Baliabidearen egoera bikainak mendeko arrantza-aukera handienak izatea ahalbidetzen du
Martxoko sarrerarekin batera, baxurako euskal flotako ontzi gehienek arrantza-jarduerari ekin zioten berriro, iazko iparraldeko hegalaburraren eta hegaluzearen arrantza-kanpaina amaitu zenetik hainbat hilabetez amarratuta egon ondoren. Hondarribian, Getarian, Orion, Ondarroan, Lekeition, Bermeon, Santurtzin eta Zierbenako portuetan oinarrituriko berrogeita hamar itsasontzi inguru laster itsasoratuko dira antxoa arrantzatzeko kostera hasteko, eta ekainera arte egingo dute jarduera hori. Arrantzaren hasiera ofiziala joan den ostiralean izan zen, baina baldintza klimatologiko txarrek galarazi egin zioten flotari itsasoratzea.
2024an antxoarentzat ezarritako OTAk (Harrapaketen Guztizko Onargarria) ez du aldaketarik izan aurreko ekitaldiekin alderatuta, eta 33.000 tonatan mantentzen da; horietatik % 90 Espainiako banderapean nabigatzen duen flotari dagokio, Frantziako mendebaldeko kostaldeko ontziek gainerako % 10a baitute. Bi estatuetako administrazioek Bizkaiko Golkoan antxoaren arrantza kudeatzeko akordioa lortu ondoren, Kantauriko flotarentzako guztizko kuota erabilgarria 31.614 tonakoa da, hau da, 1.432 tonako hazkundea iazkoarekin alderatuta. 2023ko kanpainan harrapatu ez ziren 3.076 tona aurtengo kuotara eskualdatzeagatik gertatu da igoera hori. Hala ere, Euskadiko, Kantabriako, Asturiasko eta Galiziako arrantza-ontziek mendeko antxoa-kuotarik handiena izango dute. Kopuru horren % 85 urteko lehen seihilekoan harrapatu ahal izango da, eta gainerakoa urteko bigarren zatian, % 10 uztailean eta abuztuan, eta gainerako % 5a irailaren 1etik aurrera harrapatu ahal izango da.
Kantauriko Arrantza Ekoizleen Elkarteen Elkarteak, kofradia guztiak biltzen dituen elkarteak, aho batez lortu du arrantza arautzea. Nabarmentzekoa da ontzi bakoitzarentzat ezarritako eguneko mugek gora egin dutela, kuotaren eskuragarritasuna handiagoa baita. Horrela, 120 tona gordin (GT) baino gehiago dituzten ontziek egunean gehienez 10.000 kilo lehorreratu ahal izango dituzte; 70 GT eta 120 GT arteko ontziek 9.000 kilo egunean gehienez, eta 70 GT baino gutxiagoko ontziek 8.000 kilo gehienez. Urteko bigarren seihilekoan eguneko maximoak 5.000, 4.500 eta 4.000 izango dira ontzi-tarte bakoitzerako.
10.734 tona Euskadin
Antxoa arrantzatzea Euskadiko baxurako erauzketa-sektorearen oinarrietako bat da. 2023an Bizkaiko eta Gipuzkoako kofradietan 10.734 tona antxoa sartu ziren, hau da, aurreko urtean baino % 100,7 gehiago. Bestalde, lonjan lortutako balioa 17,2 milioi eurotik gorakoa izan zen, 2022an erregistratutakoa baino % 170,2 handiagoa. Euskal portuetan deskargatutako antxoaren bolumenak gora egin du arrantza-aukerak % 17 igo direlako. Euskal flotak bere harrapaketen % 72 Bizkaiko eta Gipuzkoako portuetan deskargatu zuen, eta aurreko urtean ehuneko hori % 46ra baino ez zen iritsi.
Euskal inguraketa-ontziek 9.000 tona antxoa inguru harrapatu eta 6.433 deskargatu zituzten Euskadiko portuetan, iaz baino % 102 gehiago. Gainerakoak, 2.526 tona, Santoña, Laredo eta Gijongo kofradietan jarri zituzten enkantean. Euskal arrantza-ontziek guztira egindako harrapaketak % 29 gehitu ziren 2022ko datuekin alderatuta.
