Ministroen Kontseiluak onartutako 2021erako Aurrekontuen proiektua iritsi da Kongresura. Pandemiaren krisiaren susperraldia bultzatzeko gastua inoiz baino handiagoa izan da: 383.542 milioi euro ordaindu dira guztira, 2020an baino % 33 gehiago. Pentsioek –163.000 milioi baino gehiago– eta langabeziak–25.000 milioirekin– aurrekontuaren % 50 baino gehiago hartu dute, pandemiatik berreskuratzeko Europako funtsen (NextGenEU) 27.000 milioirekin batera. Diru-sarreren aldetik, Gobernuak maximoak ere aurreratu ditu. 222.000 milioitik gorako sarrerak aurreikusi dira, errenta oso altuetarako PFEZaren igoerei esker eta beste figura batzuei esker (Google tasa, sozietateen gaineko eta ondarearen gaineko zergen igoera, fiskalitate berdeko neurri berriak, etab.).
2021eko Aurrekontuen aurkezpenean, Maria Jesus Montero Ogasun ministroak esan du aurrekontua “ezohikoa, argitaragabea eta historikoa” dela pandemiagatik, eta “koltxoi soziala” eta zerbitzu publikoak “blindatzea” duela helburu, baita hazkundea bultzatzea eta ekoizpen-sarearen eraldaketa eta erreformak bizkortzea ere.
Ministroak azaldu duenez, kontu publiko berriek eraldaketa handiak bultzatu nahi dituzte, trantsizio ekologikoaren eta digitalaren alorrean erreformak egin ahal izateko, lan merkatuaren prekarietatea murrizteko, ekoizpen sistema “erresilienteagoa” lortzeko eta ahulenak babesteko. Hurrengo lerroetan, Aurrekontu Orokorren atalik esanguratsuenak aztertuko dira:
Krisia saihesteko inbertsioa.
Susperraldia sendotzeko, Gobernuak, inbertsio publikoari dagokionez, errekorra haustea aurreikusi du. Aurreikuspenen arabera, inbertsioa 2020koa baino bi aldiz handiagoa izango da, 39.000 milioi eurotik gorakoa, inbertsio errealen eta kapital transferentzien artean. Azken horiek handituko dira, Europako laguntzek inoiz ikusi ez duten mailaraino.
Diru-sarreren errekorra ziklo-aldaketagatik.
Ziklo ekonomikoak zergen diru-sarrerak % 13 igotzea eta 222.107 milioira iristea ahalbidetzen du. Joan den urtean, zergetatik lortutako etekinak 213.625 milioi eurora iritsi ziren.
Aberatsei zergak igotzea.
Diru-sarreren arloan, kontuek PFEZaren igoera txiki batzuk egiten dizkiete errenta altuko zergadun gutxi batzuei. PFEZaren igoera bi puntukoa da 300.000 eurotik gorako lan-errentak dituztenentzat, eta horrek 16.740 zergaduni eragingo die, aitortzaile guztien % 0,08ri. Gainera, 200.000 eurotik gorako kapital-errentak hiru puntu igotzea aurreikusten da, eta horrek 16.000 zergadun ingururi eragingo lieke. Igoera horiek ez dira PSOEren eta Unidas Podemosen arteko Gobernu akordioan aurreikusitakoak bezain altuak.
Dieselaren zerga igotzea?
Aurrekontu-proiektuak gasolioaren Estatuko tasa orokor bat jasotzen du, 34,5 zentimo litroko –30,7 zentimo gaur egun–; horrela, erregai horrek duen hobaria litroko 3,8 zentimora murriztuko da, gasolinaren fiskalitatera hurbilduz. Aldaketa horrengatik 500 milioi euro biltzea espero da, baina horrek ez dio erabilera profesionaleko gasolioari eta hobaridunari eragingo. Dena dela, neurria ez zaie gustatzen Gobernuko kide batzuei, EAJri kasu. Ciudadanosek ere ez du neurria begi onez ikusten, eta ziurtatu du Gobernuak konpromisoa hartu duela hori ez egiteko. Horren truke, mahaian eseriko da kontuen alde negoziatzeko eta osoko zuzenketarik ez aurkezteko.
Pentsioak, inbertsiorik handiena.
Biztanleria zahartu ahala, pentsioen faktura hazi egiten da. 2021ean, lehen aldiz 163.000 milioi eurotik gora egongo da, Gizarte Segurantzaren prestazioak zenbatuta, 143.046 milioi, % 3 gehiago; klase pasiboenak (funtzionario publikoen erretiro-pentsioak, alarguntza-pentsioak, zurztasun-pentsioak eta gurasoen aldekoak), 16.979 milioi, eta ez-kotizaziopekoak deiturikoak, 2.573,04 milioi. Kotizaziopeko pentsioek % 0,9ko igoera izango dute, eta kotizaziopekoak ez direnek, berriz, % 1,8koa.
