Pobrezia gizateriak aurre egin behar dion arazo iraunkor eta konplexuenetako bat da. Aurrerapen teknologikoak eta hazkunde ekonomiko globala gorabehera, desberdintasunak etengabeak dira milioika pertsonaren bizitzan. Testuinguru horretan, Oinarrizko Errenta Unibertsala proposamen erradikal baina gero eta eztabaidatuago gisa azaleratzen da, pobreziari aurre egiteko eta guztiontzako bizitza duina bermatzeko gure modua sakonki eraldatzeko potentzialarekin.
Oinarrizko Errenta Unibertsala proposamen berritzailea da, pobreziaren aurkako borroka eraldatzeko potentzialarekin. Herritar guztiei oinarrizko diru-sarrera bermatua ematen dienez, Oinarrizko Errenta Unibertsalak funtsezko behar ekonomikoei heltzeaz gain, ekitate, egonkortasun eta garapen pertsonal handiagoa ere sustatzen du. Gizarteak aurrera egiten eta erronka ekonomiko berriei aurre egiten jarraitzen duen heinean, Oinarrizko Errenta Unibertsala funtsezko pieza bihur daiteke etorkizun bidezkoagoa eta iraunkorragoa eraikitzeko. Hala ere, hori ezartzeko eztabaida zabala, plangintza zorrotza eta justizia sozialarekiko konpromisoa beharko dira, pobrezia desagerrarazteko benetan eraginkorra izan dadin.
Oinarrizko Errenta Unibertsala asmo handiko proposamena da, eta etengabeko arazoei heltzea du helburu, hala nola pobreziari eta desberdintasun ekonomikoari. Onura potentzial batzuk eskaintzen dituen arren, aurre egin behar zaien erronka esanguratsuei ere. Teknologiak eta ekonomiek eboluzionatu ahala, Oinarrizko Errenta Unibertsalari buruzko eztabaidak garrantzitsua izaten jarraitzen du, eta haren ezarpenak ikasgai baliotsuak eskain litzake gizarte ekitatiboagoak eta erresilienteagoak eraikitzeko moduari buruz.
Oinarrizko Errenta Unibertsalaren etorkizuna errentaren aplikazioa aintzat hartzen den testuinguru ekonomiko, sozial eta politikoen araberakoa izango da, bai eta egungo erronketarako irtenbide berritzaileak aztertzeko borondate kolektiboaren araberakoa ere.
Zertan datza Oinarrizko Errenta Unibertsala?
Oinarrizko Errenta Unibertsala kontzeptu ekonomiko eta soziala da, eta gero eta arreta handiagoa jarri du azken hamarkadetan. Estatuak herritar guztiei baldintzarik gabe eta erregulartasunez ematen dien diru-kopuru bat da, haien ekonomia- edo lan-egoera edozein dela ere. Ideia nagusia gutxieneko diru-sarrera maila bermatzea da, pertsonen oinarrizko beharrizanak asetzeko, eta, horrela, berdintasuna eta segurtasun ekonomikoa sustatzeko.
Oinarrizko Errenta Unibertsalaren kontzeptuak sustraiak ditu hainbat korronte filosofiko eta ekonomikotan. Thomas Paine bezalako filosofoek eta Milton Friedman bezalako ekonomialariek antzeko ideiak jorratu dituzte beren idazkietan. Painek, Agrarian Justice lanean (1797), sorospen unibertsala proposatu zuen aberastasuna birbanatzeko modu gisa. Friedmanek, bestalde, Oinarrizko Diru-Sarrera Bermatua defendatu zuen, gizarte-ongizateko sistema sinplifikatzeko eta eraginkortasun ekonomikoa sustatzeko modu gisa.
Gaur egun, Oinarrizko Errenta Unibertsalaren oinarria da herritar guztiek eskubidea dutela duintasunez bizitzeko aukera emango dien gutxieneko diru-sarrera maila bat izateko. Proposamen honen helburua pobrezia ezabatzea, desberdintasuna murriztea eta pertsonei erabakiak biziraupen ekonomikoaren etengabeko presiorik gabe hartzea ahalbidetuko dien segurtasun-sarea eskaintzea da.
Izan ditzakeen onurak
- Pobreziaren murrizketa: Herritar guztiei oinarrizko diru-sarrera ematean, pobreziaren gutxieneko atalase batetik behera inor ez erortzea bermatzen da. Horrek behartsuenen bizi-kalitatea hobetzea ekar lezake.
- Segurtasun Ekonomikoa: Oinarrizko Errenta Unibertsalak egonkortasun ekonomiko handiagoa eskain dezake, pertsonei aukera emanez larrialdi finantzarioei aurre egiteko laneko segurtasun ezarekin edo langabeziarekin lotutako estresik gabe.