Bestalde, lonjako salmentaren batez besteko prezioa kilogramoko 1,61 eurokoa izan zen, 2022ko kanpainako 1,19 euroak baino % 34,7 gehiago. Igoera hori produktuaren kalitate handiagoaren ondorio da. Izan ere, 2023ko antxoaren kosteran deskargatutako arrainaren zati handi baten tamaina aurreko ekitaldietakoa baino handiagoa izan zen.
Aurtengo antxoaren kanpainarako aurreikuspenak positiboak dira, Bizkaiko Golkoan stocka egoera onean dagoelako. AZTI euskal zentro teknologikoak urtero aztertzen du baxurako euskal flotarentzat oso baliabide garrantzitsua den egoera. 2023ko udaberrian egindako Bioman kanpaina zientifikoaren emaitzen arabera, antxoa helduaren behin-behineko biomasa 143.000 tonakoa izan zen. Biologoen arabera, kopuru horrek “espeziearen iraunkortasuna bermatzen du, antxoaren arrantzaren iraunkortasuna bermatzeko muga ezartzen duten 21.000 tonen oso gainetik kokatuz”. Bestalde, AZTIk iazko udazkenean egindako Juvena kanpainak 500.000 tonatan kokatu zuen antxoa gaztearen ugaritasuna, denbora-serieko batez bestekoa baino % 90 gehiago. “Kalkulu horiek berretsi egiten dute antxoa gazteen ugaritasun iraunkorra, azken urteetako joera positiboari eutsiz”. Hala eta guztiz ere, baliabidearen egoera onari esker, nolabaiteko baikortasuna mantentzen da 2024an antxoaren kanpaina garatzeari dagokionez.
BERDEL KANPAINA
Antxoaren arrantzaren hasiera bat dator berdelaren arrantza-kanpainaren hasierarekin. ICESek (Itsasoa Esploratzeko Nazioarteko Kontseilua), ipar-ekialdeko Atlantikoko uretan espezie horren stockaren egoera aztertu ondoren, 739.386 tonako TAC bat ezarri zuen 2024rako. Kopuru horrek beherakada txiki bat adierazten du 2023rako ezarritako guztizko onargarriarekiko. Harrapaketa-bolumen horretatik, 27.832 tona baino ez dira ( % 3,7) Espainiako banderapean nabigatzen duten ontziei dagozkienak. Kuota hori baliabidea ustiatzen duten hiru floten artean banatzen da. 10.158 tona berdela harrapatzeko amu-lerroak erabiltzen dituzten artisau-flotako ontziei dagozkie – ugarienak –. Inguraketa-flotak – antxoa-arrantzarako flota bera – 9.241 tona izango ditu, eta hondoko arraste-erroldako ontziek 7.896 tona harrapatzeko aukera izango dute.
Euskal kofradiek 12.000 tona berdel eta araba-zozo inguru sartu zituzten 2023an, aurreko urtean baino % 40,8 gehiago. Aitzitik, lonjako kotizazioa 1,05 €/ kg-ra jaitsi zen, 2022an izandako gorakada ikusgarriaren ondoren. Igoera horretan, batez besteko prezioa 1,48 €/ kg-koa izan zen. Hala eta guztiz ere, lehen salmentako berdelaren balioa 12,5 milioi eurokoa izan zen. Deskargen % 44 Ondarroako portuan egin ziren, ondoren Getarian ( % 19) eta Bermeon eta Hondarribian ( % 14).
Berdela arrantzatzeko kanpaina bereziki garrantzitsua da amuko artisau-flotarentzat. Ontzi horien ekonomia bi espezietan oinarritzen da: berdela eta hegaluzea. Azken urteotan, ontzi horiek ezin izan dute berdel-kuota harrapatu espeziearen portaera-ereduak aldatu dituzten zenbait faktoreren ondorioz. AZTI zentro teknologikoa aztertzen ari da zerk eragin duen ezohiko egoera hori.