Inbertsio errekorrak Europako dirulaguntzari esker.
Aurrekontuek 10.172 milioi euro aurreikusten dituzte Estatuaren inbertsio errealetarako, 10 urteko kopururik handiena, baina, gainera, kopuru horri kapital transferentzien 29.168 milioiak gehitzen zaizkio, hau da, Administrazio zentralak eta bere erakundeek beste erakunde batzuei transferitzen dieten dirua, inbertsioak egin ditzaten. Kopuru hori orain arte erregistratutako altuenaren bikoitza da, hau da, 2010eko 15.123 milioien bikoitza. 29.168 milioi horietatik, 19.325 Europar Batasuneko berreskuratze funtsetik etorriko dira, inbertsio errealetako 10.172 milioietatik 1.884.
Europak eskainiko duen adibide garbi bat industrian dago. Sektore ekonomiko honek joan den urtean esleitu zitzaion diruaren bikoitza jasoko du aurten (2020an 5.543 milioi euroko aurrekontua; 2021ean, 11.166 milioikoa). Diru-sarreren igoera Bruselaren kargu geldituko da guztiz. Beste adibide bat azpiegituren arlokoa da. Jarduera honek 11.527 milioi euroko ordaina jasoko du Aurrekontu Orokorretatik. Ordainaren % 40a Europar Batasunak pandemiari aurre egiteko sortutako dirulaguntzetatik etorriko da.
Kataluniak, Andaluziak eta Madrilek inbertsioak egingo dituzte.
Europako funtsei esker, erkidego guztiek Estatuaren inbertsioak jasoko dituzte. Kataluniak ia 2.200 milioi euro jasoko ditu, kopuru osoaren % 17,8a, Andaluziaren (2.146 milioi euro, % 17,7) eta Madrilen (1.250 milioi, % 10,3) aurretik. Estatuko inbertsio publiko guztiaren ia erdia hartuko dute hiru erkidegoek.
Hezkuntza, oinarri.
Gobernuak hezkuntzako inbertsioa handitu nahi du BPGd-aren % 5era iristeko, eta aurrekontuetan lehen urrats bat jasotzen da. Hezkuntzako aurrekontua % 70,2 hazi da, 2020an 2.876 milioi euro izatetik 2021ean 4.893 milioi izatera igaroz, neurri handi batean Europako funtsen 1.803 milioiko injekzioari esker. Inbertsio gehigarri horren onuradun handienak bekak (514 milioi gehiago), haur hezkuntza (200 milioi) eta Lanbide Heziketaren modernizazioa (370 milioi) dira.
Baita zientzia ere.
Pandemiak bultzada eman dio zientziaren finantzaketari, eta 2000tik aurrekontuetan izan den hazkunderik handiena izango du. EBko funtsen injekzioari esker, 2021erako, Gobernuak 1.200 milioi euro gehiago inbertituko ditu zientzian, 2020an baino % 60 gehiago. Guztira, 11.483 milioi euro bideratuko dira I+G+b zibilera, hainbat ministerioren artean, 2020an baino % 80 gehiago.
Funtzionarioen soldaten igoerak.
Kontuek % 0,9ko igoera aurreikusten dute Administrazio Zentraleko, Gizarte Segurantzako eta erakunde autonomoetako hiru milioi langile publikoentzat. Hala, erosteko ahalmenari eutsiko diotela ziurtatu dute, Ekonomia Ministerioak urtea ixteko aurreikusten duen inflazio datuaren arabera zifra finkoa delako. Guztira, 25.018 milioi euro sartu dituzte langileen gastuetarako aurrekontuetan, 2020an baino % 4,5 gehiago.
Etxebizitza- eta birgaitze-politika.
2021eko kontuek etxebizitza partidara bideratutako gastua ia bost aldiz biderkatzea aurreikusten dute. 2.253 milioi euroko gastua esan nahiko du aurrekontuetan, inoizko kopururik altuena, 2018ko 481 milioietatik (orain arte luzatuak) urrun. Europako funtsek bultzada hori bultzatzen dute, eta energiaren ikuspegitik birgaitzera ere bideratzen da. Horietatik 1.550 milioi erkidegoek garatuko dituzten birgaitze planetara joango dira.
Bultzada handia berdintasun-politikei.
Irene Monterok zuzentzen duen sailak 451 milioi euro izango ditu, aurreko ekitaldian baino % 151 gehiago; hain zuzen, ministerio guztietako bigarren hazkunderik handiena da, Lan Ministerioaren atzetik. Funts gehienak kontziliazio programetara eta indarkeria matxistako moten aurkako borrokara bideratuko dira. 2021ean, amatasun- eta aitatasun-baimenak parekatu ziren lehen aldiz, 16 astekoak. Horrek Berdintasuneko partidaren 300 milioi euro esan nahi du.
Gobernuaren soldata igotzea.
