Astronautek espazioan dituzten arazo nagusietako bat desorientazioa da. Gure garuna nahiko ondo konpontzen da lehorrean, baina zailtasun gehiago ditu airean. Hegazkin-pilotuei eta astronautei gertatzen zaie.
Arazo honetarako irtenbide posible bat ‘wearableak’ lirateke, gure eguneroko bizitzan ia edozertarako erabiltzen ditugun gailu eramangarriak: erloju adimendunak, jarduera kontrolatzeko eskumuturrekoak, entzungailuak, giltzatakoak… Kasu honetan, ‘Frontiers’ aldizkarian argitaratutako lan baten arabera, larruazalean jarritako gailu batzuk izango lirateke, astronautak kokatzen laguntzeko dardara egingo luketenak. «Astronauta bat noraezean dagoenean, ezin du bere barne sentsoreekin fidatu, bere bizitza osoan haren mende egon baita», azaldu dute.
Haien eraginkortasuna egiaztatzeko, 30 parte-hartzaile bildu zituzten, begiak eta belarriak estali zizkieten, eta joystick batekin kontrolatzen zuten ardatz ugariko biraketa-gailu batean sartu zituzten. Horietako hamar makinan oreka mantentzeko entrenatu zituzten, beste hamarrek wearableak jaso zituzten (lau beso bakoitzean, oreka-puntutik aldentzen zirenean dardarka) eta gainerako hamarrek biak jaso zituzten. Horietako bakoitzak 40 probatan parte hartu zuen. Proben erdian, makina bertikalki kulunkatu zen, Lurrean ematen diren antzeko baldintzetan. Denek lortu zuten orientatzea. Bigarrenean, gailua horizontalki mugitu zen, bidaia espazialen antzera.
Espazioko pasealekuak
Talde guztiak desorientatu ziren hasieran, baina wearableak zeramatzatenek hobeto egin zuten: talka gutxiago egiten zuten eta oreka puntuaren inguruan gutxiago mugitzen ziren. Entrenamendua jasotzeak ere lagundu zuen. Eta probak jarraitu ahala, hirugarren taldeko partaideek -gadgetak zeramatzatenek eta entrenatuak izan zirenek- emaitza hobeak lortu zituzten. Hala ere, inor ez zen hurbildu Lurreko hegaldia simulatzen zuten emaitzetara.
Ikertzaileen ustez, agian denbora gehiago behar zuten wearablesen seinaleekin fidatzeko, edo haien burrunba arriskuaz ohartarazten ez zela behar bezain indartsua. «Konfiantza maila sakonagoan egon behar da, ia subkognitiboan. Hori lortzeko, prestakuntza espezializatua beharko da», azaldu dute. Proba zabalagoetan arrakasta izanez gero, aplikazioei dagokienez, beste planeta batzuetan modu seguruagoan lurreratzen laguntzetik ibilaldi espazialetan laguntzera joango lirateke.
Errealitate birtualeko betaurrekoak
Orientaziorik eza astronautek espazioan dituzten arazo ugarietako bat baino ez da. Kalkuluen arabera, gure planetatik kanpo sei hilabete igarotzen dituztenek gutxi gorabehera toraxeko 1.000 erradiografia egingo balitzaizkie bezalako erradiazio-kantitatea dute, eta horrek minbizia, gaixotasun kardiobaskular eta neurodegeneratiboak eta osteoporosia izateko arrisku handiagoa dakar. Gainera, mikrograbitate-baldintzek muskulu-masa nabarmen murriztea eta hezur-galera eragiten dute.
Beste kezka bat eskifaien osasun mentala da; izan ere, Lurretik kanpo denbora luzez egon behar izaten dute. Isolamenduak, konfinamendu-sentsazioak eta pribatutasun-faltak estresa eragin diezaieke, eta arduradunek estres hori arindu nahi dute. Joan den azaroan, NASAk errealitate birtualeko betaurrekoak bidali zizkion Nazioarteko Espazio Estazioari (ISS). HTCren Vive Focus 3 eredua da, mikrograbitate-baldintzetara bereziki egokitua. Estatu Batuetako espazio-agentziaren arabera, esperimentuko parte-hartzaileek urte erdiz egingo dituzte «hegaldiko proba-saioak, errealitate birtualeko bideoak eta galdetegiak ikusteko». Ez da lehen aldia mota honetako gadgetak espaziora bidaltzen direla. Aurretik bidalitakoek zorabioak eragin zituzten, eta frogatu zuten, hain zuzen ere, orientazio-arazoengatik balio ez zutela, larritasuna erabiltzen baitute ikusmena lerrokatzeko.