Espainiar estatuko barne-kontsumoaren tonu onak bultzatuta, baina baita Europako susperraldiaren lehen seinaleek ere, Nafarroako motor ekonomikoa, bere industria, potentzia handiko ikatza 2024ko lehen erdialdean. Eta bere indarra enpleguan nabaritzen da. Foru Komunitateko fabrikek 1.835 enplegu sortu dituzte urteko lehen bost hilabeteetan, hau da, 2023ko maiatzean baino 1.100 gehiago, eta nekazaritzako elikagaien sektorean aurkitu dute berriro jarduerarik dinamikoena, 665 okupatu berrirekin azken 12 hilabeteetan.
Guztira, Nafarroako manufaktura-enpleguak, batez beste, 71.650 kotizatzaile izan zituen maiatzean, 2008ko udaberritik izandako zifrarik altuena eta okupatuen guztizkoaren ia % 23. Proportzio horrek behera egiten du pixkanaka – beste jarduera batzuek dinamismo handiagoa dute –, baina Foru Erkidegoa mantentzen du, ez bakarrik lurralde industrializatuena bezala, baizik eta globalizazioaren eta merkatuen arteko lehia handienaren azken hiru hamarkadetan hobekien eutsi dion lurraldeetako bat bezala.
Merituaren zati handi bat nekazaritzako elikagaien industriak du. Upategiak kontuan hartu gabe, 16.903 pertsona zeuden Nafarroan maiatzean, inoizko kopururik handiena, eta duela hamarkada bat baino 5.000 gehiago. Pixkanakako aurrerapenak azaltzen du, adibidez, Nafarroako manufakturek Bizkaiaren eta Gipuzkoaren aldean izan duten portaera hobea, pixkanaka espezializatuz joan baitira, batez ere lehenengoa, balio erantsi handiko zerbitzuen sektorean.
Horixe da, hain zuzen ere, Nafarroako ekonomiaren erronka, ez baitu gainerakoen gainetik trakzioa egiten duten tamaina handiko zerbitzu teknologikoen enpresarik.
Izan ere, bi lurraldeek nabarmen gainditzen zuten Nafarroa industria-enpleguan 2008ko krisiaren aurreko hilabeteetan. Ordutik, bere lantegien portaera askoz okerragoa izan da: gehiago sufritu zuten krisian eta askoz ere motelagoa izan da suspertzea. Nafarroa pixkanaka murrizten joan zen eta pandemiak behin betiko sorpassoa markatu zuen. Gaur egun, Gipuzkoan baino 2.000 landun gehiago daude industrian, eta Bizkaian baino 4.000 gehiago. Eta Zaragozako probintzia indartsuari lekua kendu dio, erraldoi teknologikoen aldetik inoizko inbertsiorik handienak jasoko baititu.
Izoztuetatik haragira
Nekazaritzako elikagaien barruan, berri onak, gainera, askotariko jardueretatik datoz, baina, batez ere, landare-sektoretik, prozesatuetatik eta fruta eta barazkien izoztetik, bi urtean 500 okupatu berri baitaude. Baina haragiaren sektoreak ere gora egin du denbora horretan (berrogeita hamar lanpostu gehiago) eta sektoreko beste jarduera batzuek ere gora egin dute, hala nola esnekiak, frutak eta olioak. Tokiko produktuaren bultzada banaezina, ura eta energia prezio lehiakorretan eskuratzeko aukerei buruz ere hitz egiten duena.
Goranzko farmazia, automozio egonkorra
Baina ez da nekazaritzako elikadura bakarrik, % 9ko erritmoan hazi baita aurten ekoizpena. Industria farmazeutikoak 73 langile berri hartu ditu azken urtean, plastikoarenak eta kautxuarenak aurrera egin dute berriro, eta egonkor mantendu da. Hori beti da lorpena, automobilgintzaren sektorea aldaketa betean dago, baina 12.114 langile ditu Nafarroan. Duela urtebeteko ia berdinak dira.
Foru Administrazioak inoiz ez bezala kontratatzen du
Edozertara. Horrela kontratatzen du Nafarroako Foru Administrazioak, zeinak maiatzean 34.942 langile zituen, Gizarte Segurantzaren datuen arabera. Duela urtebete baino 1.728 pertsona gehiago daude, eta duela hamarkada bat baino 13.000 gehiago, 2008ko krisiaren ondoren erabateko doikuntza fiskalean, eta badirudi badirudi horren ondorioak gaur egun oraindik ere zenbait eremutan sentitzen direla.
Harrezkero, ordea, gauza asko aldatu dira. Eta Administrazio Publikoetako langileen nomina gizentzeko modua ikusgarria da, besterik gabe. Askotan, egunetarako edo aste batzuetarako kontratuak izaten dira, baina enpleguaren bolumen osoa inoiz ez bezalako abiaduran hazten da, batez ere administrazio autonomikoen kasuan. 7.000 langile berri baino gehiago 2019tik, PSNk 23 urtean lehen aldiz DIputazioaren giltzak eskuratu zituenetik.
Izan ere, enplegu publikoa nabarmen bizkortu da azken hilabeteetan. Eta azken urteko 1.728 okupatu berrien ondorioz, azken urtean sortutako lanpostu berrien % 36 autonomia-administraziokoak dira. Nafarroan, guztira, 4.733 enplegu sortu dira azken urtean.
Bankuek gora egin dute berriro: osasuna eta hezkuntza urteak daramatzate horretan
16 urteko etengabeko enplegu-murrizketaren ondoren, badirudi bankuek joera hautsi dutela. Azken 12 hilabeteetan, 40 langile berri sartu ditu; hazkunde hori oso motela da oraindik, baina esanguratsua, eta finantza-sektorearen une bikaina erakusten du, urteko emaitzetan, akzioen balioan eta akziodunei dibidenduak ordaintzean islatzen dena.
Gizarte Segurantzaren, bankuen, aurrezki-kutxa zaharren eta kreditu-kooperatiben arabera, 1.864 pertsona ari ziren lanean maiatzean Nafarroan. Eta sektoreko iturriek onartzen zuten bulegoetarako profil komertzialak txertatzen ari direla, baita gazteen artean erakargarriak izateko ahalegina egiten ere. Bankuak ospea galdu omen du.
Bankuarena berritasun bat da, ez osasun-, pertsonen arreta- eta hezkuntza-jarduerena, Nafarroan sortzen den enplegu berriaren ia erdia hartzen baitute. Gainera, merkatuaren eta zerbitzu publikoen bidetik egiten dituzte.
Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien sektoreko jarduerak ere erritmo onean hazi dira. Bi urtean 365 enplegu berri sortu dira, horietatik 109 azken 12 hilabeteetan: 2.829 kotizatzaile daude Gizarte Segurantzan.