Pentsioen kontuak koadratzeko, kalitatezko enplegua sortu beharko litzateke, modu oso bizi eta jarraituan. Hipotesi hori nekez irits daiteke, eta, Nafarroaren kasuan, 45.000 lanpostu berri baino gehiago sortuko lirateke, diru-sarreren eta gastuen arteko defizita lortzeko beharrezkoak direnak; 2022an, Gizarte Segurantzan datu itxiak zituen azken urtean, 326 milioi euro baino gehiago izan ziren.

Duela gutxiko serieko bigarren zulo handiena da, pandemiak 2020an ireki zuenak baino ez du gainditzen, eta Nafarroa bere pentsioak ordaintzeko gai izango ez litzatekeen lurraldeetako bat bezala uzten du. % 15eko defizitarekin, Nafarroa ez da diru-sarreren eta gastuen banaketa ekonomikoaren azterketatik okerren ateratzen den lurraldeetakoa. Soilik lau autonomia-erkidegok (Madril, Murtzia, Balear Uharteak eta Kanariak) ematen diote ekarpen handiagoa kutxa komunari pentsioen bidez jasotzen dutena baino. Andaluziako bi probintziak (Malaga eta Almeria) ere superabitak dituzte beren kontu partikularretan, bigarren kasuan, non biztanleria gaztearen eta etorkinaren pisua handiagoa den, lehenengoan baino, azken hamarkadako lurralde dinamikoenetako batean.

Gizarte Segurantzaren defizita errepikakorra da Espainia osoan 2008ko krisiaz geroztik, eta Nafarroaren kasuan ere etengabea da pixka bat geroago, 2011n. Azken 12 ekitaldietan, sartzen zena baino gehiago gastatu da beti, baita 2022an ere, orduan lehen aldiz 2.000 milioi euro baino gehiago bildu baitziren. Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Orokorraren datuen arabera, diru-sarrerak 2.059 milioi eurokoak izan ziren, 2021ean baino 81 milioi euro gehiago. Hala ere, gastuak 100 milioi euro gehiago izan ziren, 2.385 milioi euro arte.

Azken hamar urteetan, izan ere, kotizazioengatiko diru-sarrerak nabarmen hazi dira ( % 34 Nafarroan eta % 39 Espainia osoan), baina pentsioen gastua azkarrago egin du: % 40 Nafarroan eta % 33 Estatu osoan. Hau da, bi adierazleetan Nafarroako bilakaera okerragoa da (iraunkortasunari dagokionez) herrialde osokoa baino.

Inork ez du kutxa bakarra hautsi nahi: nork ordaintzen du orduan?
Defizit hori 20.500 milioi eurokoa da Estatuan, pentsioen gastua 144.000 milioi eurotik gorakoa baita, eta 123.500 milioi euro baino ez dira biltzen Gizarte Segurantzako kotizazioen bidez. BBVA Fundazioak eta Valentziako Ikerketa Ekonomikoen Institutuak kalkulatzen dute, datu horiekin, Espainiak lau milioi kotizatzaile berri inguru beharko lituzkeela – gaur egun 21 milioi inguru ditu – diru-sarreren eta gastuen balantza oso defizitarioa orekatzeko, eta, gainera, ez dator bat errentaren ohiko banaketa geografikoarekin.

BBVAk eta Iviek ohartarazi dute presioen balantzak defizitarioa izaten jarraituko duela datozen urteetan. Eta 2050ean 6,4 milioi langile berri beharko liratekeela (65.000 inguru Nafarroan). “Zeroren pareko kontribuzio-defizita lortzeko irtenbidea lortzea zaila da afiliatuen kopurua hainbeste handituz gero”, dio ikerketak, eta zaila da datozen urteetan gerta daitekeenari buruzko proiekzioak egitea. Azterlanaren arabera, Estatistikako Institutu Nazionalaren (EIN) 2022-2072 biztanleria-proiekzioen arabera, zenbait faktore demografikok aktiboen taldearen (16 eta 64 urte bitartekoak) pisua murriztuko dute 2050erako, 2022ko % 64,9tik 2050eko biztanleria osoaren % 56,5era. Aitzitik, 64 urtetik gorakoen ehunekoa 2022ko % 20,1etik 2050eko % 30,4ra igaroko da baby boomer-en erretiroengatik, biztanleriaren zahartzeagatik eta bizi-itxaropenaren igoeragatik; 67 urteko banakoen kasuan, 2023ko 19,98 urtetik 2050eko 21,88 urtera igaroko da, eta 2070eko 22,60 urtera.

Ez da iparraldea, aberatsena, hegoaldeko pentsioak ordaintzen dituena. Herrialdeko per capita errentaren bigarren erkidegoak, Euskal Autonomia Erkidegoak, adibidez, pentsioen balantzarik defizitarioenetako bat du, biztanleriaren zahartzearen eta pentsioen kostuaren ondorioz, batez beste garestienak baitira. Gastuen eta diru-sarreren arteko diferentziala 3.100 milioi eurotik gorakoa da, Foru Erkidegoan baino ia hamar aldiz handiagoa, eta askoz biztanle gehiago dituzten erkidegoetan baino handiagoa, hala nola Katalunian, Valentzian edo Andaluzian.

Guztira, Galiziak eta Gaztela eta Leonek soilik dituzte Euskal Autonomia Erkidegoak baino zenbaki okerragoak, EAJk negoziatu baitu Gizarte Segurantzaren erregimen ekonomikoaren transferentzia (nominen ordainketa, funtzionarioak), baina diru-sarreren eta gastuen kutxa bakarra hautsi gabe, eta kutxa horren mende dago hileko ordainketari aurre egiteko. Ezerk ez du aurreikusten, halaber, egoera hori datozen urteetan aldatuko denik. Euskadin, lau langiletik batek 55 urte baino gehiago ditu, batez bestekoa eta Nafarroakoa baino ehuneko handiagoa ( % 22 langile beteranoak dira).

Zehazki, Espainiako pentsioen zulo beltza Asturiasen eta Leonen dago, garai batean meatze-arroak zirenak, eta Gizarte Segurantzak gastatzen denaren erdia baino gutxiago sartzen du bertan. Asturiasen bakarrik, bertako pentsioak herrialdeko altuenen artean baitaude, defizita 2.800 milioi euro ingurukoa da. Printzerria, 70 eta 80ko hamarkadetara arte ikatza ateratzeko errelebo ekonomiko argirik aurkitu ez duena, azken mende erdian gutxien hazi den Espainiako lurraldea da.

Hegoaldean, Gizarte Segurantzaren egoera zertxobait hobea da, langabezia-tasa altuak izan arren eta kasu gehienetan saldoak oso negatiboa izaten jarraitzen duen arren. Batez ere jenderik gabeko probintzietan. Turismoak eta nekazaritzako elikagaien sektoreak pisu handiagoa duten lekuetan (Murtzia, Almeria eta Malaga, bereziki), egoera hobea da, Alacanten bezala, defizit txiki bat baitago.