Etxebizitza eskuratzea da, aspaldidanik, gizarte-arazo nagusietako bat, batez ere gazteen artean. Azken azterketek berresten dutenez, errentamenduen garestitzea familia askoren ekonomia probatzen ari da; izan ere, azken aldian faktura energetikoa kontrolpean badago ere, erosketa-saskia eta eguneroko erabilerari lotutako beste kontzeptu batzuk goranzko presioa egiten ari dira.
Aurrezki Kutxen Fundazioak (Funcas) duela gutxi argitaratu duen ikerketa baten arabera, alokairuan bizi direnek gero eta ahalegin handiagoa egiten ari dira. Ondorio batzuk argigarriak dira: Estatuko familien batez besteko gastua, kontzeptu horrengatik, % 27,7 igo da 2015 eta 2022 bitartean, 2015eko hileko batez besteko kuota 404 eurokoa izatetik 2022an 516 eurokoa izatera igaro baita, “familien batez besteko errenta baino igoera handiagoa”. Aldi berean, errentari bakarra duten familiek “gizarte-bazterketako arrisku handiagoa dute”; Caixabanken 2023ko datuen arabera, ehuneko hori etxekoen unitate horien % 44,8ra iristen da. Gainera, txostenak jasotzen duenez, “pandemiaren ostean egoera larriagotu egin da”. 2020a baino lehen, “hamar familiatik hiruk, gutxi gorabehera, beren kontsumo-saskiaren % 30 baino gehiago alokairura bideratzen zuten. Pandemiaren ostean, proportzioa, gutxi gorabehera, hamarretik laura igo da”, dio txostenak.
Analistek maiz azaltzen dute hileko diru-sarreren % 30 dela gainditu behar ez den atalasea, bai hipoteka-kuotarako, bai alokairu-kuotarako. Baina, Funcasen ikerketaren arabera, 2022an “alokairuaren gastu bateratuak gehi oinarrizko hornidurak – ura, energia eta komunitatea – kontsumo-saskiaren % 30 baino gehiago xurgatu zuen errentatzaileen % 60,5ean”. 2022an alokairuaren prezioa topatzeko hartutako neurriak “Gobernuak prezioen hazkundea mugatzeko zuen helburua betetzen ari direla dirudi”; izan ere, Funcasen datuen arabera, duela bi urte batez besteko gastua % 2,1 hazi zen, 2019an % 11,1 igo zen bitartean. Azterketa azken hilabeteetan indarrez sortu diren eztabaidetako batean ere gelditu da: alokairurako muga alokairuko pisuen eskaintza murrizten ari ote den, jabeentzat sinesgarritasun gutxiagokoa delako, nahiago luketelako etxebizitza salmentan jarri edo egoera hobearen zain egon. Bada, Funcasen txostenaren arabera, “ez dago, ezagutzen dugun arte, alokairuaren eskaintzan azken arau-aldaketek duten eragina neurtzen duen ikerketa funtsaturik. Zuhurtziaz jokatuta, higiezinen atari nagusietako batzuen merkatu-azterketek adierazten dute alokairu-eskaintza % 30 inguru murriztuko zela 2022an”.
Dokumentuak jasotzen duenez, “gazteen eta alokairuaren arteko binomioa bereziki handia da bakarrik bizi diren 30 urtetik beherakoen artean”, % 38,5era iristen baita. Lurraldeen arabera, Euskadi, Balear Uharteekin, Madrilekin eta Kataluniarekin, errentariek “ahalegin handia” egin behar duten erkidegoen taldean dago, eta Nafarroa, berriz, “ahalegin ertaineko” mailan.