2021erako kontuen arabera, Gobernuko kideen soldatak % 0,9 igoko dira, 2021erako funtzionario publiko guztientzat hitzartutako igoera bera. Sánchezek 85.608,72 euro kobratuko ditu; presidenteordeek, 80.463,96 euro, eta ministroek, 75.531,84 euro. Gainera, Errege Etxeak 8,5 milioi euro jasoko ditu; 2018tik indarrean dauden kontuen % 6,5eko igoera da hori. Hori da partida globala, Felipe VI.ak gastu ezberdinetarako libreki banatu ahal izango duena. Lehen aldiz, Joan Karlos I.a errege emerituari ez zaio emango esleipenik.
Funts gehiago kulturari.
Kulturaren munduarentzat lasaitasun eta itxaropen pixka bat, pandemiak gogor jo duen sektorea baita. 2021eko kontuetan, 948 milioi euro sartu dira, iaz baino % 3,7 gehiago, eta, gainera, Europako funtsetatik datozen 200 milioi euro sartu dira, diru-hornidura 1.148 milioira eramateko. Horrek esan nahi du % 25,6ko igoera egon dela 2020ko kontuekin alderatuta (egiaz, 2018koen luzapena, iazkoa). Horietatik 211 milioi kirolera bideratuta daude.
Mendekotasunerako oxigenoa.
Estatuko Aurrekontu Orokorrek 2.354 milioi euroko partida aurreikusten dute mendekotasunari aurre egiteko, 2020an baino 603 milioi (% 34,4) gehiago. Europako funtsei esker, 708 milioiko partida dago iraupen luzeko zainketetan inbertitzeko planetarako, hala nola telelaguntza aurreratuko proiektuetarako edo bizitegi-eredu berri bat sustatzeko. Guztira, 1.300 milioi euro baino gehiago bideratuko dira oxigenoa behar duen sektoreari airea emateko, 2012ko murrizketa gogorren ostean itota eta pandemiak eragindako krisi ekonomikoak jota baitago. Guztira, 5.201 milioi euro aurreikusi dituzte Gizarte Zerbitzuetarako eta Gizarte Babeserako.
Next generation EU
Maiatzaren amaieran, Europako Batzordeak Next Generation EU (NGEU) berreskuratze-proiektua aurkeztu zuen. Uztailean, Europako Kontseiluak akordio politiko garrantzitsu bat lortu zuen, 750.000 milioi euroko funtsak onartuz (390.000 itzuli behar ez diren laguntzetan eta 360.000 maileguetan). Akordio horrek Europar Batasuneko estatuen eta eskualdeen ekonomiak eraldatzeko aukera ematen du. Neurriek helburu argia dute: estruktura ekonomikoa energiaren eta ingurumenaren ikuspegitik jasangarria, inklusiboagoa eta erresilienteagoa izatea, etorkizuneko shocken aurrean. Lehentasuna klima-aldaketaren aurkako eta digitalizazioaren aldeko inbertsioa izan behar da, 672.500 milioi euroko hornidura duen errekuperazio eta erresilientzia mekanismoaren bidez bideratua.
Next Generation EU programan sartzen diren neurriak hiru zutabetan oinarritzen dira: lehenik, beren onera etortzeko, kalteak konpontzeko eta krisitik indartuta irteteko estatu kideek egiten dituzten ahaleginak bultzatzeko tresnak hornituko dira. Era berean, inbertsio pribatua bultzatzeko eta zailtasunak dituzten enpresei laguntzeko neurriak ezarriko dira. Azkenik, EBren funtsezko programak indartuko dira, krisiaren irakaspenak ateratzeko, merkatu bakarra indartsuagoa eta erresilienteagoa izan dadin, eta trantsizio ekologiko eta digital bikoitza bizkortzeko.
Europako dirulaguntzak jaso ahal izateko, zazpi urteko iraupena izango duen programa prestatu da. Programaren lehenengo bi urteetan, herrialdeek laguntzen % 70 jasoko dute.
Espainiaren kasuan, injekzioa 60.000 milioi eurokoa izango da; soilik Italiak gainditzen du diru-sarreren kopuruari dagokionez. Kopuru horretatik, Pedro Sánchezen Gobernuak 43.500 milioi euro inguru jasoko ditu hurrengo bi urteetan.
Euskal Autonomia Erkidegoan arreta jarrita, Gobernu Kontseiluak, Ekonomia eta Ogasuneko sailburuaren proposamenez, Euskadiko Erresilientzia Berreskuratzeko Programa (PRRE 2020-2023) –Euskadi Next– landu, koordinatu, gauzatu, jarraipena egin eta ebaluatzeko Sailarteko Batzordea sortzea onartu du. Programa honek Europar Batasunari aurkeztu beharreko susperraldi eta erresilientzia Planarekin lotuta EAEri dagozkion ekintzak integratuko ditu, eta Ekonomia Suspertzeko eta Enplegua Sustatzeko Berpiztu Programaren osagarri izango da.