Hidrogenoa airea baino 14 aldiz arinagoa da. Hala ere, trantsizio berdean hartu izanaren inguruko itxaropenak izugarri erortzeko arriskuan daude. 16.000 milioi eurotik gorako Europako laguntzak dira Espainian iragarritako ekimenen etorkizuna bermatzeko eragile nagusiak, 26.000 milioiraino iristen baitira kostu handiko eta eskari txikiko testuinguruan.
Dirua eta itxaropen handiak konbinatzea beti da problematikoa. Hori egia da politikan, Antonio Costa Portugalgo lehen ministroaren irteerarekin ikusi ahal izan zen bezala, hidrogenoa inplikatzen zuten proiektu energetikoekin lotutako ustelkeriagatiko ikerketa batengatik. Burtsan ere: Plug Power enpresa estatubatuarrak, elektrolizagailuen eta hidrogeno-pilen fabrikazioan espezializatuak, duela astebete ikusi zuen bere balioa % 40 hondoratzen ari zela saio bakar batean, kutxa-fluxu negatiboak iragarri ondoren. Egoera Atlantikoaren beste aldean errepikatzen da, Ceres Power britainiarrarekin, zeinak soilik urtebetean bere burtsako balioaren % 85 galdu zuen. Shell eta Bosch bezalako erraldoiak elektrolizagailuz hornitzeko kontratuak izan arren, badirudi merkatuak murriztu egin duela sektore horretako arriskuagatiko gosea.
“Itxaropen burbuila bat sortu da, ez inbertsio burbuila bat”, hausnartu du Marcos Ruperezek, hidrogeno arloko aholkulari eta OBS Business Schooleko irakasleak. “2008an Espainian etxebizitzarekin gertatu ez bezala, ez dira martxan dauden proiektuak, baizik eta gertatzea espero zena eta espero zen itzulera”, nabarmendu du espezialista horrek.
Horrek ez du esan nahi aukerak desagertu direnik. “Ulertu behar da eraldaketa hori ez dela gauetik goizera igarotzen”, nabarmendu du Natalia Lunak, Columbia Threadneedle kudeatzaileko adituak. “Hidrogenoa hartzea gertatuko da, baina, agian, espero baino motelago”, adierazi du. Esadeko irakasle honen ustez, berriro ere gakoa pasa da inbertsioa errentagarria delako, eta horrek iragarki handi asko bidean utziko ditu eta hidrogenoaren erabilera eraginkorrak argiago mugatuko ditu.
Aurrerapena Espainian
Azken hilabeteetako iragarkiek erakusten dute tokiko itxaropena handia dela: mundu mailako hidrogeno berriztagarriko proiektuen % 20 Espainian kokatzen dira, Gobernuaren datuen arabera. Energia berriztagarrien ugaritasunak (ekoizpen-kostuen % 80) azaltzen du herrialdearen interes berezia. Energia hori gabe ezin da elektrolisia egin, hidrogenoa uretan dagoen oxigenotik bereizten duen metodoa. Prozesu horren ondoren, zero igorpenekin energia elektrikoa, termikoa eta zinetikoa sortzeko erabil daiteke.
Gutxienez 21.000 milioi euroko proiektuak iragarri dira Espainian azken hilabeteetan, Hidrogenoaren Espainiako Elkartearen (AeH2) ikerketa baten arabera. Erakundeak, negozio honetan parte hartzen duten erraldoi energetikoak ordezkatzen dituenak, 128 proiektu erregistratzen ditu lurralde osoan. Hala ere, identifikatutako ekimen horietatik % 15 baino ez daude eraikuntza-egoera efektiboan edo operatiboan, AeH2ren datuen arabera. Real Instituto ElCanok aurtengo maiatzean egindako azterlan baten arabera, iragarritako gaitasun osoa kontuan hartzen denean, ehunekoa % 1,71ra jaisten da.
Espainiako sektoreko patronalak aitortu du proiektu asko “atzeratu” egin direla, baina “galdutako denbora berreskuratzeko” unea dela argudiatu du. “Sustatzaileen, merkatuaren eta gobernuen interesak bere horretan dirau”, zehaztu du Javier Brey AeH2ko presidenteak. Repsol, Cepsa, Naturgy, Iberdrola eta Endesa bezalako kideekin, patronalak esan du hidrogenoak “karbonoa kentzeko aukera argiena” izaten jarraitzen duela.
