Lan Ikuskaritzak 33.617 kontratu mugagabe bihurtu zituen Euskadin legegintzaldian zehar
Eusko Jaurlaritzako Lan Ikuskaritzak 2023an Euskadin ikertutako enpresen % 50ek baino gehiagok ez dute betetzen lanaldiaren nahitaezko erregistroa, lanaldiei eta aparteko orduei buruzko datuak jasotzen dituena.
Ehuneko hori da ikertutako gai guztien artean handiena, oro har, lan-arloko legeriaren % 20ko ez-betetzea adierazten baitute.
Elena Pérez Barredo Laneko sailburuordeak eta Itziar González Lan Ikuskaritzako zuzendariordeak lan-eskubideak eta berdintasuna bermatzeko 2023an egindako jardueren balantzea aurkeztu dute astelehen honetan.
Guztira, iaz 22.390 jarduera egin ziren (aurreko ekitaldian baino % 19,5 gehiago), 1.666 arau-hausteren emaitzarekin (1.487, 2022an) eta zehapenetan 8,7 milioi euro inguruko zenbatekoarekin (7,5 milioi, aurreko urtean).
Irregulartasunak zuzentzeko 3.777 errekerimendu ere erregistratu ziren (3.373, 2022an), eta 18.627 kontratu berrikusi ziren (25.900, aurreko urtean); horietatik 5.316 lanaldi osorako definitu ziren (8.760, 2022an).
Legegintzaldiaren balantzea
Euskadiko Lan Ikuskaritzak legegintzaldian zehar 33.617 kontratu mugagabe eta lanaldi osokoak bihurtu ditu, berrikusitako 88.059 kontratuen % 38, bai ohiko jarduketaren ondorioz, bai txoke-planen ondorioz. Gainera, 22.390 ikerketa-jarduera egin dira, eta horien emaitza 1.666 arau-hauste izan dira (8,7 milioi euro).
Elena Pérez Barredo Lan eta Gizarte Segurantzako sailburuordeak eman ditu datu horiek astearte honetan, 2023ko Ikuskaritzaren balantzearen aurkezpenean. Bertan, Sailak “organo hori indartzearen alde” egin duela berretsi du, “enpresek beren betebeharrak bete ditzaten”.
Segurtasuna eta osasuna
Jarduera gehienak (13.885) segurtasun- eta osasun-arlokoak izan ziren; ondoren, lan-harremanak (6.635) eta enplegua (1.870).
Ikerketa horietan, 535 arau-hauste atzeman ziren segurtasun- eta osasun-arloan; 664, lan-harremanetan, eta 1.870, enpleguan; irregulartasunak zuzentzeko errekerimenduak, berriz, 1.349 izan ziren lehen atalean; 2.368, bigarrenean; eta 60, hirugarrenean.
Laneko segurtasunean eta osasunean, zehazki, hasitako obretan egindako berrikuspenak nabarmentzen dira kopuruagatik (2.424), identifikatutako 68 arau-hausterekin eta 210 eskakizunekin.
Amiantoarekiko esposizioaren ikerketan, berariaz egiten denean, 995 jarduketa erregistratu ziren, 4 arau-hauste eta 6 errekerimendurekin.
Arrisku psikosozialen arloan, 12 arau-hauste detektatu ziren eta 36 errekerimendu bidali ziren 143 jarduketatan.
Lan-istripuen ikerketari dagokionez, informazio-ekitaldian emandako datuen arabera, 2023an 11 zehapen-espediente ireki ziren, eta 6 zuzenketa-errekerimendu, hilgarriak edo oso larriak izan ziren ezbeharrengatik.
Istripu larrien kasuan, 97 zehapen-espediente eta 85 errekerimendu ireki ziren, eta istripu arinen kasuan, 142 zehapen-espediente eta 105 errekerimendu.
Talka-plana
Beroak eragindako udako talka-planari dagokionez (2022an hasi zen), sailak 4.000 jakinarazpen baino gehiago bidali zizkien enpresei 2023an, tenperatura altuetan esposizioak dituen arriskuei buruzko ohartarazpenekin, batez ere berotegietan, garbitegietan, eraikuntzan, ostalaritzan, nekazaritzan edo hondakinen bilketan.
