Enplegu duinak dituzten pertsonen kopuru handiagoak hazkunde ekonomiko indartsuagoa eta inklusiboagoa esan nahi du, eta hazkunde handiagoak baliabide erabilgarri dakartza lanpostu duin berriak sortzeko. Ekuazio sinplea da, baina oso ahaztua ere nazioarteko politiken formulazioan, bai 2008ko finantza-krisia izan aurretik, bai hau gainditu ondoren.
Garapen Jasangarrirako 2030 Agendarekin belaunaldi honetan gauzak aldatzeko eta miloika pertsonen bizitza hobetzeko aukera paregabea da. Lan duinak areagotu egiten ditu gizabanakoen eta familien diru-sarrerak, tokiko ekonomian gastatuak izatea. Erosteko ahalmenak hazkundea eta enpresa jasangarrien garapena suposatzen du, batez ere enpresa txikien mesederako, eta, aldi berean, langile gehiago kontrata ditzakete eta soldatak eta lan-baldintzak hobetu.
Lan duinak diru-sarrera fiskalak handitzen ditu, gobernuek aukera izan dezaten enplegurik aurkitzen ez dutenak babesteko neurri sozialak finantzatuz, edo lanik egin ezin dutenei behar bezalako laguntza emanez.
Enplegua eta enpresak sustatzea, laneko eskubideak bermatzea, gizarte-babesa eta elkarrizketa soziala sustatzea dira programaren lau zutabeak.
600 milioi lanpostu berri
2030 Agendak garapenerako eta hazkunde jasangarri eta inklusiborako politiken erdigunean jartzen ditu guztiontzako lan duina, LANEren agindua eta justizia sozialaren helburua. Hainbat herrialde hazkundera itzuli dira, edo eutsi egin diote, 2008ko finantza-krisiaz geroztik. Baina askotan enplegurik gabeko hazkundea izan da. Gure ekonomiak emaitza hobeak lortzen ari dira, baina pertsonek ez dute ikusten lan duina aurkitzeko aukera handiagorik dagoenik. Egoera hori ez da iraunkorra. Hemendik 2030era 600 milioi lanpostu berri baino gehiago sortu behar dira, soilik lan egiteko adinean dagoen munduko biztanleriaren hazkunde-erritmoari jarraitzeko. Hau da, urtean 40 milioi enplegu inguru. Halaber, lanean ari diren 780 milioi gizon eta emakumeen baldintzak hobetu behar dira, ez baitute nahikoa irabazten haiek eta haien familiek egunean 2 dolarreko pobrezia-muga gainditzeko.
Enplegu-sorkuntza politika ekonomikoen eta garapen-planen formulazioaren erdigunean jartzean, lan zintzorako aukerak handitzeaz gain, pobrezia murriztea ahalbidetuko duen hazkunde sendoagoa eta inklusiboagoa ere ikusiko dugu.
Garapen bidean eta gorabidean dauden herrialdeen artean, 2000. urtearen hasieratik kalitatezko enpleguetan gehien inbertitu zutenek, 2007tik aurrera, ehuneko puntu bat inguruko urteko hazkundea izan zuten, garatzen eta garatzen ari ziren gainerako ekonomien gainetik, eta desberdintasun txikiagoak izan zituzten diru-sarreretan. Enpleguan oinarritutako hazkunde ekonomikoak zirkulu birtuoso bat sortzen du; zirkulu hori ona da bai ekonomiarentzat, bai pertsonentzat, eta, gainera, garapen iraunkorra bultzatzen du.
Hazkunde ekonomiko iraunkorra, inklusiboa eta iraunkorra, enplegu osoa eta produktiboa eta guztientzako lan duina sustatzea
- Per capita hazkunde ekonomikoa babestea, egoera nazionalen arabera, eta, bereziki, barne-produktu gordina urtean gutxienez ehuneko 7 haztea gutxien garatutako herrialdeetan.
- Produktibitate ekonomikoaren maila altuagoak lortzea dibertsifikazioaren, modernizazio teknologikoaren eta berrikuntzaren bidez, besteak beste, arreta balio erantsi handiagoko sektoreetan eta eskulanaren erabilera intentsiboan jarriz.
- 8Ekoizpen-jarduerak, enplegu egokia sortzea, enpresa-ekimena, sormena eta berrikuntza bultzatuko dituzten garapen-politikak sustatzea, eta mikroenpresen eta enpresa txiki eta ertainen formalizazioa eta hazkundea bultzatzea, finantza-zerbitzuak eskuratuz.
- Pixkanaka, 2030erako, munduko baliabideen ekoizpen eta kontsumo eraginkorra hobetzea, eta hazkunde ekonomikoa ingurumenaren degradaziotik bereizten saiatzea, hamar urteko esparruari jarraiki, kontsumo eta ekoizpen modalitate jasangarriei buruzko programen esparruan, herrialde garatuetatik hasita.
- 2030erako, enplegu osoa eta produktiboa lortzea eta gizon eta emakume guztientzat lan duina bermatzea, baita gazteentzat eta desgaitasuna duten pertsonentzat ere, eta balio bereko lanagatik ordainsari berdina ematea.
- 2020rako, enplegaturik ez dauden, ikasketarik egiten ez duten eta prestakuntzarik jasotzen ez duten gazteen proportzioa nabarmen murriztea.
