Ipar Hegoa Fundazioaren txosten baten arabera, bi pertsonatik bat egoera “prekarioan” bizi da Erkidegoan | 2.100 emakume, etxeko lanetan dihardutenak, lan-merkatuan sartzen dira “beren egoera ekonomikoak behartuta”
2022ko lan-erreformak, Yolanda Diazek, CEOE patronalak eta UGT eta CCOO sindikatuek hitzartutakoak, goia jo du Nafarroan, hileko kontratazio finkoa % 20 eta % 25 artean egonkortu baita, portzentaje hori gainditu gabe. Legea aldatu aurretik, mugagabeak % 3 eta % 6 artekoak ziren hilero.
Hala adierazi du astelehen honetan Imanol Karrera LABeko bozeramaileak Ipar Hegoa Fundazioak egindako Ikusmiran 17, Nafarroako bizi eta lan baldintzak txostenaren aurkezpenean. Edurne Larrañaga fundazio horretako kideak ere parte hartu du azterlan horren ondorioak azaltzeko.
“Behin-behinekotasunaren beherakadarekin batera, aldizkako langile finkoen kopuruak gora egin du, eta horiek ere prekarietatea adierazten dute. Denbora behar izan da esateko Espainiako Estatuko lan-erreformak ez dituela inertzia gehiago zuzenduko, hala nola emakumeek aldi baterako kontratuak, kontratu partzialak eta aldizkako kontratu finkoak beren gain hartzen jarraitzen dutela. Beraz, edalontzia erdi hutsik dago oraindik “, adierazi du Karrerak.
Ondorioak
Ipar Hegoaren azterketak bost ondorio atera ditu, eta neurriak hartu behar dira: prekarietatea handitu da; bizitza duin baterako diru-sarrerak ez dira nahikoak; etxeko lanak dituzten emakumeak lan-merkatura sartu behar izan dira familia-nukleoko egoera ekonomikoagatik; baliabide gehiago bideratu behar dira hipotekara edo etxebizitzaren alokairura; eta arlo pribatua indartu da, sistema publikoaren kaltetan.
“Egungo baldintzek gizartearen dualizazioan sakontzen dute. Aberastasuna ez da modu bidezkoan banatzen “, azpimarratu du Larrañagak.
Nafarroako LABeko bozeramaile Imanol Karrerak berretsi du desberdintasun horiek zuzentzeko Nafarroako Gobernuak bere autogobernua erabili behar duela Foru Erkidegoko errealitatera egokitutako neurriak onartzeko.
Gainera, “elkarrizketa erreala, zabala eta estrategikoa” eskatu du, eta negoziazioa Elkarrizketa Sozialaren Kontseilura ez mugatzea, CEN, UGT eta CCOO sindikatuekin bakarrik; eta “soldata igoerei” eta “lan istripuen” arazoa konpondu nahi ez duten eta “errenta bermatua” erasotzen duten enpresen aurka egin du.
Datuak
Larrañagak esan du Nafarroan bi pertsonatik bat egoera prekarioan dagoela. Datu hori justifikatzen du LABek soldatapeko langileek hilero gutxienez 1.400 euro gordin (14 ordainsari) kobratzea eskatzen duelako.
“Enplegu bat izan arren, bi pertsonatik bat egoera prekarioan bizi da — 1.400 euro gordin horietara iristen ez denez —, bizitza duina bermatzeko diru-sarrera nahikorik gabe. Hori Erkidegoko 25-64 urteko biztanleriaren % 50,3ren baliokidea da “, adierazi du Larrañagak.
Karrerak azpimarratu du, halaber, 2023an soldatak ez direla igo 2022ko KPIaren erritmo berean – indize hori erreferentziatzat hartzen da hitzarmenetan soldata-igoerak hitzartzeko –.
2023an, gure lurraldean hitzarmen kolektibo baten bidez adostutako igoera % 4,1ekoa izan zen, foru KPIaren % 6,4tik beherako ehunekoa. “Horrek erosteko ahalmenaren 2,3 puntuko galera dakar”, esan du.
Etxeko lanak
Gainera, azterlanaren arabera, etxeko lanetan diharduten 2.100 emakumek lana bilatu behar izan dute etxeko ekonomian ekarpenak egiteko. Gainera, “emakumeen behin-behinekotasuna, partzialtasuna eta aldizkako finkoak kronifikatu” dituen lan-merkatuan egin behar izan dute.
Horretarako, Larrañagak gogorarazi du Nafarroan aldi baterako hamar kontratutik sei emakumezkoek egiten dituztela; eta kontratu partziala duten hiru pertsonatik bi emakumezkoak direla.
Inbertsio gehiago etxebizitzan
Karrerak nabarmendu du etxebizitza bat eskuratzeko eskubidea funtsezkoa dela “bizitza duina izateko”, baina azken urteotan higiezin bat izateko ahalegin ekonomikoa handitu egin dela. “Etxebizitza librearen prezioa % 20 garestitu da 2015etik; maizter batek 135 euro gehiago bideratzen ditu batez beste alokairua ordaintzera 2020an baino; eta Nafarroako biztanle pobreen % 60k etxebizitza gastu handia du”, zehaztu du.
Zerbitzu publiko indartsuen alde
LABek zerbitzu publikoak indartzea defendatu du, eta, horretarako, Osasunbidearekin bat egin du. “Itxaron-zerrendak gero eta luzeagoak dira. 2019an, pazienteen % 63 lehen hitzorduaren zain zeuden, eta 2022an, berriz, % 77. Eta kanpo-kontsultetan, itunpeko ikastetxeetara bideratutako jarduerak % 58,72 egin du gora 2019tik 2023ra bitartean “, amaitu du Karrerak.