Lan-harremanen arloko ikuskapen-jarduerei dagokienez, azpimarratzekoa da lanaldiaren erregistroa: 2.055 ikuskapen egin dira, eta 514 arau-hauste eta 494 zuzenketa-errekerimendu egin dira.
Lan-baldintzen kontrolak eta soldata-ez-betetzeen egiaztapenak ere oso kopuru handiak eskaintzen dituzte.
Lehenengo kasuan, 1.195 jarduketaren 122 arau-hauste eta 229 errekerimendu detektatu ziren. Kopuru horiek “oso altutzat” jo zituen sailak, baita 76 arau-hausteak eta 577 berrikuspenen 140 errekerimenduak ere, soldata-ez-betetzeen kasuan.
Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna sustatzeari dagokionez, sexu-jazarpenaren arloko jarduerak eta jazarpen-protokoloak 196ra iritsi ziren: 3 arau-hauste eta 39 eskakizun.
50 langiletik gorako enpresetan nahitaezkoak diren berdintasun-planetan 30 arau-hauste erregistratu ziren eta 97 errekerimendu bidali ziren 247 ikuskapenen ondoren.
Ikuskapenak indartzea
Ekitaldi honetan, “ikuskaritza-lanak indartu egin dira argi eta garbi, eta lan horiek indartzen diren heinean, gerta daitezkeen egoera irregularrak zuzentzen dira eta egin ahal izateko arrisku potentzial txikiagoa dago”.
Sailburuordeak adierazi du, gainera, “kutsatze-efektua” gertatzen dela, egiten diren kanpainak jendaurrean jakinarazten ditugulako, “borondate horrekin”. Horrela, “enpresa bati une jakin batean komunikaziorik bidaltzen ez badiogu ere, kanpainak irits dakizkioke, eta horrek enpresek beren betebeharrak betetzera bultzatzen du”.
“Are gehiago, esango nuke urteko balantzea egitean jokaleku egokiena izango litzatekeela ez dela enpresa bat bera ere zigortu behar izan”, adierazi du, “Lan Ikuskaritzaren helburua ez da zehapena, baizik eta mundu guztiak bere betebeharrak betetzea”. Gaineratu duenez, garrantzitsuena da “horrelako zerbitzu publiko bat egotea, zuzendu behar dena zuzendu ahal izateko eta, betetzen ez bada, zigorrarekin gupidagabea izateko”.
18.627 kontratu berrikustea
Zifrei dagokienez, balantzeak erakusten du 2023an kontratazioaren aurkako iruzurraren aurkako jarduera globalen ondorioz 18.627 kontratu berrikusi zirela, 12.605 Euskadiko Lan Ikuskaritzaren ohiko jardueraren ondorioz, eta 6.022 talka-planaren esparruan. Horietatik 5.316 kontratu mugagabe eta lanaldi osoko bihurtzea lortu zen, 2.982 jarduera arruntagatik eta 2.334 txoke-planean.
Eta legegintzaldiari dagokionez, 88.059 berrikusi ziren, eta horietatik 33.617 aldatu ziren, % 38. “Lan-kontratazioaren behin-behinekotasun orokortuarekin amaitzen den lan-erreformaren batasunak eta iruzurraren aurkako ahalegin gogor batek errotik aldatu dute gure lan-merkatua, kontratu mugagabea baita araua, eta ez salbuespena”, azpimarratu du sailburuordeak.
2018. urteaz geroztik, Pérez Barredok gogorarazi duenez, Euskal Autonomia Erkidegoko Lan Ikuskaritzak kontratazioan iruzurraren aurka borrokatzeko hainbat kanpaina egiten ditu aldizka, erregularizatutako kontratuen kopuru “garrantzitsuekin”.
2024. urteari begira, aldi baterako kontratazioaren eta iaz hasitako aldizkako kontratu finkoen arloko iruzurraren aurkako planen bigarren faseak gauzatzea aurreikusten dela gogorarazi du, baita kanpaina berriak egitea ere, ‘Iruzurraren aurka borrokatzeko tresnak’ ezartzen dituen parametroen arabera.