Europako arau fiskal berriek estatu kideak gastu publikoa kontrolatzeko bidera itzultzea bilatzen dute, krisi sistemikoek, lehenik, eta covid-19aren pandemiak, amaiera gisa, sortutako zor handiaren ostean. Baina otsailean Kontseiluaren eta Europako Parlamentuaren artean lortutako akordio politikoak, negoziazio gogorren ondoren, eta hil honetan berretsi beharko denak, Europako Sindikatuen Konfederazioaren (ETUC) azterlan batek ohartarazten duenez, herrialde asko, besteak beste Espainia, ez dira gai izango klima- eta gizarte-helburuak betetzeko.
“Proposatutako arauek indarrezko alkandora bat jarriko diete estatu kideei, eta EBren klima- eta gizarte-helburuak lortzeko beharrezkoak diren gutxieneko inbertsioak egitea eragotziko diete”, salatu du Esther Lynch ETUCeko idazkari nagusiak.
Sindikatuen konfederazioak New Economics Foundation ideia-laborategiak egindako ikerketaren arabera, zerga-arau berriekin, guztira 18 herrialdek, besteak beste, Espainiak, Italiak, Frantziak edo Alemaniak, akordioan doikuntzak gogortzeko ahalegin handiena egin duen herrialdeetako batek, ezin izango dute behar beste gastatu gizarte-azpiegituran inbertitzeko helburuak betetzeko, hala nola ospitaleetan, eskoletan edo etxebizitza-planetan. Espainiaren kasuan, azterketak nabarmentzen du, arau berrien arabera, 2027an % 0,1eko murrizketa beharko dela gastu sozialean, helburuak betetzeko behar den gutxienekoa % 0,6 gehiagoko inbertsioa denean.
Trantsizio ekologikoa betetzeko beharrak gehitzen badira, inbertsio sozial eta berdearen arrakala gutxienez 26.400 milioi eurokoa izango da 2027an Espainian, eta 80.600 milioira iritsiko da Alemanian, ia 67.000 milioira Italian eta 53.000tik gora Frantzian. ETUCek 2021eko Eurostaten datuak erabili ditu kalkuluak egiteko, herrialde guztietako azken zifra osoak baitira.
Ikerketaren arabera, hiru herrialdek bakarrik bete ahal izango dituzte helburu sozialak eta klimatikoak baldintza fiskal berriekin: Danimarkak, Suediak eta Irlandak.
“Politikariek baztertu egin beharko lukete zorra eta defizit-ratioak arbitrarioki murriztea lehenesteko estrategia, gizarte-, klima- eta enplegu-arloko premiazko erronken gainetik”, azpimarratu du txostenak. “Murrizketa horiek Europa txiroagoa egiten dute, EBko gizarte-ehuna kaltetzen dute, bai eta haren ekoizpen-ahalmena eta ekonomia indartsuago eta erresilienteago batean inbertitzeko gaitasuna ere”, gaineratu du.
Txostenak gogorarazten duenez, Europako Batzordeak berak kalkulatu du Europak azpiegitura sozialean egindako inbertsioa urtean 192.000 milioi eurotan geratu dela motz. Ebaluazio horren arabera, EBk urtero 120.000 milioi handitu beharko lituzke osasunean, 57.000 milioi etxebizitza eskuragarrian eta 15.000 milioi gehiago hezkuntzan.
“Txosten honek argi uzten ditu ondorioak: proposatutako arau fiskalak hartzeak ospitale, etxe eta etxebizitza merke gutxiago ekarriko ditu hiru sektoreetan presioa handitzen den uneetan”, adierazi du Lynchek.
ETUCen ustez, bide fiskal berriak dituen inplikazioen lehen laginak dagoeneko gertatzen ari dira: Frantziak 1.400 milioi euroko murrizketa iragarri du trantsizio berdeko aurrekontuan, Finlandiako Gobernuak murrizketa sozialak iragarri ditu eta Alemaniak inbertsio berdeei ere eragiten dien aurrekontuari zirt edo zart egin dio.
Ez dira ohar berriak. Izan ere, EKTk zifren azterketa bat enkargatzea erabaki zuen, iaz ingurumen-erakunde batzuek arau fiskal berriek helburu klimatikoak betetzea eragotziko dutela ohartarazi ondoren. Pedro Sanchez Espainiako Gobernuko presidenteari azaroan bidalitako gutun batean (Espainia EBko Kontseiluko txandakako presidente zen seihileko horretan, eta akordioa lortzeko negoziazioak arindu zituen), ingurumen-arloko bost GKE arriskuez ohartarazten ari ziren.
“Gastu publikoaren muga arbitrarioen eta sistema fiskal zaharkitu eta bidegabeen konbinazio horrek aurrerapena oztopatzen du, desberdintasuna larriagotzen du eta klimaren eta ingurumenaren ekintza itotzen du”, esan zuen Carlos García Paret Greenpeaceko bozeramaileak.
“Arau berriak ez dira nahikoak EBren helburu sozialak eta klimatikoak betetzeko”, berretsi du txosten berriak. Horren arabera, estatu kide guztiek inbertsio publiko sozial eta berdearen beharrak bete ditzaten, urtean 300.000 eta 420.000 milioi gehiago beharko dira, EBko BPGren % 2,1 eta % 2,9 artean. Horretarako, arau fiskal “malguagoak”, fiskalitate progresibo berria edo epe luzerako inbertsio-funts europarra sortzea proposatu du.
“Klima- eta gizarte-inbertsioaren arraila estaltzea ez da gobernuen ardura bakarra, arrailak sektore pribatua ere barne hartzen baitu. Hala ere, inbertsio publikoa funtsezkoa da azpiegitura sozialerako, zerbitzu publikoetarako eta bidezko trantsiziorako “, gogorarazi du EKTk.