- Berehalako neurri eraginkorrak hartzea nahitaezko lana desagerrarazteko, esklabotza eta gizakien salerosketa modu modernoei amaiera emateko eta haurren lan modurik txarrenak debekatu eta ezabatzen direla ziurtatzeko, haur soldaduak bildu eta erabiltzea barne, eta, beranduenik ere 2025ean, haurren lanari amaiera ematea, forma guztietan.
- Lan-eskubideak babestea eta lan-giro segurua eta babestua sustatzea langile guztientzat, baita langile migratzaileentzat ere, bereziki emakume migratzaileentzat eta enplegu prekarioak dituzten pertsonentzat.
- 2030erako, lanpostuak sortuko dituen eta tokiko kultura eta produktuak sustatuko dituen turismo iraunkorra sustatzera bideratutako politikak lantzea eta praktikan jartzea.
- Finantza-erakunde nazionalek guztiontzako banku-, finantza- eta aseguru-zerbitzuetarako sarbidea sustatzeko eta zabaltzeko duten gaitasuna indartzea.
- Garapen bidean dauden herrialdeetan merkataritzarako laguntza-ekimenari ematen zaion laguntza handitzea, bereziki gutxien aurreratuta dauden herrialdeetan, Gutxien Aurreratuta dauden Herrialdeetarako Merkataritzarekin Lotutako Laguntza Teknikoko Esparru Integratu Hobetuaren testuinguruan barne.
- 2020rako, gazteen enplegurako mundu-estrategia bat garatzea eta abian jartzea, eta Lanaren Nazioarteko Erakundearen Enplegurako Munduko Ituna aplikatzea.
Empresa txikiak
Ekoizpen-jarduerak, enplegu zintzoaren sorrera, enpresa-ekimena, sormena eta berrikuntza bultzatuko dituzten garapen-politikak sustatzea, eta mikroenpresen eta enpresa txiki eta ertainen formalizazioa eta hazkundea bultzatzea, finantza-zerbitzuak eskuratuz.
Mikroenpresak eta enpresa txiki eta ertainak (MIPYME) dira enplegu-sortzaile nagusiak munduan, mundu mailako enplegu guztien gutxienez bi heren biltzen baitituzte. Finantza-krisiak eta kreditua eskuratzeko murrizketek ere eragin handiena izan dute. Enpresa txikiak sarritan sektore informalean egoten dira, non lan-harremanak, praktikan, ez dauden araututa.
Zer egin behar da?
- Enpresa txikiak lagundu egin behar dira datozen urteetan, lan-merkatuak eraldatu eta enpresa-jarduera indartu ahala. Politikek enpresa berrien aniztasuna islatu eta erantzun beharko lukete, tamainari, egiturari eta sektoreari dagokienez.
- Finantzaketarako sarbidea erraztea eta baldintza egokiak sortzea enpresek aurrera egin dezaten. Lan-baldintzak hobetu egin beharko lirateke ekonomia formalerako trantsizioan laguntza jasotzen duten MIETEetan.
Lan duina guztiontzat
2030erako, enplegu osoa eta produktiboa lortzea eta gizon eta emakume guztientzat lan duina bermatzea, baita gazteentzat eta desgaitasuna duten pertsonentzat ere, eta balio bereko lanagatik ordainsari berdina ematea.
Munduan 200 milioi pertsona inguru lanik gabe daudenez, enplegu betea urrutiko errealitatea da oraindik herrialde askorentzat. Langabeziaren zifrak murriztu nahi baditugu, enplegu betea politika makroekonomikoen helburu gisa ezarri behar da nazioan eta nazioartean.
Munduko eskualde askotan, emakumeek gutxietsitako eta gaizki ordaindutako enpleguak izaten dituzte maiz. Ez dute hezkuntzarako, prestakuntzarako eta lanerako aukerarik. Negoziatzeko eta erabakiak hartzeko ahalmen mugatua dute, eta ordaindu gabeko etxeko lan gehienen erantzukizuna beren gain hartzen jarraitzen dute.
Mundu mailan, munduko emakumeen erdiak baino ez dira lan-indarraren parte, gizonen % 80ren aldean, eta batez beste gizonek baino ehuneko 23 gutxiago irabazten dute; seme-alabak dituzten emakumeak dira kaltetuenak.
Zer egin behar da?
- Lehentasuna ematea enplegua sortzea sustatzen duten eta eskaria eta inbertsioak babesten dituzten politika makroekonomikoei, bai eta produktibitatea handitzen duten politika fiskalei, sektorialei eta azpiegitura-politikei ere.
- Kreditu-fluxuak handitzeko eta enpresa-ekimena eta enpresa txikiak sustatzeko enpresei laguntzeko politikak ezartzea, eta, aldi berean, ekonomia informaletik formalerako trantsizioa sustatzea.
- Desberdintasunak murrizten dituzten pertsonei zuzendutako politikak ezartzea. Neurri horien artean daude babes sozialeko eta soldatako neurriak, lan-ikuskaritza indartzea, emakumeek lan-merkatuan duten partaidetza handitzea eta negoziazio kolektiboa babestea.
- Emakumeei lan-merkatuan sartzen eta bidezko amatasunaren babesaz eta familia eta lana bateragarri egiteko politikez baliatzen laguntzeko politikak ezartzea.