AeH2 zenbaketarekin batera, Danimarkako Maersk ontzi-enpresak duela urtebete Andaluzian eta Galizian bi landare handitan metanol berdea, hidrogenoaren deribatua, ekoizteko asmoa agertu zuen. Hala ere, aurrerapena motela da. Uztailean, Phoenix X Spainek, taldearen filialak, administrazio-emakida bat eskatu zion Huelvako Portuari lehen solairua eraikitzeko, bederatzi hilabete lehenago egindako iragarkiaren barruan. Azkenean, irailean agintarien oniritzia jaso zuen. Ordura arte, aurrekontu osoaren araberako proiekturik handienaren aurrerapena, iragarritakoaren arabera, 10.000 milioi eurotik gorakoa izango litzatekeena.
Beste ekimen batzuk testuinguru politikoari lotuagoak dirudite. Espainiako petrolio-enpresek Espainian inbertsioak murrizteko mehatxua egin zuten hilaren hasieran, energien gaineko zerga dela eta. Repsolek, Cepsak eta BPk bakarrik iragarri dituzte 2021etik energia-bektore horretako proiektuak 7.549 milioi euroren truke. Oraingoz, Petronor, Repsolen EAEko filiala, izan da planak geldiarazi dituen bakarra, 100 MW-ko elektrolizagailu baten instalazioa (200 milioiko inbertsioarekin) erregai sintetikoen lantegi txiki baten instalazioan “stand by” jarri baitu.
Jakina, adibide hori ez da sektore osoaren adierazgarri. Iberdrolak bere proiektu operatiboak nabarmentzen ditu Bartzelonako Portuko zona frankoan eta Puertollanon, Europan industria-erabilerarako duen planta handienean. Guztira, energia energetikoak energia horrekin lotutako 60 ekimen ditu mundu osoan, eta gutxienez hamar bat Espainian, Espainiako Hidrogeno Berdearen zuzendari Iban Molinak dioenez.
Zalantzazko demanda
Hidrogenoa jartzea bermatzea da hidrogenoa ekoiztearen alde egiten duten enpresen lehentasunetako bat, edo hala izan beharko lukeela diote sektorean. 2030ean maila globalean ekoitziko den hidrogeno garbiaren ekoizpenaren % 10ek baino ez du erosle bat identifikatuta, BloombergNEFen datuen arabera.
Richard Marshall DWSko Azpiegituren Ikerketako zuzendariak azalpen sinple bat eman du: “Desadostasuna dago hidrogenoaren egungo merkatuaren eta ekoizpena handitzeko asmoen artean, deskarbonizazio-helburuek bultzatuta”. Deutsche Bankeko kudeatzailearen txosten baten arabera, findegia eta ongarrien ekoizpena elementu horren egungo erabileraren % 79 dira Europan, Estatu Batuetan eta Erresuma Batuan. Horregatik esan du inbertsio hori, oraingoz behintzat, “ontzi eta platertxo” askokoa dela.
Ildo horretan, merkatuak Bruselan sortutako presio politikoaren aurka egiten du. “Europak anbizioa oso goian jarri du”, azpimarratu du Lunak. Horrek bi proiektu mota sortzen ditu: batetik, “bottom up” ikuspegia dutenak, hurrengo bost urteetan bezeroek kontsumoan egindako aurrerapenak kontuan hartzen dituena, eta, bestetik, ekimen handiak, baina eskaera zalantzazkoa eta arrisku handiagokoa.
Gobernuaren euforian ez erortzeko, enpresa batzuek berehalako aplikazioak eta teknologiaren potentzialtasuna bereizten dituzte. “Epe laburrerako aukerak Espainian kontsumitzen den egungo hidrogenoa ordezkatzea dira, urtean 500.000 tona kontsumitzen direla kalkulatzen baita. Epe ertainean, mugikortasun astunean, erregai eratorrietan eta aireko eta itsasoko garraioan aukerak daude “, adierazi du Molinak. Azken batean, “bezero bakoitzaren eragiketak deskarbonizatzeko aukerarik onena eskaintzea” da helburua.
