Mikel Aranburu Nafarroako Gobernuko Ogasun kontseilaria izan zen 2015 eta 2019 artean. Azken urteetako erreforma fiskalik garrantzitsuena izan zen, UPNren zergetan politika neoliberaleko hamarkadak iraultzen saiatu zena. Legegintzaldiaren amaieratik erretiratuta, gertutik jarraitzen du gaurkotasuna, eta, “deabruaren abokatu gisa”, PFEZ tasak are gehiago igotzearen ondorioez ohartarazi du, kapital-errenten kasuan.
“Nafarroan ez dago aberats handirik, baina alargun batek inbertsio-funts bat erreskatatzen badu, agian errenta orokorraren bidetik egingo balu baino gehiago ordaindu beharko luke. Beraz, ez dakit asmatzen ari garen”, azaldu zuen Carlos Cruzado Ogasun teknikariarekin batera, Los ricos no pagan IRPF (Swing kapitaina) liburua aurkeztuz, Txalapartak antolatutako hitzaldi batean.
Solasaldiak bi teknikariren ikuspegia islatzeko balio izan zuen. Teknikari horiek hamarkada askotako esperientzia zuten beren lanpostuetan, eta funtsean bat zetozen. Gehien dutenek bide zabalak dituzte faktura fiskala ahalik eta gehien murrizteko, ia PFEZ ez ordaintzeko eta Ondarearen gaineko Zergaren ordainketa ere saihesteko. “Fiskalitatea – azaldu zuen Aranburuk – oso ekosistema konplexua da. Pieza bat ukitzen baduzu, beste guztiak mugitzen dira. Eta gauza bat dira egin ditzakegun simulazio teorikoak, eta beste bat gero gertatuko dena. Subjektu pasiboa ez da tonua eta mugitu egiten da”.
Batzuetan fisikoki ere egiten du, esaterako, hidrokarburoei zentimoa aplikatzearen ondorioz pertsona asko Gipuzkoako edo Errioxako gasolindegietara joan zirenean. Edo azken hamarkadan Madrilekin egiaztatu den bezala. “Badira joaten diren zergadunak, edo, gutxienez, joaten direla esaten dutenak, eta errentagatik eta ondareagatik zergak ordaintzeko aprobetxatzen dute. Eta ez da batere erraza kontrakoa frogatzea”, onartu zuen sailburu ohiak.
Madril eta Sozietateak zulo gisa
“Aberastasun handien ia hiru laurden Madrilen daude helbideratuta”, gehitu du Carlos Cruzadok, eta adierazi du errenta altu askok sozietateen gaineko zerga baliatzen dutela zergen ordainketa murrizteko. “Sozietateak erabiltzea da PFEZtik ihes egiteko moduetako bat”, azaldu du liburuan, eta zehaztu du formula hori dela gogokoen dutena, ez hainbeste aberastasun handiengatik, baizik eta errenta handiengatik. “Maiz samar ikusten dugu ez dutela dibidendurik aitortzen, edo ez, behintzat, dibidenduen zati bat, gastu pertsonalak sozietateari egotziz. Horrela, bi abantaila lortzen dituzte: alde batetik, irabazien zati bat errentan ordaindu gabe gozatzen dute, dibidendu gisa; bestetik, mozkina murrizten dute Sozietateen gaineko Zergaren ondorioetarako”.
Zerga horrek, gainera, badu nahikoa ur-bide multinazional handiek praktikan hori saihesteko. “Benetako tasa efektiboa % 7-8 da”, dio Carlos Cruzadok, eta Espainiako estatuan dauden 126 taldeetatik 26k % 2,9ko tasa efektiboa ordaintzen dutela adierazi du, herrialde guztiak kontuan hartuta. Eta beste 16k % 10etik beherako faktura ordaintzen dutela.
Azaldu duenez, datuak Ogasunetik bertatik datoz, baina ez du enpresa bakoitzaren faktura fiskal osoa adierazten, zenbakiak modu anonimoan aurkezten baititu. Baina inork ez du alde batera uzten Santander eta BBVA bezalako banku handiak eta Inditexen estiloko erraldoiak direla zergak saihesteko beharrezkoa den kontabilitate ingeniaritzatik onura gehien ateratzen dutenak.
“Zerga honek dituen onura fiskal gehienek ez dute beren zeregina betetzen, eta onena kentzea da”, onartu du Mikel Aranburuk, Ogasunaren agindupean horietako batzuk murriztu egin baitziren. “Errentaren kasuan ere ikusi genuen, etxebizitzagatiko kenkariarekin edo pentsio-planekin”; izan ere, ez zuten etxebizitza eskuratzeko aukera merkatu, eta ez zuten etxebizitza izatea justifikatuko duen errentagarritasunik eskaini.
2015 eta 2019 artean aplikatutako aldaketek, Aranburuk azaltzen zuenez, oposizioaren, enpresarien eta think tank eta presio talde kontserbadoreen erresistentzia handia eragin zuten. “Baina, egia esan, enpresak ez ziren joan, eta gure fiskalitatea pixka bat hobea bihurtu genuen”.