Espainian, lana eta familia bateragarri egitea da enpresen barruan kezka gehien pizten ari den gaietako bat. Bateragarritasuna errazteko eskubideak arautzen eta neurriak hartzen dituen 5/2023 Errege Lege Dekretuarekin bat etorriz, eta langileen lan- eta familia-erantzukizunak orekatzearen garrantzia aitortuta, nabarmentzekoa da lanaldia kontziliazio-arrazoiengatik egokitu dela. Lan-arlo horretan, langile interesdunak eskaera bat aurkeztu behar du, eta enpresak, negoziazio-prozesuaren ondoren, erantzun bat eman behar dio. Erantzun hori positiboa edo negatiboa izan daiteke.
Hala ere, lan-zuzenbidean gertatzen den bezala, interes kontrajarriak dituzten bi alde daude gatazkan sartzen direnak, eta horregatik ez da harritzekoa esatea lanaldiaren egokitzapen horietan akordiorik ez lortzeagatik sortzen diren gatazkak esponentzialki areagotzen ari direla egoitza judizialean. Oro har, langilearen eskubidea hainbat epai judizialek babesten eta indartzen dute, eta epai horiek berretsi egiten dute enpresaburuek kontziliazioa ahalbidetuko duten lan-baldintzak bermatzeko duten betebeharra, betiere enpresaren funtzionamenduari larriki eragiten ez bazaio.
Arlo horretan, Espainiako lan-kontziliazioak erronka sakonak planteatzen ditu, familiatik haratago doazenak; arlo pertsonala bere osotasunean hartuz. Hain zuzen ere, enpresa mailan eman ohi diren eta ezkutuan dauden beste gatazka bat gizabanakoak lan-ingurunean familia-kargarik gabe duen balioari buruzko pertzepzio errotuak zalantzan jartzera eramaten duen gai batekin lotuta dago.
Ondorio horietarako, lan-malgutasunak, beharrezkoa izan arren, bere eraginkortasuna mugatzen duten egiturazko erresistentziei aurre egin behar izaten die askotan. Horren adibide da Lan Zuzenbideak eskaintzen duen malgutasun hori konpentsatzeko, enpresek, kanpoko errefortzu gehiago kontratatu beharrean, gehiago eskatzen dietela beste batzuei barne-mailan.
Beraz, familia-kargarik ez duen langileak (edo kargak dituenak, baina beste batzuei eskuordetu diezazkiekeenak) batzuetan gehiago lagundu behar izaten du kargak dituen lankide batek lanaldia egokitzeko eskatu duenean edo bere lana urrutitik egitea erabaki duenean, gehiago komeni zaiolako familia-kontuengatik.
Hori ez da berdintasunezkoa; kontziliazioa proportzionalki banatu behar da, izan daitezkeen familia-kargak kontuan hartu gabe (seme-alabak, guraso nagusiak, etab.)
Kontziliazio-gaietarako gurasoek bakarrik kontuan hartzea merezi dutela etengabe pentsatzea seme-alabarik ez dutenen balioa eta beharrak gutxiesten dituen lan-kulturaren isla da. Esan al daiteke hori lana prekarizatzen duen beste aldagai bat izan daitekeela?
Pentsamolde hori aldatzeko, egungo lan- eta kultura-egiturak zalantzan jarri eta erreformatu behar dira. Lana bateragarri egitea helburu komuna izan behar da langile guztientzat, familia-egoera edozein dela ere. Lan-inguruneko esperientzien eta beharren aniztasuna aitortzeko eta baloratzeko unea da. Askotan, maxima hori gogoratuz, barne-desberdintasunak saihestuko dira eta guztientzako egokiak diren lan-inguruneak sustatuko dira.
Familiek, bai amek, bai aitek, lana eta familia bateragarri egiteko duten eskubidea defendatzea funtsezkoa dela alde batera utzi gabe, guraso ez diren langileak ere kontuan hartu beharreko kolektibo garrantzitsua dira. Askotan, erakundeek planteatzen dute kontziliazioa seme-alabak dituzten familien eskubide esklusibo gisa, eta horrek diskriminazioa eragiten du seme-alabarik ez dutenekiko. Funtsezkoa da gogoraraztea kontziliaziorako eskubidea langile guztien eskubidea dela, haien familia-egoera edozein dela ere.
Garrantzitsua da gogoratzea eskubide hori ez dela soilik gurasoentzat, baizik eta langile guztientzat. Lanean ez da garrantzi gutxiagokoa langile bat aita edo ama ez bada. Aurreiritziak eta kalteak kontuan hartu behar dira arlo honetan.
Langileen Estatutuaren 34.8 artikulua argia da, aukera ematen baitio langile orori lanaldiaren iraupena eta banaketa egokitzeko, lan-denbora antolatzeko eta prestazioa emateko, urrutiko lana barne, bizitza pertsonala, familiakoa eta lanekoa uztartzeko eskubidea gauzatzeko.
Enpresetan horrelako gatazkarik gerta ez dadin, lanaren eta pertsonaren eta familiaren arteko oreka susta daiteke hainbat modutan, adibidez, Berdintasun Planaren bidez. Horrek, ondorio praktikoetarako, lana eta familia bateragarri egiteko eskubideak eta neurriak enpresan guztiek ezagutzea ekar lezake, legearen eta enpresaren akordioen arabera.