- Berrikuntzarako eta ekintzailetzarako pizgarria: Segurtasun ekonomikoko sare baten bidez, norbanakoak gehiago arriskatu daitezke ekintzailetzetan eta sormen-proiektuetan, oinarrizko babesa dutela jakinda.
- Ongizate Sistema sinplifikatzea: Oinarrizko Errenta Unibertsalak gizarte-ongizateko sistema sinplifikatu lezake, ordainketa unibertsal bakarra duten laguntza-programa ugari ordezkatuz, burokrazia eta administrazio-kostuak murriztuz
Erronkak eta kritikak
- Kostu ekonomikoa: Erronka nagusietako bat Oinarrizko Errenta Unibertsala bat maila nazionalean ezartzearen kostu handia da. Oinarrizko Errenta Unibertsal bat finantzatzeak baliabide esanguratsuak eskatzen ditu, eta haren finantzaketaren bideragarritasuna eztabaidagai da. Hainbat finantzaketa-iturri proposatu dira, hala nola zerga altuagoak, gobernuaren beste gastu batzuen murrizketa edo zerga-bilketarako modu berriak.
- Laneko eragina: Kritiko batzuek argudiatzen dute Oinarrizko Errenta Unibertsal batek lana gutxietsi dezakeela, pertsona batzuek nahiago izango luketelako soilik oinarrizko diru-sarrerarekin bizi, enplegua bilatu beharrean. Hala ere, esperimentu pilotuei buruzko ikerketek emaitza mistoak erakutsi dituzte inpaktu horri dagokionez.
- Inflazioa: Beste kezka bat da diru-sarrera orokorrak handitzeak prezioak igotzea ekar dezakeela, batez ere funtsezko ondasun eta zerbitzuetan, eta horrek Oinarrizko Errenta Unibertsalaren onurak arindu ditzakeela.
- Ekitatea eta beharra: Kritiko batzuek diote Oinarrizko Errenta Unibertsalak ez dituela kontuan hartzen eskualdeen arteko bizi-kostuen desberdintasunak edo norbanakoen beharrak. Horren ordez, pertsona bakoitzaren inguruabar espezifikoetara egokitzen diren laguntza-sistemak proposatzen dituzte.
Esperimentuak eta probak
Hainbat herrialde eta eskualdek esperimentuak egin dituzte Oinarrizko Errenta Unibertsalarekin edo antzeko ikuspegiekin. Finlandiak bi urteko esperimentu bat egin zuen, non 2.000 langaberi Oinarrizko Errenta Unibertsal bat eman zitzaien. Emaitzek hobekuntzak erakutsi zituzten parte-hartzaileen ongizate orokorrean eta osasun mentalean, nahiz eta eragina mugatua izan enpleguan. Ontarioko (Kanada) eta Stocktoneko (Kalifornia, AEB) beste esperimentu batzuek ere balio handiko informazioa eman dute UBEk praktikan nola funtziona dezakeen jakiteko.
Pobreziari modu eraginkorrean aurre egitea
- Desberdintasun Ekonomikoaren murrizketa: Oinarrizko Errenta Unibertsalak birbanaketa-mekanismo gisa jokatzen du, aberatsen eta pobreen arteko arrakala murrizten lagun dezakeena. Guztiei gutxieneko oinarri ekonomikoa ematen zaienez, kalteberatasun-egoeran dauden pertsonek ere funtsezko premiak asetzeko baliabide nahikoak izango dituztela ziurtatzen da. Horrek gizarte bidezkoagoa lortzen laguntzen du, eta diru-sarreren desberdintasuna murrizten du.
- Segurtasun Ekonomikoa eta Egonkortasuna: Automatizazioaren eta globalizazioaren ondorioz enplegua gero eta zalantzazkoagoa den mundu honetan, Oinarrizko Errenta Unibertsalak pertsonak gorabehera ekonomikoetatik babesten dituen segurtasun-sarea eskaintzen du. UBEk ematen duen egonkortasun ekonomikoak finantza-estresa murrizten eta pertsonen bizi-kalitatea hobetzen lagun dezake.
- Garapen pertsonalerako pizgarria: Oinarrizko diru-sarrera bat bermatzean, Oinarrizko Errenta Unibertsalak aukera ematen die pertsonei beren garapen pertsonalean eta profesionalean kontzentratzeko, biziraupen ekonomikoaren etengabeko presiorik gabe. Horrek hezkuntzan, prestakuntzan eta ekintzailetzan egiten den inbertsioa handitzea ekar dezake, sormena eta berrikuntza sustatuz.
- Gizarte Ongizateko Sistema sinplifikatzea: Gaur egungo gizarte-ongizateko sistema, askotan, administratzeko konplexua eta garestia da, jarraipen eta ebaluazio sakona eskatzen duten programa eta sorospen ugarirekin. Oinarrizko Errenta Unibertsalak laguntza-sare hori sinplifikatzen du, burokrazia eta gizarte-laguntza anitzen administrazioari lotutako administrazio-kostuak murriztuz.
