aliantzak: Agenda hau ezartzeko beharrezkoak diren bitartekoak mobilizatzea. Garapen Iraunkorrerako Munduko Aliantza biziberritua, Mundu osoan elkartasun handiagoa duen espiritua da, eta batez ere behar pobreenen eta ahulenen artean, herrialde guztien lankidetzarekin alderdi interesdunak eta pertsona guztiak.
Adierazpenak “Gure egungo mundua” ren diagnostiko kritikoa egiten du, non garapena erronka itzelak ditu.
“Inor atzean ez uzteko” printzipioak behin eta berriz adierazten du lehenik, atzerago geratu diren pertsonei, errakuntzarekin konprometitzeari pobreziaren adierazpena, bere forma eta dimentsio guztietan, muturreko pobrezia barne, pertsona kalteberak ahalduntzeko, edo herrialde ahulenei arreta berezia eskaintzeko ahulak eta ez hain aurreratuak, itsasertzik gabeko garapen bidean dauden herrialdeak, estatu txikiak, edo gatazka edo gatazka ondoko egoeran, edo giza larrialdiko egoeran.
Berdintasunaren alde
Azken batean, ekitaterik eza eta injustizia soziala Agendaren bihotzean kokatzen ditu. Berdintasuna elementu nabarmena da, bai herrialdeen artean, bai herrialdeen barruko pertsonen artean bai alderdi politiko eta sozialetan, bai aberastasuna partekatzeari dagokionez eta diru-sarreren desberdintasunari aurre egitea.
Koherentziari jarraiki, Generoek eta emakumeen eta nesken ahalduntzeak modu erabakigarrian lagunduko dute helburu eta jomuga guztien aurrerapena, ezinezkoa baita potentzial osoa eta garapen iraunkorra lortzea, gizateriaren erdiari ukatzen jarraitzen bada giza eskubideez eta aukerez erabat gozatzea. Beraz, emakumeak eta kalitatezko hezkuntza, edateko uraren zerbitzuak eta saneamendua, baliabide ekonomikoak eta parte-hartze politikoa, bai eta gizonek eta haurrek enpleguan, lidergoan eta erabakiak maila guztietan.
