Lan-indarra berritzea ezinbestekoa da ekonomia baten dinamismoari eusteko. Duela urte batzuetatik hona, gero eta gehiago dira langileen pixkanakako zahartzeak dakartzan arriskuez ohartarazten ari diren analistak; fenomeno hori Europa osoan gertatzen da, bereziki mendebaldean. Ez bakarrik faktore kuantitatiboagatik (langile erabilgarrien kopurua), baizik eta batez ere egoera horrek zaildu egiten dituelako jada administrazioek eta enpresek martxan jarri dituzten lan- eta ekoizpen-birziklapeneko prozesuak. Ondorio hori atera dute, halaber, Brindusa Anghel eta Sergio Puente Espainiako Bankuko ikertzaileek. Ikerketa batean, arlo ekonomikoan ez ezik, sozialean ere ondorioak dituen joera baten gakoak azaldu dituzte.
“El impacto del envejecimiento poblacional en los flujos de entrada y salida en el mercado de trabajo español” artikuluan, Anghel eta Puente banku-arautzaileak argitaratu duen azken Aldizkari Ekonomikoan, azpimarratu dutenez, datozen hamarkadei begira, eta Espainiako biztanleria aktiboaren zahartzea areagotu egingo denez, horrek “gure lan-merkatuko lan-fluxuen dinamismoa are gehiago murrizten” lagunduko du. Ikertzaileek ziurgabetasun-maila oso handia dela zehaztu arren, “aurreikusitako zahartze horrek trantsizio digital eta energetikorako eta produktibitatearen hazkunderako beharrezkoak diren langileen berresleipen sektorialeko eta okupazionaleko prozesuak zaildu litzake, neurri zuzentzailerik ezean – bai eremu demografiko hutsean, bai enplegu- eta prestakuntza-politikei dagokienez –”. Artikulua ez da neurri zuzentzaile horietan gelditzen, nahiz eta pandemia amaitu eta trantsizio energetiko eta digitaleko prozesuak berehala suspertu ondoren, mahai gainean dauden eztabaidak talentu espezializatua erakartzeko beharraz eta ingurune hurbilean diharduena atxikitzeaz ari diren, gero eta gehiago tentatzen baitute enpresa handien abantailek (telelana, malgutasuna, barne-sustapena).
Azterketa langileen portaeran gelditzen da, adin-tarteen arabera. Hala, lan-fluxuek (bai enpleguaren sarrera- eta irteera-fluxuek, bai enplegu desberdinen arteko fluxuek) mugikortasun handiagoa dute langile gazteenen artean. Ohikoa da, lan-merkatuan sartu bezain laster jasaten duten behin-behinekotasun handiaren eraginez, gazteak lanez aldatzea edo, okerrago dena, lanik gabe geratzea eta langabeziaren zerrendak handitzea. Oro har, herrialde guztietan eta sektore ekonomiko guztietan, mugikortasunik handiena enplegatu gazteen artean gertatzen da; langileen adinak aurrera egin ahala, ordea, behera egiten ari da pixkanaka.
Zergatik dira garrantzitsuak fluxu horiek geldirik ez egotea? Erantzuna analistek beraiek ematen dute: “Lan-fluxu horien dinamismo-maila garrantzitsua da, besteak beste, enplegu berresleitzeko prozesuak baldintzatu ditzakeelako okupazioen, enpresen eta sektoreen artean, eta, horrekin batera, produktibitate agregatuaren bilakaera. Hori guztia testuinguru batean, non, ziurrenik, abian diren aldaketa teknologikoek eta trantsizio ekologikoak enpleguaren berresleipen sektorial eta okupazional sakona eragingo edo beharrezko egingo duten datozen urteetan “.
Premisa hori oinarri hartuta, ikertzaileek nabarmendu dute enplegu gazteenaren beherakada “bereziki nabarmena” dela, 35 urtetik beherako langileen garrantzia jaitsi egin baita 2005ean % 46,3 izatetik 2022an % 28,6 izatera. Aitzitik, adin handieneko taldeak (45-54 urte eta 55 urte eta gehiago) pixkanaka gehitu dira aztertutako aldi osoan, 2022an enpleguaren % 45 izatera iritsi arte (2005ean baino % 18,6 gehiago). Ondorio gisa, Espainiako Bankuko ikertzaileek ondorioztatu dutenez, “aurreikustekoa da zailtasunak sortuko direla enpresetako trantsizio digital eta ekologikoen ondorioz abian jarritako laneko birziklatze-prozesuetan, etorkizun hurbilean zahartze-faktorea areagotu egingo dela aurreikusten baita”.
Etorkizuneko ekonomiak eskatuko duen prestakuntzarekin lan-indarra izateko garatu beharreko estrategiez gain, immigrazioa desoreka horiek berehala zuzentzen lagun dezaketen mekanismoetako bat da. “Espainiak urtean 250.000-300.000 langile atzerritar behar ditu gure Ongizate Estatuari eusteko”, adierazi zuen joan den asteartean Elma Saiz Gizarteratze, Gizarte Segurantza eta Migrazio ministroak, Atzerritarren Erregelamendu berria onartu ondoren. Ildo horretan, langileak jatorrian erakartzea da Jaurlaritzak sektore batzuetan, bereziki eraikuntzan eta oinarrizko okupazioetan, eskulanaren arazoa konpontzeko egin nahi duen apustuetako bat. Prozesu horren bidez, langileak beren herrialdeetan aukeratu nahi dituzte, Estatura joan daitezen eta dauden lanpostu hutsak bete ditzaten. Hala ere, sindikatuek mesfidantzaz ikusten dute apustu hori, uste baitute tokiko langilearen baldintzak prekarizatzen laguntzen duela eta ez diela erantzuten langabeen kolektiboaren eskaerei. Nolanahi ere, Espainia etorkinen sarrera-fluxu handiena duen Europako herrialdeetako bat da, biztanleria kontuan hartuta. Gainera, joan den hamarkadako Atzeraldi Handiaz geroztik, etorkinen batez besteko adinak eta hezkuntza-mailak gora egin du EBn, “are gehiago Espainian”, atzerritarren jarduera-tasa EBko handienetako bat baita, Espainiako Bankuak ere egiaztatu duenez.