Zarata mediatiko handieneko adibideen artean H2Med dago, hidrogeno berdearen korridorea, energia hori Portugal eta Espainiatik Frantziara garraiatzea ahalbidetuko duena. 2.500 milioi eurotik gorako kostuarekin, Europako laguntzak inbertsioaren % 30 eta % 50 artekoak izan daitezke, Enagasen arabera. Pedro Sanchez Espainiako presidenteak eta Emmanuel Macron Frantziako gobernuburuak sinatutako akordioek erakutsi duten gogo politikoa gorabehera, azpiegitura ez da martxan egongo 2030era arte.
Horri oraindik lehiakorra ez den prezioa gehitzen zaio. Kontsentsua da hidrogeno berdearen kostuak, aldaera “gris” edo “zikinaren” aldean, gutxitu egingo direla, baina oraindik zalantzak daude zenbateraino. BloombergNEFen azterketa baten arabera, energia-bektore horren ekoizpena Espainian erregai fosiletatik sortutako aldaerak ustiatzen jarraitzea baino % 18 merkeagoa izango da 2030era arte, eta kilogramoa bi eurotik behera eroriko litzateke (egungo lauzpabost euroen aldean).
Nahiz eta azken urteotan gogo bizia izan, Europako ahalegin berdeek eta gas naturalaren prezio altuek bultzatuta, hidrogenoak ezin du ihes egin kostu handiek, eskari baxuek eta oraindik sendotzen ari diren eskala-ekonomiek ahuldutako espektatiba handiko begizta horretatik.
Laguntza
Inbertsioak erakartzeko, Europar Batasunak 13.000 milioi eurotik gorako laguntzak antolatu ditu, “izaera estrategiko erkideko proiektu garrantzitsuen” eta Hidrogenoaren Europako Banku berriaren (BEH) bidez, 3.000 milioiko aurrekontu gehigarriarekin. Horri NextGeneration funtsen laguntzak gehitu behar zaizkio; izan ere, Espainiaren kasuan, beste 1.600 milioi euroko laguntza eman da balio-katea eta tokiko ekoizpena garatzeko.
“Arazoa da ekipoetan inbertitzeko finantzaketak planteatzen ari direla, eta hori proiektuaren guztizko kostuen % 50 baino gutxiago da”, adierazi du Ruperezek. Bruselak datorren astean, azaroaren 23an, hartuko du arreta puntu horretan, 800 milioi euroko babesa duen lehen enkantea BEHren bitartez egiten duenean. “Horrek bai finantzatuko duela hidrogenoaren azken prezioa”, nabarmendu du aditu horrek.
Patronalean nabarmendu dutenez, “orain proiektu integratuen eta haranen garaia iritsi da”. Horien helburua ekoizpena eta kontsumoa bereizita joatea saihestea da. “Gure helburua da” arrautzaren eta oiloaren “dilema haustea eta eskaintza eta eskaria aldi berean planteatzea, proiektuak aireratu ahal izateko”, dio Breyk.
AeH2ren datuek adierazten dute gutxienez 35 proiektu daudela Espainian integratuta, nahiz eta lurraldean zehar sakabanatuta egon. Gaztela-Mantxa eta Gaztela eta Leon dira planifikatutako eta martxan dauden ekimen gehien dituzten erkidegoak, baina horien atzetik daude Andaluzia, Aragoi, Katalunia eta Galizia. Horretarako, Enagasek kalkulatu du 4.670 milioi euro inbertitu beharko dituela hidrogenoaren barne-ekoizpen guztia esportazio-puntuetara banatzeko, baita bi biltegiratze-zentro ere Kantabrian eta Euskadin.
Alderdi guztien arteko adostasuna da, finantzaketaz gain, baimenak emateko prozesuak erraztu eta bizkortu behar direla. Horri esker, publizitatea eta benetan egingarriak diren proiektuak bereizi ahal izango dira, eta asmo onetan amaitzen diren iragarkien bidea argitu ahal izango da. Hidrogenoa elementu arinenetako bat izan daiteke, baina, oraingoz behintzat, lotutako negozio-planak jada ezin dira izan.