“Diseinuak axola du”. Hiru hitz horiekin, Nazioarteko Diru Funtsak (NDF) ohartarazi du sektore espezifikoetara bideratutako berrikuntzarako laguntza publikoak, produktibitatea eta hazkundea berpizteko ahaleginean latitude guztietan goraka doan tresna, ez direla beti “errezeta magikoa”. Aitzitik, gaizki diseinatuta badaude, eragin kaltegarria izateko arrisku handia dago: “Zerga-kostu handiak eragin ditzakete”. Ikerketa eta garapena zentzu zabalagoan babesteak, politiken mix baten bidez, aldiz, jarduera bultzatzeko potentziala du: jarduerak % 2 egin lezake aurrera ekonomia aurreratuetan, batez beste, I+Grako pizgarriak BPGren % 0,5 handituta — ELGAren egungo gastua bikoiztearen parekoa —, eta onurak ere zor-ratiora eramango lirateke, pandemiatik maximoetan, zortzi urtean puntu erdiko beherapenarekin.
Hauek dira Funtsak asteazken honetan argitaratutako Expanding Frontiers: Fiscal Policies for Innovation and Technology Diffusion (Mugak zabalduz: berrikuntzarako eta teknologiaren hedapenerako politika fiskalak) txostenean nabarmentzen dituen ondorioetako batzuk. Bertan, politika publikoek berrikuntzaren sustapenean eta teknologiaren hedapenean duten zeregina aztertzeko esparru berri bat aurkezten du, ekonomiaren aurrerapenerako eta bizi-kalitatearen hobekuntzarako funtsezkoa den produktibitatearen hazkunde-erritmoa geldirik dagoen eta epe ertainerako perspektibak ez diren testuinguru batean. Zorra maila errekorrean dago, eta erronka handiak daude zerumugan, hala nola klima-aldaketa eta biztanleriaren zahartzea.
Azken hamarkadetan, I+G publikora bideratutako gastua atzean geratu da, eta sektore pribatuaren ikerketa sustatu da; hala ere, sektore pribatuak ikuspegi komertziala du nagusiki, baita finantzaketa Estatutik datorrenean ere. Oraintsuago, ekonomia handi askok, segurtasun nazionalaz eta ekonomikoaz arduratuta, sektore zehatzetan berrikuntza bultzatzearen aldeko apustua egin dute, azken 10 urteetan hirukoiztu ere egin dira politika industrialak ekonomia aurreratuetan, neurri komertzial guztien % 20tik % 60raino. Horren adibide dira munduko ekonomia handienek bonbo eta platertxoz iragarritako plan handiak, Txipen Legea eta AEBetako Inflazioaren Murrizketaren Legea, Europako Itun Berdea, hainbat industriarentzako Txinako subsidioen politikak edo Hego Koreako K-Chips legea.
“Berrikuntzarako industria-politika [produktu edo prozesu berri gisa ulertuta] ekonomia handi askotan berpizten ari da, eta hori, neurri batean, segurtasun ekonomiko eta energetikoari buruzko kezkek eta produktibitatearen hazkunde desluzitua suspertzeko itxaropenak eragin dute”, laburbiltzen du Era Dabla-Norris azterlanaren egileetako batek. “Baina historiak erakusten du industria-politika egokia lortzea lan zaila izan daitekeela, eta ohartarazpen asko daude akats politikoei, zerga-kostu handiei eta kutsatze-ondorio negatiboei buruz beste herrialde batzuetan. Ez litzateke hazkunde motelerako sendabide magikotzat hartu behar “.
Txostenak xehatzen du nola hirukoiztu diren enpresei emandako kreditu fiskalak 2000. urtetik ELGAko herrialdeetan, eta I+Gko inbertsio publikoak, berriz, ez du aurrera egin: bi hamarkada daramatza BPGren % 0,5ean geldituta. Oro har, ohartarazi du berrikuntzarako gastu publikoa “laguntza garestietan eta abantaila fiskal eskuzabaletan” oinarritu dela, produktibitaterako eta hazkunderako kaltegarriak izan daitezkeenak eta baldintza zorrotzetan soilik eraginkorrak. Lehenik eta behin, industria-politikek gizarte-onura kalkulagarriak sortu behar dituzte, hala nola isuri kutsatzaileak murriztea. Bestalde, gobernuek industria-politika berberak administratzeko eta ezartzeko gaitasun handia izan behar dute, eta, aldi berean, ez dituzte atzerriko enpresak baztertu behar, estatu asko kanpotik datorren I+Gren mende daudelako, eta merkataritza-gerrak sor daitezkeelako, berrikuntzaren hedapena zirkuitulabur bihurtzeko eta “merkataritza-sorospen eta -murrizketen arloko karrera garesti bat” sortzeko.
Azterketak adibide batzuk ematen ditu, positiboak eta negatiboak. Europak hirurogeita hamarreko hamarkadan Airbusen alde egin zuen apustua, adibidez, arrakastatsua izan zen: Boeingen monopolioa hautsi zuen eta beste sektore batzuetarako kanpo-efektu positiboak sortu zituen. Hala ere, konglomeratua duela gutxi protagonista izan da bere aurkari estatubatuarrarekin izandako eztabaida komertzial batean, nazioarteko tentsioak eragin dituena. Auto elektrikoa sustatzeko Txinako 2009ko planak ere, oraindik goraka zihoan teknologia zenean, berrikuntza bizkortu du, eta herrialdea lider bihurtu du sektorean, baina laguntza publikoen kostua txikiagoa izan zitekeen irabaziak hobeto kuantifikatu ahal izan balira. Japoniak laurogeiko hamarkadan abiarazitako programa, konputazioan eta adimen artifizialean inbertitzen laguntzeko, ordea, porrota izan zen.
Txostenak aldezten duen politiken mixean honako hauek sartzen dira: ikerketa publikoa funtsezko eremuetan, pizgarri fiskalak enpresek berrikuntzak egin ditzaten eta I+Grako dirulaguntzak. Tresna horiek ekonomikoki errentagarrienen artean daude, eta irismen zabalagoa izan beharko lukete, industria espezifikoetara bideratuta egon beharrean. Baina kasu honetan ere diseinua zaindu behar da, berrikuntzan eta hazkundean onurak sor ditzaten. Adibidez, dirulaguntzak erabilgarriagoak dira berrikuntzaren lehen etapetan, eta onura fiskalek ez liekete enpresa handiei bakarrik mesede egin behar.
Zerga-marjina
Herrialde guztiek ez dute behar adina muskulu beren barne-merkatuetan berrikuntza sustatzeko, Txinak edo AEBk beren estatu-laguntzen hedapen handiekin egin duten bezala. Eta egia bada ere alor horretako inbertsioa epe luzean konpentsatzen dela, tarte txikia duten herrialdeek, aurretik, beren gastua berrikusi beharko lukete eta diru-sarrera gehiago bildu erreforma fiskalen bidez.
Gorabidean dauden eta garatzeko bidean dauden merkatuetan, BPGd-aren portzentajezko puntu bat igotzeak hezkuntzan egindako inbertsioak teknologikoki aurrera egiten lagunduko lieke, eta beren ekonomia % 1,9ra arte bultzatuko luke epe ertainean. Balio erantsiaren gaineko zergak indartzeak eta pizgarri fiskal ez-eraginkorrak murrizteak merkatu horietan urteko diru-sarrerak BPGren % 1era arte handitu litzake, Funtsaren ustez.