2011n, gizarteak sareei esker hartu zuen kalea, sistema zalantzan jarri zuen eta krisiaren ondoriozko murrizketak gaitzetsi zituen. Horrela sortu zen M-15a. Duela hilabete Nafarroako nekazaritza “WhatsApp” aren bidez antolatu zen, sindikatuekin zerikusirik ez zuena eta helburu sektorialekin. Horrela jaio zen F-6a.
Helburu desberdinak, baina antolatzeko modu bera. Horrela laburbiltzen da Nafarroako Nekazarien eta Abeltzainen 6-F fenomenoa, lehen sektorea arautzen duten politika autonomiko, nazional eta europarren aurka matxinatuak, M-15arekin alderatuz gero, duela 13 urte sortu zena, gizartea mobilizatu zenean krisi ekonomikoa konpontzeko murrizketak aplikatu zituen sistema batekin nazkatuta zegoelako, eta horren kapituluak kontatzeke zeuden…
6-F eta 15-M aldarrikapenak ez datoz bat, baina mugimendu bakoitzak antzekotasunak ditu elkarren artean, hala nola egituratzeko ereduak, sistema hobegarri batean jarduten duten eragileak zalantzan jartzea eta nazka, arrazoi desberdinengatik bada ere.
Zapateroren guraizeak
2011n, Nafarroak eta Espainiako gainerako lurraldeek krisi larria – higiezinen eta finantzen arlokoa – pairatzen zuten, eta horrek hurrengo urteetan ere ondorioak izaten jarraituko zuen. 2010eko maiatzean, Jose Luis Rodriguez Zapatero presidente sozialistak aurrekaririk gabeko gastu sozialaren murrizketa iragarri zuen, herrialdearen erreskatea saihesteko bere idealen kontrakoa; eta hilabete geroago, lan-erreforma bat onartu zuen.
2008 eta 2011 artean, langabeen kopurua bikoiztu egin zen Espainian, 4,8 milioiraino; eta Nafarroan 18.300 langabetik 41.300 langabera igaro ziren. Une nahasi horretan, sumindutako herritarrak sare sozialetan mobilizatu ziren – komunikabideei uko egiten zieten –, jendearen tirabira arbuiatzeko.
Modu baketsuan, plazak eta kaleak inbaditu zituzten, sistema politikoan nagusi zen alderdi-bitasunaren aurka – PSOEren eta PPren txandakatzearekin –. 2011ko maiatzaren 15ean hainbat kolektibok deitutako manifestazio baten ondoren, M-15a sortu zen. Modu espontaneoan kanpatu zuten eta batzarrak egiten zituzten – gidatzen zuen lider zehatzik gabe –. Erakunde horizontala zen, klase politikoaren eta bankuen aurrean gogaituta zegoen jendea, egitura piramidalik gabea.
Barrutik aldatu
2011ko hauteskunde orokorrek Mariano Rajoy popularra eraman zuten Moncloara, gehiengo absolutuarekin, austerizidioa ekarri zuena, eta langileen eskubideen galera ekarri zuen lan-erreforma sakona, 2012ko martxoaren 29an greba orokorra eragin zuena. M-15ak aurrera jarraitzen zuen, eta 2014an mugimendu horretatik Podemos sortu zen, sistemaren gurpilean sartzen zen alderdia, hura aldatzen saiatzeko.
2016an, alderdi moreak eta IUk 71 eserleku lortu zituzten Kongresuan, urteak igaro ahala eta barne gerren ondorioz, botere-kuota jaitsi egin zen. Hala ere, 2020an PSOErekin koalizioko lehen gobernua osatu zuen, eta Pedro Sanchezek hauteskunde orokorren hitzordua 2023ko uztailera aurreratu ondoren, Sumarren sartu zen, bost eserleku diskretu ateraz. Orain talde mistoak lau ordezkari ditu. Duela zortzi urte izan zenaren karikatura bat.
Urtea dirudien hilabetea
2024 hasieran, nekazariek eta abeltzainek protestak egin zituzten EBko hainbat herrialdetan Nekazaritza Politika Bateratuagatik eta 2030 Agendagatik, profesional horien artean araudi horiek garatzeak sortzen duen burokraziagatik eta Europako kalitate-estandarrak betetzen ez dituzten inportatutako produktuen aurrean babesik ez izateagatik.
Nafarroako nekazariak eta abeltzainak inguruan zer gertatzen ari zen ikusten ari ziren, eta haien kezkak bilera egitera eraman zituen – UAGN eta EHNE sindikatuetatik kanpo –. Azken horiek Madrilen dituzten erakundeetatik (ASAJA eta COAG, hurrenez hurren) protestak deitzeko zain zeuden bitartean, nekazarien eta abeltzainen mugimendu bat WhatsAppeko mezularitza-aplikazioaren bidez sortzen ari zen.
