Espainiako Gobernuak Industriari eta Autonomia Estrategikoari buruzko Lege berria onartu izana urrats bat gehiago da enpresen deslokalizazioaren aurkako administrazioen lanean, eta Europa, oro har, arazo horren aurrean erreakzionatzen saiatzen ari da, EBko herrialdeen ekonomia- eta lan-garapenari dakarzkion ondorio larriengatik, batez ere Estatu Batuak eta Txina bezalako aktoreak inbertsioak bereganatzeko lasterketan murgilduta dauden une honetan, batez ere teknologiari eta zientziari dagokienez.
Industria-politika integrala abian jartzea enpresa-sektorearen eskaera tradizionaletako bat da, baita Euskadin ere. Legearen berritasunen artean dago Estatuan industria-instalazioak deslokalizatu nahi dituen edozein enpresak bederatzi hilabete lehenago jakinarazi beharko diola Gobernuari. Une horretan, Gobernuak berrindustrializazio-mahai bat deituko luke sindikatuekin eta kaltetutako komunitatearekin, irteera horren alternatibak aztertzeko. Ildo horretan, enpresek beren asmoen berri emateko izan ohi duten epeak jarduteko tarte txikia ematen die eragindako alderdiei.
Eta enpresa horiek beren jarduera ezartzeko dirulaguntzak jaso badituzte, itzuli egin beharko dituzte ekoizpena % 65 baino gehiago murrizten badute edo 500 pertsona edo gehiago murrizten badituzte. Zehazki, hiru milioi eurotik gorako laguntza publikoak jaso dituzten enpresek itzuli egin beharko dituzte, baldin eta beren jarduerari amaiera ematen badiote legean ezarritako epea amaitu baino lehen, laguntza horiek eman ondoren. Bost urte izango dira enpresa handien kasuan, hiru urte enpresa ertainen kasuan eta bi urte enpresa txikien kasuan. Neurri horiekin, koalizioko Gobernuak Estatuan egindako inbertsioak ziurtatu nahi ditu.
Egia esan, deslokalizazioen arazoa ez da berria, eta ñabardura asko ditu; izan ere, ia lurralde eta espazio geografiko guztiei egin die kalte, baina, era berean, fenomeno horrek mesede ekonomiaren historian zehar. Nolanahi ere, gaur egun, laudorioak baino askoz ere kritika gehiago egiten ditu; izan ere, nahiz eta lantegiak lekualdatzen diren herrialdeetan enpleguaren eta soldataren nolabaiteko hobekuntza sustatzen den, oro har kalitate eskasekoak izaten dira, eta, gainera, enpresa ateratzen den eremuan termino sozioekonomikoetan askoz ere eragin handiagoa izaten du. Enpresek argudiatu ohi dituzten arrazoiak lan-kostuekin lotuta daude, baina baita arrazoi fiskalengatik ere. Ildo horretan, bereziki deigarria izan zen Ferrovial konpainia 2023an Espainiatik Herbehereetara atera izana. Formula juridiko konplexu baten bidez, Nederlandiako filialak Espainiako jatorrizko etxea xurgatzea aurreikusten zuena, Ferrovialek egoitza soziala eta fiskala Herbehereetara lekualdatu zuen, non zerga-karga enpresentzat onuragarriagoa den eta akziodunen artean banatu beharreko dibidenduak ere handiagoak diren.
Prozesu horiek nolabaiteko opakutasunak markatzen ditu, eta, berez, ez dira asko gai horri buruzko estatistikak. Bizi eta Lan Baldintzak Hobetzeko Europako Fundazioaren txosten baten arabera, 2003. eta 2016. urteen artean 750 deslokalizazio kasu inguru gertatu ziren, eta horietatik erdiek Europar Batasuneko beste estatu kide bat zuten helmuga. Fundazioaren kalkuluen arabera, ia 200.000 lanpostu galdu ziren 13 urtetan. Gaur egun, deslokalizazio-prozesuak jasaten dituzten enpresa gehienak zerbitzuen sektorekoak dira, nahiz eta iraganean industrialak izan. Ekialdeko Europako herrialdeak, Magrebekoak, Indiakoak edo Txinakoak mendebaldeko enpresa askoren jomuga izan dira, baina joera hori alda daiteke, aditu batzuen esanetan, 2020ko pandemiaren ondoren izandako paradigma-aldaketarekin. Txinatik datozen hornidura medikoekiko mendekotasun handia -maskaren adibide garbiarekin-, Pekingo erregimenak pandemiaren eztandari buruzko guztia erabiltzeko izan duen iluntasuna eta Xi Jinping-en kanpo-politikako asmoei buruzko beldurrak Europako herrialdeei gogoeta eragiten ari dira enpresak herrialde horretara lekualdatzea saihestearen komenigarritasunari buruz, bai eta oinarrizko produktuen fabrikazioa bere mugen barruan berriz aztertzeari buruz ere.
Gainera, ez da ahaztu behar Europar Batasunaren etorkizuneko estrategia (azkenean estatuek Draghi Planetik datozen gomendioei erantzuten badiete) tokiko inbertsioa eta trantsizio energetiko eta digitalak mobilizatzea dela, Estatu Batuekin eta Txinarekin lehiatzeko. Izan ere, bi erraldoi horiek Eurogunekoa baino askoz erritmo handiagoan hazten ari dira.
Orain urtebete, Eusko Legebiltzarrak dirulaguntzen araubidea arautzen duen euskal legea onartu zuen. Lege horren arabera, ekoizpena deslokalizatzen duten enpresek itzuli egin behar dituzte azken zortzi urteetan jasotako laguntza publikoak, interesekin, baina ez dute zertan itzuli zenbateko txikienak gainditzen ez dituzten zenbatekoak. Aitorpen horrek esan nahi du, halaber, EAEko sektore publikoko erakundeek emandako laguntzak ezin direla eskuratu zortzi urteko epean, aitorpena egiten den egunetik zenbatzen hasita. 2020tik Nafarroak antzeko legedia du. Nolanahi ere, adituek ohartarazi dute araudiak finak izan behar direla; izan ere, enpresek izan behar duten zirkulazio-askatasunaz gain, araudiak ez du azkenean atzerriko inbertsioa uxatzeko mekanismoa izan behar, eta faktore horren alde gero eta lurralde gehiagok lehiatzen dute.