Batzuek jatorriak Lizarraldean kokatzen direla defendatzen dute – oso aktiboak traktororadetan hasi zirenetik – eta beste batzuek Erriberriko Kultur Etxean eraiki zela diote, Tafallako Belodromoan egindako bilerekin. Urtarrilaren 29an ehun nekazari baino gehiago elkartu ziren Cidacos hirian otsailaren 6an mobilizatzeko asmoz, Espainiako hainbat tokitan errepikatzekoa zen traktororada batean.
Ordurako, Nafarroako nekazariak eta abeltzainak WhatsApp talde bateko kide ziren – UAGNko afiliatuak, EHNEkoak eta independenteak –, eta bertan sektorearen egoeragatik zituzten kezkak eta ezinegona azaltzen zituzten. Foru Erkidegoko 1.024 nekazari eta abeltzain izatera iritsi ziren.
Baina, geroago, WhatsAppeko hainbat taldetan banatu ziren, kokapen geografikoaren arabera. Are gehiago, eremu berean profesional horiek talde txikiagoak sortzen zituzten, kudeaketa eraginkorragoa izan zedin. Eta horrela hasi ziren trakzio-lanak antolatzen erkidegoko hainbat tokitan: Erriberan, Erriberagoitian, Erdialdeko Eremuan, Behe Mendialdean, Lizarraldean eta Iruñerrian, etab.
Arratsaldez
Urtarrilaren 30ean, UAGNk komunikabideei dei egin zien lehen sektorearen protestak iragartzeko, datarik zehaztu gabe, eta mugimendu horri buruz galdetuta, edozein ekintza errespetatzen zuela adierazi zuen.
Une horretan, nekazarien erakundeak berandu iristen ari ziren protestak zuzentzeko, eta mugimendua UAGNtik eta EHNEtik bereizi zen hasieratik, nahiz eta haien artean bi sigletako afiliatuak egon. 6F martxan zegoen – otsailaren 6an hasi zen martxan –. Ez dute piramide-sisteman sinesten, horizontal-asanblearioan baizik, errepikatu duten lelo batekin: desantolaketa da erakunderik onena.
Bi bilera
Iruñea 800 traktorerekin hartu zuten – agintarien profil baxuari esker – 6Fko ordezkariek Gobernuarekin izan zuten bilera baino egun bat lehenago – UAGNk, EHNEk eta UCANek gonbidatuta –. Mobilizazio historiko horrek – sindikatuetatik eta politikatik urrun, behin eta berriz esaten duten bezala – Gobernuak erreakzionatzea ekarri zuen.
Lehen hitzordu horren ondoren, otsailaren 16an, bigarren hitzordu bat izan zen. Bertan, plataformako bozeramaileek, UAGNrekin lotuta, proposamena jaso zuten, Gobernuaren 49 konpromisorekin, eta ez zuten jakin azaltzen sailaren egoitzaren kanpoaldean zain zeuden 400 nekazari eta abeltzainei.
Bi topaketatan, 6-Fko lau pertsona horiek, Salvador Moreno, Carmelo Macua, Andrés Etxarri eta Javier López de San Román, ohartu ziren negoziazioaren konplexutasunaz, aholkulari teknikorik gabe, eta mezua jendetzari behar bezala helarazteko zailtasunaz. Ez zuten kolektiboa batuko zuen beharrezko liderrik.
Horregatik, bozeramaile izateari utzi zioten eta bertaratutakoen artean frustrazioa sortu zen. Landa Garapen eta Ingurumen sailburuak, José María Aierdik, mezu argia helarazi zuen: Gobernua nekazaritza-kontseiluarekin – UAGN, EHNE eta UCAN – bilduko zen ordutik aurrera, eta 6F plataformak bi aukera zituen, bere proposamenak sindikatuen bitartez bideratzea edo elkarte independente bat osatzea.
Zauri irekiak
Asteazken honetan traktoreek hilabete beteko dute, eta epe horretan sendatu beharreko zauriak irekita geratu dira: UAGNko eta EHNEko exekutiboek hausnartu behar dute zer gertatu den baseen eta gailurraren arteko bereizketa hori egon dadin; eta mezularitza aplikazio bat zergatik den gai nekazariak eta sindikatuak mugiarazteko, ez.
Nekazari gazteak nabarmentzen dira 6Fn – eta hala nabarmentzen dute beteranoenek –, hau da, belaunaldi-erreleboaren zati bat ez da identifikatzen UAGNrekin eta EHNErekin. Hori dela eta, elkarte gisa eratu nahi dute ahotsa izateko. Azkenean, sartu sistemaren gurpilean. Gainera, komunikabideak ere ez dituzte gogoko. Harpidedunarentzat eta gainerako lankideentzat ere egiteke dagoen zeregina.